Ein deutsches Requiem

Ο Γ. Λεβ μετά την ταπεινωτική ήττα από την Κορέα

Το κείμενο αυτής της ανάρτησης άρχισα να το γράφω το βράδυ του Σαββάτου, κατά τη διάρκεια της ανάπαυλας του αγώνα Σουηδίας-Γερμανίας. Μια ώρα αργότερα, η μαχητικότητα και η επιμονή των Γερμανών, η ατολμία της Σουηδίας (που οπισθοχώρησε ενώ είχε αριθμητικό πλεονέκτημα), η ποδοσφαιρική αφέλεια του Ντουρμάζ και μια μικρή διαιτητική βοήθεια που είχε προηγηθεί (το πέναλτυ στον Μπεργκ που δεν δόθηκε ποτέ) καθιστούσαν το κείμενο εντελώς ανεπίκαιρο. Όλως παραδόξως, επρόκειτο απλώς για μια παράταση ζωής. Η φετινή Γερμανία δεν άξιζε για πολλά.

Με τα στελέχη που είχαν συμβάλει στην κατάκτηση του τροπαίου του 2014 να δείχνουν γερασμένα, κουρασμένα και χορτασμένα και με τους νέους παίκτες να μην έχουν το απαιτούμενο επίπεδο για τη Μάννσαφτ (ποιοι είναι αυτοί οι Βέρνερ, οι Γκορέτσκα και οι Ζύλε;), η Γερμανία διάβηκε αυτό το ΠΚ τρεκλίζοντας. Κατέληξε να παίζει την πρόκρισή της με τη Νότια Κορέα, μια ομάδα μαχητική, γρήγορη και με εξαιρετική φυσική κατάσταση, αλλά ταυτόχρονα απίστευτα άμπαλη. Ο εξευτελισμός της πρωταθλήτριας ήταν ακριβώς η ήττα από μια τέτοια ομάδα. Στείρα ανάπτυξη, ανακάτεμα της ενδεκάδας με τρόπο που έδειχνε βραχυκύκλωμα (ο Λεβ έπαθε Σαμπάολι), αστοχία και στο τέλος… δράμα. Η παράδοση που τείνει να δημιουργηθεί τηρήθηκε. Στις 4 από τις 5 τελευταίες διοργανώσεις η κάτοχος του τροπαίου αποκλείεται ήδη από τη φάση των ομίλων. Τώρα ήρθε η σειρά και της Γερμανίας, μιας ομάδας που ποτέ πριν δεν είχε αποκλειστεί τόσο νωρίς. Τα εισιτήρια για Φρανκφούρτη εκδόθηκαν 20 ημέρες πριν από την επιθυμητή ημερομηνία.

Επιστροφή από τον ποδοσφαιρικό Άδη: Πόσο μεγάλη είναι η δυστυχία της Κασσάνδρας που βλέπει τις προφητείες της να εκπληρώνονται! Ό,τι είχαμε δει στον πρώτο αγώνα της Αλμπισελέστε πραγματοποιήθηκε στον δεύτερο αγώνα της, τον διασυρμό από την Κροατία. Ακολούθησαν επεισόδια κάποιας φτηνιάρικης τηλεοπτικής σειράς, με μπόλικο υλικό για σκανδαλοθηρικά έντυπα. Φήμες για πραξικόπημα των ποδοσφαιριστών που ήθελαν να διώξουν τον πελαγωμένο Σαμπάολι, καβγάδες και ξύλο μεταξύ των πρώτων, στην ομοσπονδία επικρατεί χάος (αν κάνετε τον κόπο να γουγλίσετε το όνομα του προέδρου Κλάουντιο «Τσίκι» Τάπια και δείτε και φωτογραφίες όλο και κάτι θα υποψιαστείτε), ο Μπουρουτσάγα έρχεται, λέει, για να σώσει το καράβι που βυθίζεται, αλλά τελικά τίποτε δεν αλλάζει και συνεχίζουμε με αυτούς που έχουμε.

