«Οι προηγούμενες αποδόσεις δεν διασφαλίζουν τις μελλοντικές»

Quentin Massis ή Matsys (Λουβαίν 1466 – Αμβέρσα 1529) «Ο ενεχειροδανειστής και η σύζυγός του» (1515), Μουσείο του Λούβρου

Οι αναγκαίες επισημάνσεις: Είναι απαραίτητο να επισημανθεί εκ νέου πόσο πεπλανημένη είναι η αντίληψη που εμφανίζει τις εθνικές ομάδες ποδοσφαίρου ως φορείς στερεοτύπων σχετικών με εθνικές νοοτροπίες. Εκείνη που θέλει τους Γερμανούς τέλειους εκφραστές της πειθαρχίας και οργάνωσης (ή στην πιο εξτρήμ εκδοχή της στρατιές τεθωρακισμένων υπό τις οδηγίες του Μανστάιν και του Γκουντέριαν), τους Βραζιλιάνους ανέμελους μπαλαδόρους της Κοπακαμπάνα, τους Ολλανδούς υποδείγματα του δυτικοευρωπαϊκού ορθολογισμού (εσχάτως καθοδηγούμενους μαεστρικά από τον… Ντάισελμπλουμ), τους Αργεντίνους χορευτές τάνγκο με εκρήξεις βίας κι αφερεγγυότητας. Εκτός του ότι αγνοεί βασικά στοιχεία της ποδοσφαιρικής ιστορίας (π.χ. ο ατομισμός, η απειθαρχία και το σκληρό ποδόσφαιρο στα όρια του αντιαθλητικού αποτελούν διαχρονικά στοιχεία των ολλανδικών ομάδων όσο κι αν έρχονται σε προφανή αντίθεση με το ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο), παραβλέπει και τη σύγχρονη ποδοσφαιρική πραγματικότητα.

Εδώ κι αρκετές δεκαετίες δεν υπάρχουν, τουλάχιστον στο ποδόσφαιρο υψηλού επιπέδου, παίκτες-προϊόντα της αλάνας οι οποίοι θα μετέφεραν άμεσα τα στοιχεία μιας λαϊκής νοοτροπίας “εθνικού” χαρακτήρα. Όλοι οι ποδοσφαιριστές είναι προϊόντα ποδοσφαιρικών ακαδημιών στις οποίες το πρόγραμμα εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι σε μεγάλο βαθμό πανομοιότυπο, είτε βρίσκεστε στο Ρίο ή το Μπουένος Άιρες, είτε στη Βαρκελώνη, τη Λυών ή το Ντόρτμουντ. Εννοείται, βέβαια, ότι οι σοβαρές (ποδοσφαιρικά) χώρες διαθέτουν εθνικό σχέδιο ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα και στρατηγικής για την εθνική τους ομάδα. Ο βαθμός επιτυχίας του, όμως, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: συμβιβασμός με τις προτεραιότητες των συλλόγων της ημεδαπής, δυνατότητα συγκράτησης του “παιδομαζώματος” από πλουσιότερους συλλόγους άλλων χωρών, δυνατότητα (συγκυριακή ή όχι) να διαθέτει η εθνική τους βασικό κορμό από 1 ή 2 συλλόγους της ημεδαπής (όπως συμβαίνει κατά παράδοση στη Γερμανία ή κάποτε στην Ολλανδία της δεκαετίας του ’70, μέχρι σήμερα στην Ισπανία κ.ο.κ.).

 

Ένας ευρωπαϊκής καταγωγής Λατινοαμερικάνος που έμαθε το ποδόσφαιρο στην Ευρώπη: ο Μέσσι στον ημιτελικό κατά της Ολλανδίας (φωτογραφία: AFA – Selección Argentina)

Με βάση τις τρέχουσες συγκυρίες, μια ομοσπονδία όπως η γερμανική έχει απείρως μεγαλύτερες δυνατότητες κι ευκαιρίες να δουλέψει πάνω στο πρότζεκτ «εθνική ομάδα» απ’ ό,τι οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η Αργεντινή αγωνίστηκε στους δύο τελευταίους αγώνες με ενδεκάδα της οποίας οι παίκτες αγωνίζονται σε 8 διαφορετικούς συλλόγους. Στον ημιτελικό μάλιστα δεν υπήρχε κανείς που να αγωνίζεται αν όχι στην Αργεντινή, έστω επί αμερικανικού εδάφους (στον προημιτελικό υπήρχε ο Μπασάντα που παίζει στο Μεξικό): όλοι ανήκουν σε ευρωπαϊκούς συλλόγους. Ποια δουλειά σε βάθος θα μπορούσε να γίνει με παίκτες που ενσωματώνονται στην αποστολή για λίγες μέρες εν μέσω δύο υπερατλαντικών ταξιδιών; Η περίπτωση της Βραζιλίας είναι παρεμφερής.

Η μόνη χώρα με υποδομές και ομοσπονδιακές δομές ενδεχομένως πιο ανεπτυγμένες από τη Γερμανία θα πρέπει να είναι η Γαλλία. Δυστυχώς για εκείνη έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από εγγενή προβλήματα που την περιάγουν σε μειονεκτική θέση: λεηλασία ταλέντων εκ μέρους αλλοδαπών συλλόγων (κυρίως βρετανικών), απώλειες παικτών που προτιμούν να αγωνιστούν με τις εθνικές των χωρών καταγωγής τους, αδυναμία σχηματισμού εθνικού κορμού αγωνιζόμενου σε μικρό αριθμό ημεδαπών συλλόγων κ.λπ.