Σαμπάολι και Μέσσι (φωτογραφία: Reuters)

Η Αργεντινή κατεβαίνει στο γήπεδο για να δώσει τον υπέρ πάντων αγώνα, ο Σαμπάολι ανακατεύει και πάλι την τράπουλα, από τις εμπνεύσεις του κάποιες βγαίνουν, κάποιες είναι εξίσου τραγικές με τις προηγούμενες, ο Μέσσι υπερνικά σε κάποιο βαθμό το βάρος της ευθύνης και, τελικά, διά πυρός και σιδήρου, με πόνο, δάκρυα κι αγωνία, η Αργεντινή ξεπερνά το εμπόδιο της αξιόμαχης Νιγηρίας και προκρίνεται στους 16. Μπορεί να πάει πιο μακριά; Λογικά, όχι: πού μπορεί να φτάσει με ένα μεγάλο αστέρι τόσο εύθραυστης ψυχοσύνθεσης, βασικά ατού σε κακή κατάσταση (Ιγουαΐν, Ντι Μαρία), έναν ποδοσφαιρικά συνταξιούχο που παίζει λόγω ονόματος και επειδή είναι πάλιουρας [Μασ(κ/τσ)εράνο], με παίκτες μέτριους (Έντσο Πέρες, Παβόν, Μπανέγα) ή καλούς μόνο για να τους στείλεις να δουλέψουν στα βαπόρια (Ταλιαφίκο, Ακούνια, Μέσα) κι έναν προπονητή που έχει περιέλθει σε κατάσταση πλήρους σύγχυσης κι έχει χάσει κάθε εξουσία πάνω στην ομάδα των ποδοσφαιριστών;

Από την άλλη, το ΠΚ έχει πολλές ιστορίες με τέτοιες ομάδες που ξεκίνησαν άσχημα, καμιά φορά και τραγικά, για να φτάσουν στη συνέχεια πολύ ψηλά. Κάποιες κατέκτησαν και το τρόπαιο (η Ιταλία του 1982), άλλες έπαιξαν τελικό. Όπως η ίδια η Αργεντινή στο Ιτάλια Νοβάντα, όταν άρχισε με ντροπιαστική ήττα από το Καμερούν και κατέληξε να χάνει το τρόπαιο εξαιτίας ενός πέτσινου πέναλτυ κι έχοντας αγωνιστεί στον τελικό με δεύτερη ομάδα λόγω τιμωριών από κάρτες.

Κροατία: στο ερώτημα αν υπάρχει κάποια ομάδα που με εντυπωσίασε σε αυτό το Μουντιάλ θα απαντήσω χωρίς δισταγμό ότι υπάρχει μία μόνο κι αυτή είναι η Κροατία. Υλικό το οποίο στην καλύτερη περίπτωση είναι παγκόσμιας κλάσης (Μόντριτς, Ράκιτιτς, Πέρισιτς, Μάντζουκιτς) και στη «χειρότερη» περίπτωση πολύ καλό. Σοβαρός προπονητής. Άριστη διαχείριση των αγώνων (άψογη επαγγελματική νίκη επί της Νιγηρίας, εντυπωσιακή επικράτηση επί της Αργεντινής και νίκη επί της Ισλανδίας με τους αναπληρωματικούς). Τα μόνα στοιχεία που της λείπουν είναι η παράδοση να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο και η εμπειρία στην επιτυχή διαχείριση αγώνων νοκ άουτ.

Μόντριτς και Κροατία (φωτογραφία: Ivan Alvarado / Reuters)

Αυτοί που μένουν κι αυτοί που φεύγουν

Α. Είναι συγκινητική η εικόνα του γερόλυκου Ταμπάρες που κοουτσάρει με πατερίτσες (στο τελευταίο Κόπα Αμέρικα ήταν με αμαξίδιο). Κι η Ουρουγουάη μπορεί να ήταν εκνευριστική στα δυο πρώτα εύκολα ματς, αλλά όταν ήρθε η ώρα του δύσκολου παιχνιδιού έκανε επίδειξη ποδοσφαιρικής ωριμότητας. Η Ρωσία πανικοβλήθηκε εύκολα και στο πρώτο παιχνίδι που της στράβωσε έβγαλε ξανά στην επιφάνεια τον γνωστό κακό εαυτό της. Η Σαουδική Αραβία του Πίτσι πήρε το ντέρμπυ των ουραγών κι έσωσε τα προσχήματα. Όσο για την πολυδιαφημισμένη Αίγυπτο του Κούπερ και του Σαλάχ σημείωσε ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό στον έλεγχό της. Θα της μείνουν οι φωτογραφίες του Σαλάχ με τον γνωστό και μη εξαιρετέο άρχοντα της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ.

Ο Ταμπάρες σε φωτογραφία του 2012 (πηγή: http://soccer.ru/gallery/51751 Елена Рыбакова)

Β. Κανείς από τους μεγάλους του Β΄ ομίλου δεν με έπεισε. Μάλλον έδειξαν πολλές αδυναμίες, αφού ζορίστηκαν και μάλιστα πολύ από το Ιράν και το Μαρόκο. Η Ισπανία έχει εξαιρετικά ευάλωτη αμυντική λειτουργία, ενώ η επίθεσή της λες και στηρίζεται στη ρέντα του Ντιέγκο Κόστα και μόνο. Η Πορτογαλία είναι πιστή στις χρόνιες αδυναμίες της, αλλά η διαφορά της με την γείτονα είναι απλή. Όταν η Ισπανία δεν παίζει καλά δεν μπορεί να πάει μακριά σε μεγάλη διοργάνωση. Η Πορτογαλία μπορεί να προχωρήσει ακόμη κι αν παίζει μέτρια. Οι εμπνεύσεις του Κριστιάνο Ρονάλντο και οι αμυντικές μαγείες του Φερνάντο Σάντος έχει αποδειχθεί ότι μπορεί και να είναι αρκετές. Καλός βαθμός και στο μαχητικό Ιράν του Κεϊρός που μπορεί να λέει ότι αδικήθηκε (το γκολ με τους Ισπανούς που ακυρώθηκε) κι ότι διεκδίκησε την πρόκριση μέχρι την τελευταία στιγμή. Συμπαθητικό και το Μαρόκο του Ερβέ Ρενάρ, αν και πιο αφελές ποδοσφαιρικά και πιο αδύνατο αμυντικά από τους Ιρανούς.

Γ. Η Γαλλία του Ντεσάν δεν εντυπωσίασε. Μάλλον για λογική της ήσσονος προσπαθείας πρέπει να μιλάμε. Το 0-0 με τους Δανούς πρέπει να ήταν το χειρότερο παιχνίδι της διοργάνωσης. Βεβαίως, οι μονάδες μεγάλης αξίας υπάρχουν, όπως και οι δυνατότητες για σπουδαία πορεία. Μένει να αποδειχθούν και στην πράξη, πράγμα που δεν θα είναι απλό. Η Δανία προκρίθηκε γιατί νίκησε στο παιχνίδι που έπρεπε να κερδίσει. Σοβαρή, επαγγελματική και αξιόμαχη, χωρίς τίποτε το εντυπωσιακό, θα αποκλειστεί πιθανότατα στον επόμενο γύρο, αλλά με αξιοπρέπεια, χωρίς να αφήσει ιδιαίτερες αναμνήσεις στον θεατή.

Ο αποκλεισμός αυτής της ταλαντούχας και τεχνική ομάδας του Περού με λύπησε ιδιαίτερα. Για να προκριθείς, όμως, πρέπει και να σκοράρεις στα κρίσιμα παιχνίδια. Στο ντέρμπυ πρόκρισης με τη Δανία το Περού αποδείχθηκε ανίκανο να μετουσιώσει σε τέρμα οποιαδήποτε ευκαιρία, από τις αμέτρητες που του παρουσιάστηκαν. Με τη Γαλλία φάνηκε πιο διστακτικό, δεν πάτησε όσο έπρεπε περιοχή. Οπότε, αρκέστηκε να σώσει τιμή και υπόληψη νικώντας την Αυστραλία. Μια ομάδα απλώς μαχητική, με περιορισμένες ποδοσφαιρικές δυνατότητες.