Εάν πάντως υπάρχει κάποια βεβαιότητα, αυτή έγκειται στο ότι οι ποδοσφαιρικές ικανότητες δεν αποτελούν θέμα γονιδίων, διαφορετικά πώς θα μπορούσαν να εκφράζουν τη γερμανική πειθαρχία ποδοσφαιριστές με εθνοτική καταγωγή από την Τουρκία, την Τυνησία ή την Γκάνα; Επίσης, τα πρότυπα οργάνωσης δεν αποτελούν προνόμιο των θεωρούμενων ως «οργανωμένων, πειθαρχημένων και ορθολογιστών» λαών (άλλο πεπλανημένο εξηγητικό σχήμα αυτό). Αρκεί να φέρει κάποιος στο μυαλό του το παράδειγμα του ελληνικού μπάσκετ.

Καλό θα ήταν επίσης να τελειώνουμε κάποια στιγμή με όλες αυτές τις ισοπεδωτικές θεωρίες περί αντίθεσης «ευρωπαϊκού» και «λατινοαμερικάνικου» ποδοσφαίρου, λες κι υπάρχει ένα κι ομοιογενές ευρωπαϊκό ή λατινοαμερικάνικο πρότυπο. Τι σχέση έχει ως πρότυπο το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο με αυτό της Αργεντινής; Μήπως η δεύτερη δεν είναι τελικά σε νοοτροπία απείρως ευρωπαϊκότερη χώρα απ’ ό,τι η πατρίδα μας;

Τούτων ειπωθέντων, ας επιστρέψουμε στην επικαιρότητα. Παρακολουθήσαμε δύο εντελώς διαφορετικούς ημιτελικούς. Ο πρώτος, λόγω του πρωτοφανούς εύρους της διαφοράς σε αναμέτρηση μεταξύ μεγάλων εθνικών, θα μείνει στην Ιστορία. Ο δεύτερος θα ξεχαστεί γρήγορα, μολονότι υπήρξε εξαιρετικό μάθημα ποδοσφαιρικής τακτικής. Αυτό όμως δεν ενδιαφέρει το διψασμένο για θέαμα κοινό.

Ι.   Ο εντυπωσιακός ημιτελικός

Γερμανική επέλαση – βραζιλιάνικη συμφορά: Ο ημιτελικός του Μπέλο Οριζόντε (Βραζιλία-Γερμανία 1-7) ήταν ένα ιστορικό από κάθε άποψη παιχνίδι. Πρέπει να ανατρέξει κανείς πολλές δεκαετίες πίσω στον χρόνο για να αναζητήσει παιχνίδια με τέτοια διαφορά σκορ σε τόσο προχωρημένο στάδιο μεγάλης διοργάνωσης. Και μάλλον ακόμη κι έτσι δεν θα βρει κάτι αντίστοιχο. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα προϋποθέτει ότι θα συντρέξουν άπειρες προϋποθέσεις. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να επαναληφθεί ως συμβάν. Παρέλκει, νομίζω, η επισήμανση ότι το τελικό αποτέλεσμα δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική διαφορά δυναμικότητας μεταξύ των δύο ομάδων. Πρόκειται για την αλήθεια μιας συγκεκριμένης βραδιάς. Η νικήτρια είναι σαφώς καλύτερη ομάδα από την ηττημένη, αλλά όχι και σε τέτοιο βαθμό.

Για τη Γερμανία, η οποία έκανε το ιδανικό παιχνίδι, ο ημιτελικός αυτός επισφραγίζει μια σταθερή πορεία προόδου κι έναν σε βάθος μακροχρόνιο σχεδιασμό. Η νεανική ομάδα του 2010 που είχε ήδη δημιουργήσει προσδοκίες κατάκτησης του τροπαίου δείχνει να πλησιάζει στην ολοκλήρωση της ωρίμανσής της. Είναι αλήθεια ότι οι συγκυρίες, πρόσκαιρες και σταθερές στον χρόνο, βοήθησαν τη Γερμανία: από την κατάρρευση του αντιπάλου και την πρωτοφανή αδυναμία του να διαχειριστεί μια δυσμενή κατάσταση ως τη δυνατότητα προετοιμασίας υπό ιδεώδεις συνθήκες της οποίας χαίρει η Nationalmannschaft. Πρέπει, όμως, να τονίσουμε κι ότι τεχνικό επιτελείο και ποδοσφαιριστές έκαναν το καλύτερο δυνατό από μέρους τους. Και να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η εθνική Γερμανίας παίζει ελκυστικό ποδόσφαιρο.

Για τη Βραζιλία πρόκειται για μια άνευ προηγουμένου εθνική ποδοσφαιρική καταστροφή. Το 1950 δεν υπήρχε τηλεόραση. Και, τελικά, πόσο μεγάλη συμφορά ήταν αντικειμενικά εκείνη η απώλεια; Η συντριβή της Τρίτης αποτελεί την απόλυτη ταπείνωση και μπορεί να πυροδοτήσει στη Βραζιλία εκρηκτικές εξελίξεις που θα υπερβαίνουν κατά πολύ τον χώρο του ποδοσφαίρου. Λυπούμαι ειλικρινά για τους ποδοσφαιριστές και το τεχνικό επιτελείο της Βραζιλίας (το οποίο αριθμεί δύο θριαμβευτές παλαιότερων ΠΚ). Η ζωή τους δεν θα είναι εύκολη με τέτοιο φορτίο.

Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτό που συνέβη; Αρκούν οι απουσίες των δύο βασικότερων παικτών της Σελεσάο (Νεϋμάρ και Τιάγκο Σίλβα); Η απόφαση του Σκολάρι να μην αλλάξει το σύστημά του παρά τις δύο αυτές ελλείψεις που έπλητταν καίρια το δυναμικό της ομάδας τόσο επιθετικά όσα και ανασταλτικά; Η στάση της βραζιλιάνικης ποδοσφαιρικής συνομοσπονδίας (CBF) την οποία άπαντες καταγγέλλουν ως διεφθαρμένη και αδιάφορη για την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου της χώρας; Το γεγονός ότι συγκυρίες και διαιτητική εύνοια μασκάρευαν μέχρι την Τρίτη τις αδυναμίες μιας μέτριας ομάδας; Όλες αυτές οι εξηγήσεις είναι βάσιμες αλλά δεν αρκούν για να κατανοήσουμε το ναυάγιο του Μπέλο Οριζόντε και κυρίως την απόλυτη κατάρρευση εκείνου του δραματικού πενταλέπτου που είχε ως αποτέλεσμα την επίτευξη τεσσάρων γερμανικών τερμάτων.

Για τη Βραζιλία, ο ημιτελικός είναι ένα στίγμα, μια ντροπή που δεν πρόκειται να ξεπλυθεί. Τα τραύματα που προκαλεί θα πάρουν πολύ χρόνο κι αρκετές επιτυχίες για να γιατρευτούν. Όσον αφορά την εκπληκτική και πανάξια θριαμβεύτρια, αναρωτιέμαι μήπως τελικά είναι απίστευτα άτυχη, διότι επιτυγχάνει μεν την ιδανική εμφάνιση αλλά όχι στον τελικό. Η ευφορία που μοιραία γεννά ένα τέτοιο αποτέλεσμα και μια τέτοια εμφάνιση δεν είναι ευχερώς διαχειρίσιμη, ακόμη κι από Γερμανούς. Γιατί, δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό, το ποδόσφαιρο είναι άθλημα τόσο γοητευτικό όσο και ύπουλο. Είμαι βέβαιος ότι ο Λεβ θα ξανάφερε στο μυαλό του ό,τι συνέβη του Ιούλιο του 2010, στο διάστημα μεταξύ του θριάμβου του Κέηπ Τάουν επί της Αργεντινής και του άδοξου αποκλεισμού στον ημιτελικό του Ντέρμπαν από την Ισπανία.

ΙΙ.   Ο «ευρωπαϊκός» ημιτελικός

Μετά τη γερμανική επέλαση, αρκετοί ήταν εκείνοι που ονειρεύονταν έναν ευρωπαϊκό τελικό. Προς το παρόν, είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έναν αμιγώς ευρωπαϊκό, ως προς το πνεύμα του τουλάχιστον, ημιτελικό. Ένα παιχνίδι με εξαιρετικό ενδιαφέρον για όσους είναι τεχνικοί ποδοσφαίρου, δημοσιογράφοι ή αρέσκονται να αναλύουν και τις ποδοσφαιρικές αναμετρήσεις με όρους σκακιστικής τακτικής. Γιατί αυτό που παρακολουθήσαμε δεν διέφερε από μια παρτίδα σκακιού. Για τον ποδοσφαιρόφιλο θεατή, φυσικά, επρόκειτο πιθανώς για το πιο βαρετό παιχνίδι της διοργάνωσης.

 

φωτογραφία: AFA – Selección Argentina

Τελικά νίκησε η ομάδα που ήταν πιο οργανωμένη, σοβαρή και υπεύθυνη στη διαχείριση του αγώνα (Αργεντινή-Ολλανδία 0-0, 4-2 πέν.). Με ελάχιστη διαφορά και χάρη σε μια διαδικασία που εμπεριέχει και το στοιχείο της τύχης. Έτσι ακριβώς, όμως, δεν συμβαίνει και στη ζωή;

Υπάρχουν πάντα κι αυτοί που δεν ξέρουν να χάνουν. Μετά τον αγώνα, ο Ρόμπεν δήλωσε ότι «η Αργεντινή δεν άξιζε την πρόκριση. Εμείς είχαμε τις καλύτερες ευκαιρίες«. Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να μας εξηγήσει ο Ολλανδός αστέρας σε ποιες ευκαιρίες αναφέρεται.Μάλλον μιλούσε για παιχνίδι που διεξήχθη σε κάποιο παράλληλο σύμπαν. Στο, φτωχό σε φάσεις, παιχνίδι του Σάο Πάολο δεν υπήρξαν περισσότερες από 4 ευκαιρίες: η προβολή του Ιγουαΐν, η διείσδυση του Ρόμπεν που καταλήγει στο σουτ το οποίο κοντράρει ο Μαστσεράνο, η στιγμή που ο Παλάσιο φεύγει μόνος με τον Ολλανδό τερματοφύλακα, αλλά μεταμορφώνεται σε Φάνη Γκέκα της Αργεντινής και τελειώνει τη φάση με κεφαλιά-πάσα στον Σίλλεσσεν, και το σουτ που δεν πιάνει καλά ο αμαρκάριστος Μάξι στο τέλος της παράτασης. Με άλλα λόγια, μία μόνον ολλανδική ευκαιρία που έρχεται να επιβεβαιώσει ένα άλλο θλιβερό στατιστικό στοιχείο: σε 120 συν 7 λεπτά παιχνιδιού η Ολλανδία έκανε ένα (1) μόνο σουτ με πορεία προς το αντίπαλο τέρμα (το μακρινό του Ρόμπεν στο 99′ που μπλοκάρει εύκολα ο Ρομέρο).

Η Ολλανδία δεν πρόκειται ποτέ να κερδίσει ΠΚ αν δεν κάνει την αυτοκριτική της και δεν αναζητήσει τα αίτια της αποτυχίας στα δικά της λάθη.Όσο βολεύεται με μύθους περί αδικίας και δικαιολογίες που καταλήγουν στο ότι «πάντα φταίνε οι άλλοι» δεν πρόκειται να αποκομίζει κάτι άλλο πέρα από ένδοξες ή άδοξες (όπως αυτή του ημιτελικού) ήττες.