Δ. Για την Κροατία και την Αργεντινή τα είπαμε ήδη. Η Νιγηρία είχε αξιόλογη παρουσία και πολέμησε ως την τελευταία στιγμή, αλλά είχε την ατυχία να παίξει την πρόκριση απέναντι στον κακό της δαίμονα, την ομάδα που τόσο συχνά αντιμετωπίζει σε τελικές φάσεις ΠΚ και από την οποία, τελικά, πάντοτε χάνει. Σε σχέση με τις προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει, η συνολική εμφάνιση της Ισλανδίας κρίνεται απογοητευτική, εξαιρουμένης της αναμέτρησης με την Αργεντινή (όπου όμως καθοριστική σημασία είχε η κάκιστη εμφάνιση του φαβορί κι όχι οι αρετές των συμπαθών Ισλανδών). Απόλυτο βραχυκύκλωμα με τη Νιγηρία, αδυναμία να κερδίσει τα δεύτερα της αδιάφορης στο ματς εκείνο Κροατίας. Το κικ εν ρας, έστω και κάπως εκσυγχρονισμένο, δεν σε πάει μακριά. Άλλο το Ευρωπαϊκό και άλλο το Παγκόσμιο, όπως αποδείχθηκε για μια φορά ακόμη.

Ε. Όχι, δεν με έπεισε η Βραζιλία. Τα βρήκε μπαστούνια με τη σκληροτράχηλη Ελβετία, με την πιο αδύναμη ομάδα του ομίλου χρειάστηκε τις καθυστερήσεις για να σκοράρει, η Σερβία την πίεσε αφόρητα για ένα διάστημα γύρω στο ημίωρο του μεταξύ τους αγώνα. Όμως, δεν χρειάστηκε να βιώσει κανένα ψυχόδραμα για να προκριθεί, όπως άλλοι. Κι αυτού του είδους οι εμφανίσεις πάνε γάντι σε ένα φαβορί που ανεβάζει σιγά-σιγά ρυθμούς. Η Ελβετία δεν κερδίζει συμπάθειες (για πολλούς και διάφορους λόγους), αλλά έχει πολλές αρετές. Η διαφορετική εθνοτική προέλευση του υλικού της, προσδίδει στην ομάδα μια ενδιαφέρουσα και χρησιμότατη ποικιλία ποδοσφαιρικών χαρακτηριστικών.

Φ. Κοουτίνιο

Η Σερβία είχε υλικό που μπορούσε να την πάει πολύ πιο μακριά. Αλλά υστέρησε δραματικά στις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά. Αντιμετώπισε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο το κρίσιμο παιχνίδι με τους Ελβετούς, μολονότι αυτό ξεκίνησε ιδανικά για εκείνη. Η φάση του γκολ του Σατσίρι στις καθυστερήσεις, που ξεκινά από μια αποτυχημένη σερβική επίθεση, είναι απολύτως ενδεικτική. Κι ίσως χρειαζόταν έναν επιθετικό με διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον εντελώς βρετανικής κοπής Μίτροβιτς. Σπαρασσόμενη από εσωτερικές έριδες ανάμεσα στις κλίκες του Νάβας, του αρχηγού Ρουίς και δεν ξέρω ποιου άλλου, η Κόστα Ρίκα έμεινε μοιραία μακριά από τους στόχους της. Δεν ήταν αμελητέα ποσότητα, αλλά απείχε πολύ από την ομάδα που έφτασε στους προημιτελικούς της προηγούμενης διοργάνωσης.

ΣΤ. Η Σουηδία κατόρθωσε να ανασυνταχθεί από το δράμα της ήττας από τη Γερμανία και συντρίβοντας το Μεξικό εξασφάλισε την πρωτιά στον όμιλό της. Είναι ενδιαφέρουσα ομάδα, αλλά μένει να μάθουμε τα όριά της. Η κακή διαχείριση ενός κατά τα λοιπά εξαιρετικού ματς (αυτού με τη Γερμανία) προδιαθέτει αρνητικά. Η γρήγορα ανασύνταξη αφήνει ελπίδες για κάτι καλό.

Το Μεξικό απέτυχε πλήρως να αναλάβει τον ρόλο του φαβορί. Έχει δυνατότητες και μονάδες, είναι γρήγορο και δυναμικό, αλλά του λείπει η δύναμη και η ψυχολογία για να πετύχει όσα θα μπορούσε. Ούτε που θυμάμαι πόσες είναι οι διοργανώσεις στις οποίες κατορθώνει πάντοτε να αποκλειστεί στον γύρο των 16, παρά τις υποσχέσεις που είχε δώσει με το παιχνίδι του. Πώς να σπάσει άραγε την κακοδαιμονία;

Ζ. Όλος ο κόσμος έχει ενθουσιαστεί με την Αγγλία και το Βέλγιο, εγώ διατηρώ τις επιφυλάξεις που έχω διατυπώσει. Δεν γίνεσαι υπερομάδα επειδή συντρίβεις καφενεία (ή έστω ένα καφενείο, αυτό των δύο ωκεανών, και μια ομάδα με περιορισμένες δυνατότητες και πολλές ατυχίες τραυματισμών). Να δούμε τις δύο ομάδες σε σοβαρό παιχνίδι (όχι το μεταξύ τους) κι έπειτα θα έχουμε ακριβέστερη εικόνα των πραγματικών δυνατοτήτων τους.

Η. Η Σενεγάλη είχε τεράστια ευκαιρία να κλειδώσει την πρόκριση και την πέταξε στα σκουπίδια. Ήταν καλύτερη, προηγήθηκε δύο φορές στο σκορ, πλην όμως οι αμυντικές αδυναμίες της επέτρεψαν στην (κατώτερη, αλλά ανταγωνιστική) Ιαπωνία να ισοφαρίσει. Την ίδια ώρα, στο ντέρμπυ των υποτιθέμενων φαβορί που τα είχαν θαλασσώσει στην πρεμιέρα, η Κολομβία του Πέκερμαν ξαναέβρισκε τον καλύτερο εαυτό της και με εξαιρετικούς τους Κουαδράδο, Χάμες και Φαλκάο (και όχι μόνο) συνέτριβε τη θλιβερή Πολωνία. Τα αποτελέσματα αυτά αφήνουν σε θέση ισχύος για την πρόκριση τη λιγότερο ταλαντούχα ομάδα του ομίλου (Ιαπωνία), καθώς η μονομαχία Κολομβίας-Σενεγάλης πιθανότατα θα αφήσει μία από τις δύο ομάδες εκτός νυμφώνος.

Και τώρα;

Τα έξι από τα οχτώ ζευγάρια του γύρου των 16 είναι ήδη γνωστά. Να διακινδυνεύσουμε προγνωστικά, γνωρίζοντας ότι κατά πάσα πιθανότητα θα διαψευστούν, μια και η αλήθεια των νοκ άουτ αγώνων είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της φάσης των ομίλων;

1. Καζάν, Γαλλία-Αργεντινή: η Γαλλία έχει καλύτερο υλικό και ψυχολογία, σοβαρότερο προπονητή, μεγαλύτερες δυνατότητες. Η Αργεντινή είναι ένα ναυαγισμένο πειρατικό με παράφρονα καπετάνιο και πλήρωμα που πλακώνεται στο ξύλο. Όμως… η Γαλλία δεν έχει κάνει ούτε ένα πραγματικά πειστικό παιχνίδι. Κι η Αργεντινή έχει πιο βαριά φανέλα. Είναι ικανή για το χειρότερο, αλλά δεν μπορείς να αποκλείσεις και το καλύτερο. Αν τα άστρα βρεθούν στη σωστή θέση, οι πειρατές ίσως και να κάνουν πετυχημένο ρεσάλτο. Πρόβλεψη: 55 % – 45 %.