Κάτι ακόμη: το πρώτο στη σειρά πέναλτυ θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως όταν η ομάδα σου είναι αυτή που εκτελεί πρώτη. Η επιτυχία μεταφέρει το άγχος στον αντίπαλο που ξέρει ότι είναι υποχρεωμένος να σε κυνηγά κι ότι δεν έχει πλέον δικαίωμα στο λάθος. Για αυτό και οι προπονητές συνήθως ορίζουν ως πρώτο εκτελεστή έναν από τους καλύτερους παίκτες τους με ειδίκευση στην αποστολή αυτή. Η επιλογή του Φαν Χάαλ να αναθέσει τη συγκεκριμένη εκτέλεση σε έναν αμυντικό χωρίς καμία πείρα στα πέναλτυ προκαλεί έκπληξη [στον προημιτελικό με την Κόστα Ρίκα η αντίστοιχη εκτέλεση είχε ανατεθεί στον Φαν Πέρσι – χτες όμως ο επιθετικός των Οράνιε είχε αντικατασταθεί]. Κρίμα για τον Γιαν Φλάαρ που είχε κάνει ένα από τα καλύτερα ματς της σταδιοδρομίας του κι όμως θα μείνει στην ιστορία (παρέα με τον Σνάιντερ) ως μοιραίος για την ομάδα του παίκτης.

Όσο για τον Σέρχιο Ρομέρο, ήρωα της βραδιάς, το παράδοξο στοιχείο είναι ότι φέτος ήταν αναπληρωματικός τερματοφύλακας στην ομάδα του (Μονακό) και σε ολόκληρη την αγωνιστική περίοδο αγωνίστηκε μόλις σε 3 αγώνες της γαλλικής L1.

Λίγο πριν τους τελικούς

Ο Ντιέγκο Μαραντόνα στον τελικό του 1990 (Γερμανία-Αργεντινή 1-0)

Περιμένετε προβλέψεις για τον μικρό τελικό; Υπό άλλες συνθήκες θα σας απαντούσα ότι μάλλον αστειεύεσθε. Να όμως που (όπως ήδη επισήμαναν φίλοι, όπως το Ερυθρό Καγκουρώ) αυτός ο τελικός για την 3η θέση έχει πολλές ιδιαιτερότητες. Η Βραζιλία οφείλει να αντιδράσει. Πρέπει οπωσδήποτε να κάνει κάτι μετά τη συμφορά του Μπέλο Οριζόντε. Επομένως θα έχει αυτό που σχεδόν πάντα λείπει στις περιπτώσεις μικρού τελικού: το κίνητρο. Μπορεί, όμως; Ως προς αυτό δεν είναι δυνατό να δοθεί απάντηση. Όσο για την Ολλανδία, οι ποδοσφαιριστές και το τεχνικό επιτελείο της δηλώνουν urbi et orbi ότι αδιαφορούν για τον μικρό τελικό. Πράγματι, μια τέτοια στάση είναι απόλυτα ταιριαστή με την ολλανδική ποδοσφαιρική νοοτροπία. Θα έφτανε η αδιαφορία ακόμη και στην αποδοχή του ενδεχομένου μιας ευρείας βραζιλιάνικης επικράτησης; Κι αυτό το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί.

 

Ο Χόρχε Βαλδάνο στον τελικό του 1986 (Αργεντινή-Γερμανία 3-2) [φωτογραφία: AFA – Selección Argentina]

Ο τελικός της Κυριακής, ανάμεσα σε δύο από τις πιο ιστορικές εθνικές ομάδες, είναι ανοιχτός σε κάθε αποτέλεσμα. Πώς το έλεγε εκείνη η προειδοποίηση για τα επενδυτικά προϊόντα; Δεν έχουν εγγυημένη απόδοση και οι προηγούμενες αποδόσεις δεν διασφαλίζουν τις μελλοντικές. Έ, αυτό ακριβώς!

Τι άλλο; Ά, ναι! Την Κυριακή το βράδυ θα παιχτεί ποδόσφαιρο. Η ταυτότητα του τελικού νικητή δεν πρόκειται να δικαιώσει ούτε τα μνημόνια, για να ζητήσουμε οικειοθελώς να υπαχθούμε σε άλλα δέκα, πιο σκληρά από τα προηγούμενα, ούτε τη μονομερή διαγραφή χρέους, για να αρχίσουμε από Δευτέρα πρωί να κόβουμε πέσος (η δραχμή είναι πασέ). Οπότε, χαλαρώστε κι απολαύστε!

[οι φίλοι του ιστολογία θα μου συγχωρήσουν το ότι η παρούσα ανάρτηση αποτελεί σε κάποιο βαθμό κολάζ προηγούμενων αναρτήσεων στο ΦΜΠ και σχολίων στο παρόν ιστολόγιο. Το κομμάτι που αφορά τον ημιτελικό Αργεντινής-Ολλανδίας δημοσιεύθηκε, μετά το ΦΜΠ, και στο Portal]

 

Άσμα ηρωϊκό (αλλά όχι πένθιμο) για τη Σελέστε

Ίσως είναι άδικο για τη νικήτρια του χτεσινού ημιτελικού, η οποία, όπως και να το κάνουμε, δεν έκλεψε την πρόκρισή της στον τελικό, αλλά θα προτιμήσουμε να αφιερώσουμε τη σημερινή ανάρτηση στην ηττημένη Ουρουγουάη. Αυτή τη μικρή χώρα της Νότιας Αμερικής, με τα μόλις 3,5 εκατομμύρια πληθυσμό, την πιο ευρωπαϊκή – μαζί με την «αδελφή» από άποψη σύνθεσης πληθυσμού και νοοτροπίας Αργεντινή – ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής, μια χώρα με την οποία (από σύμπτωση;) μοιραζόμαστε το ίδιο εθνικό σύνθημα (Libertad o Muerte), η οποία έχει ως Πρόεδρο έναν πρώην Τουπαμάρο  που πέρασε χρόνια στις φυλακές (Χοσέ Μούχικα), αλλά είναι φανατικός ποδοσφαιρόφιλος και φυσικά οπαδός της Σελέστε. Χώρα που είχε να επιδείξει (τουλάχιστον μέχρι να τη χτυπήσει η παγκόσμια οικονομική κρίση) ρυθμούς ανάπτυξης που πλησίαζαν το 10 %. Πρωτίστως, μια χώρα απόλυτα ποδοσφαιρική με μεγάλες στιγμές δόξας, έστω κι αν αυτές ανάγονται πια στο απώτερο παρελθόν της Ιστορίας του Ποδοσφαίρου (οι κατακτήσεις των ΠΚ του ’30 και του ’50).

Η τωρινή γενιά κατάφερε να ισοφαρίσει τουλάχιστον την τελευταία μεγάλη επιτυχία (την 4η θέση στο Μεξικό) μολονότι ξεκίνησε με τις πιο αντίξοες συνθήκες και προβλέψεις. Θυμίζουμε ότι η Ουρουγουάη τερμάτισε μόλις 5η στους προκριματικούς της Ν. Αμερικής και για να κερδίσει τη συμμετοχή της στο νοτιοαφρικανικό Μουντιάλ χρειάστηκε να δώσει αγώνες μπαράζ με την Κόστα Ρίκα, 4η στους προκριματικούς της ζώνης Βόρειας και Κεντρικής Αμερικής (1-0 στο Σαν Χοσέ, 1-1 στο Μοντεβιδέο). Χωρίς συνολικά το υλικό της να είναι εξαιρετικό ευτύχησε να διαθέτει: έναν εμπειρότατο και ικανό τεχνικό (Όσκαρ Ταμπάρες), μερικούς παίκτες μεγάλης κλάσης (Λουίς Σουάρες, Ντιέγκο Λουγκάνο και φυσικά τον ηγέτη της Ντιέγκο Φορλάν), αλλά και δέσιμο συνόλου, στο πλαίσιο του οποίου όλοι οι παίκτες προσπάθησαν να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους, ομαδικότητα και πειθαρχία και, βέβαια, εξαιρετικό κλίμα στο εσωτερικό της. Κατορθώνοντας (αήττητη και δίχως να έχει δεχτεί γκολ) να εξασφαλίσει την πρώτη θέση στον όμιλό της, απέκτησε το δικαίωμα σε ένα βατό πρόγραμμα που φαινόταν να οδηγεί στα ημιτελικά. Το συμβόλαιο αυτό η Σελέστε το εκπλήρωσε, παρά τις δυσκολίες που συνάντησε στην πορεία. Ο ημιτελικός απέναντι στους Ολλανδούς ήταν κάτι διαφορετικό. Κουβαλώντας την κούραση της πρόκρισης στα πέναλτυ κατά της Γκάνας, έχοντας τιμωρημένους τον σέντερ φορ της Σουάρες και τον αριστερό της μπακ Φουσίλε, τραυματισμένο τον αρχηγό Λουγκάνο, αλλά και τον μέσο Λοντέιρο, η Ουρουγουάη δεν είχε αντικειμενικά πολλές ελπίδες κόντρα σε μια ομάδα με περισσότερους παίκτες αξίας. Παρ’ όλα αυτά, η αγωνιστικότητα και το πνεύμα αυταπάρνησης που διακρίνουν τους Τσαρρούας αποτελούσαν εγγύηση ότι οι Λατινοαμερικάνοι θα πάλευαν σκληρά ακόμα και για τις λιγοστές πιθανότητες πρόκρισης στον τελικό.  

Ο Ταμπάρες προσπάθησε να αξιοποιήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το υλικό που είχε στη διάθεσή του. Προτίμησε να κατεβάσει τους Καβάνι και Φορλάν ως επιθετικό δίδυμο, μολονότι γνώριζε ότι προωθώντας τον Φορλάν σε θέση φορ η ομάδα στερείται μεγάλο μέρος από τις επιτελικές υπηρεσίες που μπορεί να της προσφέρει. Ήξερε, όμως, ότι η άλλη εναλλακτική λύση (η χρησιμοποίηση του Αμπρέου από την αρχή του αγώνα) ενείχε τον κίνδυνο να αλλοιώσει τον τρόπο ανάπτυξης της ομάδας, καθώς η παρουσία του υψηλόσωμου φορ θα παρωθούσε τους συμπαίκτες του σε βαθιές, ψηλές μπαλιές και σέντρες που δύσκολα θα προβλημάτιζαν τους Ολλανδούς. Επαναφέροντας τον Άλβαρο Περέιρα στη βασική ενδεκάδα ως αριστερό χαφ και μεταφέροντας τον Πέρες σε θέση δεξιού μέσου, ο Ταμπάρες επιχείρησε να γεμίσει τα άκρα, τον χώρο δηλαδή που χρησιμοποιούν τα βασικά ατού της ολλανδικής ομάδας. Με το ίδιο σκεπτικό και αντί του τιμωρημένου Φουσίλε έβαλε αριστερό μπακ τον Μαρτίν Κάσερες, παίκτη αρκετά ταχύ και με τεχνικές αρετές, ο οποίος είχε χάσει τη θέση βασικού μετά την αποβολή του στο κρίσιμο τελευταίο ματς των προκριματικών κατά της Αργεντινής (0-1) και στον οποίο ανατέθηκε εν μέρει η αποστολή φύλαξης του Ρόμπεν. Όσον αφορά, τέλος, τους αμυντικούς χαφ, πλαισίωσε τον ακούραστο και ευφυή Αρέβαλο με τον Γκάργκανο, το μηχανάκι αυτό της Νάπολι, προκειμένου να μη χάνεται ούτε μισό μέτρο στον χώρο άμυνας/ ανάκτησης κατοχής της μπάλας.