2. Σότσι, Ουρουγουάη-Πορτογαλία: η Ουρουγουάη είναι καλύτερη ομάδα, μια καλή Αργεντινή, ισορροπημένη κι αποτελεσματική. Αλλά δεν ξεγράφεις εύκολα τον Κριστιάνο και τον Σάντος. Μια ηρωϊκή επικράτηση στις καθυστερήσεις της παράτασης ή στα πέναλτυ είναι πάντα πιθανή. Πρόβλεψη: 55 % – 45 %.

3. Λουζνικί, Μόσχα, Ισπανία-Ρωσία: Η Ισπανία δεν πατάει καλά, η Ρωσία δεν πείθει. Η έδρα, όμως, είναι σημαντικός παράγοντας. Η γηπεδούχος χρωστά ένα μεγάλο ματς. Πιθανότατα δεν μπορεί και δεύτερο, αλλά η νίκη στη συγκεκριμένη αναμέτρηση είναι εντός των εύλογων προσδοκιών. Πρόβλεψη: 40 % – 60 %.

4. Νίζνι Νόφγκοροντ, Κροατία-Δανία: Η διαφορά δυναμικότητας είναι μεγάλη. Το πιθανότερο στάνταρ. Πρόβλεψη: 75 % – 25 %.

5. Σαμάρα, Βραζιλία-Μεξικό: Η Βραζιλία βαδίζει στον συνήθη δρόμο ενός μεγάλου φαβορί. Δεν εντυπωσιάζει, δεν ανησυχεί υπερβολικά. Το Μεξικό τα κατάφερε να παίξει με τον χειρότερο δυνατό (για εκείνο) αντίπαλο. Θα παλέψει, αλλά μάλλον θα πέσει ηρωϊκά. Πρόβλεψη: 70 % – 30 %.

6. Πετρούπολη, Σουηδία – Ελβετία: η Σουηδία δίνει την εντύπωση ομάδας με μεγαλύτερη σύμπνοια και πίστη σε έναν κοινό σκοπό. Η Ελβετία υπερτερεί σε επίπεδο ατομικού ταλέντου. Ένας Θεός ξέρει τι μπορεί να δώσει αυτή η αναμέτρηση. Αν έδινα μικρό προβάδισμα στη Σουηδία θα ήταν για συναισθηματικούς και μόνο λόγους. Πρόβλεψη: 50 % – 50 %.

Παναγία του Ροζαρίου, Σαν Νικολάς, Αργεντινή

Πριν αρχίσει η διοργάνωση, ο Λιονέλ Μέσσι έκανε ένα τάμα. Αν η Αργεντινή κερδίσει το τρόπαιο τότε θα πάει πεζός από τη γενέτειρά του, το Ροσάριο, για να προσκυνήσει στο ιερό της Παναγίας του Ροζαρίου στο Σαν Νικολάς, 70 χιλιόμετρα μακριά. Εμπνεόμενο από την υπόσχεση αυτή, το γαλλικό Φρανς Φουτμπώλ εγκαινίασε στήλη με θέμα «τι θα κάνετε αν κερδίσετε το Παγκόσμιο Κύπελλο;». Ο Ντι Μαρία απάντησε ότι θα ακολουθήσει τον αρχηγό του στην πεζοπορία των εβδομήντα χιλιομέτρων, έχοντας τη βεβαιότητα ότι πολύς κόσμος θα θελήσει να τους συνοδέψει σε περίπτωση τελικής επικράτησης της Αλμπισελέστε. Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, ο Μεσούτ Εζίλ της Γερμανίας δήλωσε απλά ότι «θα πάει για διακοπές σε κάποιο τροπικό νησί, ώστε να ξεκουραστεί από τη σκληρή δουλειά». Αυτή η επαγγελματική αντίληψη ίσως είναι απολύτως υγιής. Κι εγώ θέλω να πάω διακοπές ύστερα από μερικούς μήνες σκληρής δουλειάς. Μόνο που το ποδόσφαιρο δεν είναι ένα συνηθισμένο επάγγελμα.