Στο στρατόπεδο των Οράνιε, ο Φαν Μαρβέικ δεν άλλαξε τίποτε στο σύστημά του (4-2-3-1), παρά μόνο τα πρόσωπα που έπρεπε να αντικαταστήσει (λόγω τιμωριών και τραυματισμών). Δηλαδή επιστροφή του Ματέισεν στο κέντρο της άμυνας, αντικατάσταση του τιμωρημένου Φαν Ντερ Βιλ στο δεξί άκρο της άμυνας από τον Μπουλαρούζ και του, επίσης τιμωρημένου, δεύτερου αμυντικού χαφ Ντε Γιονκ από τον Ντε Ζέου. Το ατού των Οράνιε παρέμενε φυσικά η τριάδα των μεσοεπιθετικών (Σνάιντερ στο κέντρο και Ρόμπεν, Κέυτ στα άκρα). Ερωτηματικό; Το πώς θα ανταποκρινόταν μια άμυνα με νέα πρόσωπα, κατά μείζονα λόγο όταν η αμυντική λειτουργία της ομάδας δεν ήταν ακριβώς υποδειγματική στα προηγούμενα παιχνίδια. 

Στο πρώτο τέταρτο του ημιτελικού του Κέηπ Τάουν τα σχέδια του Ταμπάρες φαίνεται να πετυχαίνουν. Η πίεση που ασκούν οι Ουρουγουανοί φαίνεται να έχει μπλοκάρει τους Οράνιε. Εντούτοις, το φαβορί θα ανοίξει το σκορ στο 18΄ και μάλιστα με σχετικά απροσδόκητο τρόπο: ένα φοβερό σουτ του Φαν Μπρόνκχορστ από σχεδόν 40 μέτρα, που θα καταλήξει στο παραθυράκι της εστίας του Μουσλέρα (1-0) [όσοι μιλήσαμε για προσβολή της αισθητικής αναφερόμενοι στην εικόνα της πανηγυρίζουσας Μέρκελ δεν είχαμε υπόψη μας την περίπτωση του Πρίγκιπα Γουλέλμου-Αλέξανδρου των Κάτω Χωρών και της πριγκιπικής συζύγου του – και κόρης του… Υπουργού Γεωργίας του Βιντέλα]. Πρέπει να περάσει το ημίωρο για να δούμε τη Σελέστε να ανασυντάσεται, να αποκτά τον έλεγχο του παιχνιδιού και να αρχίσει να επιδιώκει την ισοφάριση δημιουργώντας ουσιαστικούς κινδύνους (μια υποψία πέναλτυ στο 31΄, όταν ο Φαν Μπρόνκχορστ κατεβάζει τον Καβάνι ενώ περιμένουν σέντρα/ μια επέλαση του Καβάνι που δέχεται τη μπάλα μόνος προς το άκρο της ολλανδικής περιοχής, αλλά αργεί και κλείνεται στο 34΄). Τη λύση τη δίνει και πάλι η ιδοφυία του Φορλάν, ο οποίος, στο 41΄, αποφεύγει τον προσωπικό αντίπαλό του και σουτάρει εξαιρετικά πολύ έξω από την περιοχή. Ο Στεκέλενμπυρχ ίσα που αγγίζει τη μπάλα, αλλά δεν κατορθώνει να αλλάξει την πορεία της προς το βάθος της εστίας του (1-1).

Το α΄ ημίχρονο τελειώνει ισόπαλο και το β΄ ξεκινά με τον ίδιο τρόπο: η Ουρουγουάη μέχρι το 60΄ δείχνει να έχει μπλοκάρει την επιθετική ορμή των Ολλανδών και να απειλεί την όχι και τόσο σίγουρη άμυνά τους (ευκαιρία του 50΄ με τη διείσδυση του Καβάνι, όταν σώζει μπροστά στο τέρμα ο Φαν Μπρόνκχορστ). Μετά την ώρα παιχνιδιού τα πράγματα αλλάζουν: η Ολλανδία πιέζει όλο και περισσότερο, η Ουρουγουάη δείχνει σημάδια κούρασης. Στο 69΄ η ολλανδική υπεροχή φέρνει καρπούς: ο Σνάιντερ σουτάρει με φάλτσο στο ύψος της περιοχής, ενώ ο Φ. Πέρσι, από ελεγχόμενη θέση οφσάιντ, απασχολεί έναν αμυντικό, κλείνει το οπτικό πεδίο του Μουσλέρα και σχεδόν αγγίζει τη μπάλα που γλείφοντας το δικάρι καταλήγει στα δίχτυα της Σελέστε (2-1). Οι Ολλανδοί ξέρουν ότι έχουν την ευκαιρία να τελειώσουν το παιχνίδι και επιμένουν. Τρία λεπτά αργότερα σε σέντρα του Κέυτ ο Ρόμπεν με κεφαλιά κάνει το 3-1.  Οι Τσαρρούας είναι πια απογοητευμένοι. Η είσοδος του Αμπρέου στο παιχνίδι δεν φαίνεται να αλλάζει την κατάσταση. Στο 85΄ ο Ταμπάρες αποσύρει τον Φορλάν. Η κίνηση μοιάζει με παραδοχή της ήττας (αν και σήμερα θα διαβάσουμε ότι ο Φορλάν αγωνίστηκε τραυματίας). Παρά τις αντιξοότητες, η Ουρουγουάη θα παλέψει για ό,τι καλύτερο μέχρι τέλους. Μόλις έχουμε μπει στις καθυστερήσεις και μέσα από την περιοχή, αλλά μαρκαρισμένος, ο Μάξι Περέιρα με ένα διαβολεμένα φαλτσαριστό σουτ μειώνει το σκορ (3-2). Στα 3΄-4΄ που θα παιχτούν ακόμη η Σελέστε θα κυνηγήσει την ισοφάριση, χωρίς επιτυχία. Ακόμη κι έτσι έχει κερδίσει τη συμπάθεια του κοινού με την υπερπροσπάθεια που κατέβαλε. Sabremos cumplir. Πράγματι! [Ολλανδία-Ουρουγουάη 3-2 (1-1)].