Πού πας, ρε Σαμπάολι;

Χόρχε Σαμπάολι

Μπορεί κάποιος να είναι εξαιρετικός προπονητής ποδοσφαίρου. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να επιτύχει σε κάθε ομάδα την οποία θα προπονήσει. Στο μάλλον φιλικό περιβάλλον της εθνικής Χιλής, με το κάπως αναρχικό επιθετικό παιχνίδι και χωρίς ιδιαίτερη πίεση για αποτελέσματα, ο Χόρχε Σαμπάολι τα κατάφερε περίφημα. Στο πλαίσιο της εθνικής Αργεντικής, με τις εντελώς διαφορετικές και εξαιρετικά αυξημένες απαιτήσεις, ο Σαμπάολι δεν δείχνει να ταιριάζει καθόλου. Τι έχει κατορθώσει άλλωστε από τότε που ανέλαβε τα ηνία της Αλμπισελέστε; Την πρόκριση στα τελικά του ΠΚ, την τελευταία αγωνιστική, χάρη στην εκτός έδρας νίκη επί του Ισημερινού. Είναι αυτό επιτυχία ή το ελάχιστο που απαιτείται από μια δις τροπαιούχο της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης; Γιατί, ποια ήταν τα αποτελέσματα που έφερε ο Σαμπάολι στα προκριματικά από τότε που ανέλαβε μια Αργεντινή ομολογουμένως σε κακή κατάσταση; Τρεις ισοπαλίες, από τις οποίες οι δύο εντός έδρας, με το Περού και, ιδίως, με την αδύναμη Βενεζουέλα, συνιστούν ξεκάθαρα αποτυχίες. Στα φιλικά προετοιμασίας κατόρθωσε να εισπράξει τέσσερα τεμάχια από τη… Νιγηρία και μια ιστορική εξάρα από τους Ισπανούς (ΟΚ, για να τα λέμε όλα, νίκησε και με 2-0 την αποκλεισμένη από τα τελικά και μάλλον αδιάφορη Ιταλία).

Στο παιχνίδι της Μόσχας, το περασμένο Σάββατο, η Αργεντινή έδειξε συμπτώματα άκρως ανησυχητικά, αγωνιζόμενη εναντίον μιας ομάδας, της Ισλανδίας, που παρουσιάστηκε ακριβώς όπως αναμενόταν (μεγάλη αγωνιστικότητα, επιθετική ανάπτυξη προβλέψιμη σε στυλ ελαφρώς εκσυγχρονισμένου βρετανικού κικ εν ρας, εξαιρετική κάλυψη του χώρου και πίεση που στραγγαλίζει τον αντίπαλο).