Όσο για την Ολλανδία, πέτυχε τον στόχο της, έστω και με δυσκολίες και ετοιμάζεται να δώσει τον τρίτο τελικό της σε ΠΚ (και τον πρώτο στον οποίο δεν θα έχει να αντιμετωπίσει τη διοργανώτρια χώρα). Με μια ομάδα σαφώς κατώτερη της μεγάλης της δεκαετίας του ’70 ή και εκείνης της εποχής Φαν Μπάστεν, πέτυχε εκεί που προκάτοχοί της με μεγαλύτερο ταλέντο απέτυχαν. Εύσημα, συνεπώς, και στον Φαν Μαρβέικ που κατάφερε να οργανώσει σε πειθαρχημένο (για τα ολλανδικά δεδομένα εξυπακούεται) σύνολο τα εγώ των παιχτών του. Εύσημα και στα μεγάλα ονόματα της ομάδας που στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων (Ρόμπεν, Κέυτ, Σνάιντερ, Φαν Μπόμμελ και, ειδικά στο χτεσινό παιχνίδι, Φαν Μπρόνκχορστ).

Όχι άλλα ύποπτα κλισέ: Πέρα από την ομολογημένη συμπαθειά μου προς τις ομάδες της Λατινικής Αμερικής, η προνομιακή παρουσίαση της ηττημένης Ουρουγουάης οφείλεται και σ’ έναν άλλο συναφή λόγο. Το γεγονός ότι έχω πια κουραστεί με ορισμένα στερεότυπα που επιβιώνουν σε πείσμα της πραγματικότητας και ειδικά του μύθου για το «σκληρό και αντιαθλητικό» παιχνίδι των Λατινοαμερικάνων, σε αντίθεση με το φαιρ-πλέυ των Ευρωπαίων (Βόρειων και Δυτικών εννοείται). Από την προσεκτική παρατήρηση του σύγχρονου ποδοσφαίρου κατά τις τελευταίες δεκαετίες συνάγεται ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφοροποίηση στο θέμα αυτό μεταξύ Λατινοαμερικάνων και Ευρωπαίων ποδοσφαιριστών (που άλλωστε αγωνίζονται συνήθως στα ίδια, ευρωπαϊκά πρωταθλήματα). Τί είναι αυτό που κάνει τον μέσο Ευρωπαίο φίλαθλο να διαιωνίζει ένα μύθο (που βασίζεται στην επίκληση μεμονωμένων περιστατικών του παρελθόντος που η σημασία τους γιγαντώθηκε) και ξαφνικά να χαρακτηρίζει τους παίκτες που εξυμνεί όταν αγωνίζονται με τα χρώματα του συλλόγου του ως «δρεπανηφόρα άρματα», «σκοτώστρες» και «ζώα» όταν αυτοί φοράνε τη φανέλα της εθνικής τους; Στην πιο ευγενική εκδοχή, το στερεότυπο οφείλεται σε μια θεμελιώδη παρεξήγηση που εκφράζει μια αντιπαράθεση κουλτούρας και αντιλήψεων γύρω από τον αθλητισμό, το αγωνιστικό πνεύμα και τη διεκδίκηση της νίκης. Μια σύγκρουση πολιτισμών, έστω και κατά πολύ αμβλυμένη. Στην πιο σκοτεινή εκδοχή του, όμως, ο μύθος εδράζεται σε μια ρατσιστική (ενίοτε αποικιοκρατικού χαρακτήρα) νοοτροπία των Ευρωπαίων. Και μη νομίσετε ότι ο άξονας της αντιπαράθεσης Βορρά-Νότου λειτουργεί μόνο σ’ αυτό το πλαίσιο. Υπάρχει και η ενδοευρωπαϊκή εκδοχή του, όπου τα θύματα των στερεοτύπων είναι βέβαια οι Μεσογειακοί (και κυρίως οι πιο αξιόμαχοι και διεκδικητικοί από αυτούς, δηλαδή οι Ιταλοί).

Η προκατάληψη εκδηλώθηκε «μεγαλειωδώς» με αφορμή το χέρι του Σουάρες στο τελευταίο λεπτό της παράτασης του παιχνιδιού με τη Γκάνα. Ο αγγλικός και ο γαλλικός τύπος είναι γεμάτοι με άρθρα δημοσιογράφων και επιστολές οργισμένων αναγνωστών που στηλιτεύουν την ενέργεια του Ουρουγουανού φορ και κοκκινίζουν τάχα μου με την «ελάχιστη» κατ’ αυτούς τιμωρία που του επιβλήθηκε. Κατά τη γνώμη μου και πάλι μίλησε ο λανθάνων ρατσισμός (όταν τα χέρια είναι ευρωπαϊκά ή έστω ανήκουν σε Λατινοαμερικάνο με υψηλή εμπορική αξία και αντίστοιχη επικοινωνιακή εικόνα, τότε είναι ευστροφία και ορθολογισμός, χέρι θεού ή jogo bonito). Σε αντίθετη περίπτωση… ΟΚ, να λυπηθούμε όλοι που αποκλείστηκε η Γκάνα (εδώ παίζει το ξεκάρφωμα/ αντιρατσιστική αντίδραση του Ευρωπαίου φιλάθλου). Πώς όμως να δεχτώ ότι ο Σουάρες και η Ουρουγουάη δεν τιμωρήθηκαν αρκετά; Ο παίχτης αποβλήθηκε, η ομάδα του στερήθηκε τη βοήθειά του και στον επόμενο κρισιμότατο αγώνα, ενώ η παράβαση τιμωρήθηκε και με πέναλτυ, άρα υψηλότατη πιθανότητα μετουσίωσης της ποινής σε τέρμα. Τί ζητάνε αυτοί που λένε ότι πρέπει να… αλλάξουν οι κανονισμοί; Να τιμωρείται όποιος υποπίπτει σε τέτοια παράβαση (που στο κάτω κάτω δεν έθεσε σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα κάποιου) με 200 αγωνιστικές; Ή να μετρά γκολ σε τέτοιες περιπτώσεις; Ποιός έχει αλήθεια παρανοήσει το πνεύμα του παιχνιδιού;

Άλλωστε το είδαμε και χτες. Ο μακράν αντιαθλητικότερος ποδοσφαιριστής που αγωνίστηκε δεν ήταν φυσικά Ουρουγουανός, αλλά Ολλανδός. Ο συνήθης ύποπτος Φαν Μπόμμελ. Αυτός που όσο μεγάλο ποδοσφαιρικό ταλέντο και ευφυία διαθέτει, άλλο τόσο «βρόμικα» μέσα χρησιμοποιεί. Κλαδέματα, κατά κόρον χρήση φάουλ που δεν σφυρίζονται, λεκτικός εκφοβισμός αντιπάλων και διαιτητή. Και ταυτόχρονα είναι τόσο γοητευτικός που χαίρει απόλυτης ασυλίας. Στο 42΄ κλαδεύει τον Καβάνι που φεύγει μόνος του προς το τέρμα. Ουδεμία επιδίωξη να βρει μπάλα. Απόλυτη σκοπιμότητα στο φάουλ για να μη βρεθεί η ομάδα του σε δύσκολη θέση. Ούτε τιμωρία (καμία κίτρινη δεν βγήκε), ούτε ηθική κατακραυγή! Κάποια στιγμή προς το τέλος κλαδεύει άγαρμπα τον νεοεισελθόντα Σεμπαστιάν Φερνάντες. Και μόλις σηκώνεται τον αρχίζει στα μπινελίκια και στις χειρονομίες! Και πάλι καμία κίτρινη. Και σήμερα καμία αναφορά στον τύπο. Και δεν λέω να σταυρώσουμε τον κάθε Φαν Μπόμμελ. Απλά να μην κατευθύνουμε επιλεκτικά την «οργή» μας. Και… να εγκαταλείψουμε τις προκαταλήψεις μας, όσο αυτό είναι δυνατό.

Σε λίγη ώρα ξεκινά ο δεύτερος ημιτελικός. Η δυναμικότητα των ομάδων, η κατάστασή τους, η αξία του πλούσιο υλικού τους οδηγούν πάλι στο… κλισέ του πρόωρου τελικού. Αυτή τη φορά οι ισορροπίες έχουν αλλάξει σε σχέση με τον τελικού του Ευρωπαϊκού πριν από δύο χρόνια. Η Γερμανία έχει παίξει το πιο πειστικό, το πιο ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο στη διοργάνωση. Είναι πλήρης, γεμάτη ταλέντο, φορμαρισμένη, καλά προετοιμασμένη, με ικανό προπονητή. Το μόνο ουσιαστικό της πρόβλημα είναι η (πολύ σημαντική) απουσία του Μύλλερ (και… η «πρόβλεψη» του Πάουλ, του χταποδιού του ενυδρείου του Ομπερχάουζεν που τούτη τη φορά διάλεξε το κουτί με τα χρώματα της Ισπανίας). Η Ισπανία έχει δυσκολευτεί περισσότερο, δεν έχει πείσει και τόσο, αλλά έχει σπουδαίες μονάδες στο κέντρο και ταυτόχρονα τον πιο φορμαρισμένο επιθετικό. Το κλειδί ίσως είναι η άμυνά της: αν οι δύο ακραίοι (και κυρίως ο Ράμος) τα πάνε πολύ καλά και συμμετέχουν και στην επιθετική ανάπτυξη, το κεντρικό δίδυμο προκαλεί πολλές ανησυχίες. Ειδικά ο τόσο υπερτιμημένος και δυνάμει γκαφατζής Πουγιόλ. Αν η Ισπανία θέλει να αντέξει, οι κεντρικοί της αμυντικοί πρέπει να ανεβάσουν απόδοση. Ακόμη, η Ισπανία δεν πρέπει να πέσει στην παγίδα να βγάλει από την ενδεκάδα έναν επιθετικό (ας πούμε τον ανασφαλή ντεφορμέ Τόρρες) για να χωρέσει ένα ακόμη προικισμένο παίχτη στο κέντρο (εν προκειμένω τον Φάμπρεγκας). Αν ο Βίγια μείνει μόνος στην επίθεση, χωρίς παρτενέρ που θα του ανοίγει χώρους, θα είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικός.

Η Γερμανία είναι το φαβορί. Όχι ακλόνητο όμως…

Edit κατόπιν εορτής: την παραπάνω φράση μου για τον Πουγιόλ την αφήνω ως μνημείο της απερισκεψίας μου. Εκτός κι αν ο Καταλανός σέντερ μπακ πληροφορήθηκε τί του έσυρα και σκίστηκε για να αποδείξει την αξία του (!!!). Προς το παρόν, όμως, απλώς γελάω με τον εαυτό μου. Ο νεαντερτάλειος της Μπάρσα έκρινε τον ημιτελικό.