• Η αμυντική λειτουργία της Αργεντινής ήταν η χειρότερη που έχουμε δει τα τελευταία πολλά χρόνια. Και αυτό δεν ήταν πρόβλημα προσώπων: όλοι οι Αργεντίνοι αμυντικοί είναι καθιερωμένοι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονται σε σημαντικούς ευρωπαϊκούς συλλόγους. Είναι πρόβλημα της ομάδας συνολικά. Επιπροσθέτως, δεν υπάρχει αξιόπιστη λύση στην εστία (όλες οι ομάδες που διακρίνονται σε τελική φάση ΠΚ έχουν καλό τερματοφύλακα). Σου τραυματίζεται ο βασικός λίγο πριν την έναρξη της διοργάνωσης. Τι κάνεις; Εμπιστεύεσαι τον φιλότιμο Καμπαγέρο. Ο οποίος δεν είναι άχρηστος. Όταν αγωνιζόταν στη Μάλαγα ήταν μια χαρά τέρμα. Τώρα πια, όμως, ύστερα από μερικά χρόνια πάγκου σε Σίτυ και Τσέλσι, έχει χάσει εντελώς τον ρυθμό των αγώνων. Ο άνθρωπος βρισκόταν στην κατάψυξη, παρέα με τα λαχανικά του Μπαρμπαστάθη· τον έβγαζαν από εκεί μόνο σε κανένα Ληγκ Καπ. Το Σάββατο έτρεμες βλέποντας τον τρόπο με τον οποίο αγωνιζόταν. Λίγο έλειψε να ξανακάνει την επική γκάφα του Κάριους, απλώς ο Ισλανδός επιθετικός δεν μπόρεσε να βρει ευθύβολα την μπάλα για να γράψει τεμάχιο.
• Η έμπνευση του Σαμπάολι να κατεβάσει την ομάδα με έναν επιθετικό ήταν απλώς τραγική. Όχι μόνο στέρησε την Αργεντινή από ένα υπερόπλο σαν τον Ιγουαΐν ή ακόμη και τον Ντυμπάλα, αλλά την υποχρέωσε να παίξει κι εντελώς ανορθόδοξα, ελπίζοντας ότι έτσι θα έφερνε τον Μέσσι πιο κοντά στην ισλανδική περιοχή.
• Με τον τρόπο αυτό έκανε πραγματικότητα ένα ενδεχόμενο που κάθε σοβαρός προπονητής πρέπει να λάβει υπόψη: να καταστήσει τον Μέσσι μειονέκτημα για την ομάδα του. Και πώς γίνεται αυτό, θα ρωτήσετε εύλογα; Από όλους τους σουπερστάρ του 21ου αιώνα (από τον Κριστιάνο Ρονάλντο ως τον Ιμπραΐμοβιτς), ο Μέσσι είναι αυτός με τη μικρότερη θετική συμβολή στο παιχνίδι της εθνικής του. Ας μην ξεχνάμε ότι σε παιχνίδια νοκ-άουτ τελικής φάσης ΠΚ (όταν η μπάλα είναι βαριά και η κάθε ομάδα περιμένει από το αστέρι της να την ξελασπώσει), ο Μέσσι έχει επιτύχει ακριβώς τόσα τέρματα όσα εγώ ή εσείς. Κανένα, δηλαδή. Μήπως, τελικά, πρόκειται απλώς για το καλύτερο γρανάζι μιας καλοφτιαγμένης μηχανής με εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (της Μπάρσα) που δεν μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικό περιβάλλον; Δεν αποκλείεται. Διότι το πρόβλημα δεν συνίσταται σε αυτό που γράφουν οι διάφοροι Έλληνες σχολιαστές, ότι τάχα μου ο Λιονέλ δεν έχει άξιους συμπαραστάτες. Το πρόβλημα, φίλοι μου, είναι ο ίδιος ο Μέσσι. Κι όχι επειδή έχασε ένα πέναλτυ (κάθε ποδοσφαιριστής μπορεί να αστοχήσει σε πέναλτυ, αν και βέβαια ο Μέσσι από τα 8 πέναλτυ που εκτέλεσε τη φετινή χρονιά έχει χάσει τα 4, ένδειξη ότι κάτι δεν πάει και τόσο καλά). Αλλά επειδή με τον τρόπο που αγωνίζεται γίνεται βαρίδι για την ομάδα του. Το Σάββατο, όλοι προσπαθούσαν να βρουν τον Μέσσι, ο οποίος βρισκόταν πάντα περικυκλωμένος από ολόκληρη την ισλανδική ενδεκάδα, ανήμπορος για το παραμικρό. Αν η Αργεντινή αγωνιζόταν χωρίς τον Μέσσι, τότε θα κέρδιζε κατά πάσα πιθανότητα την Ισλανδία, για τον απλούστατο λόγο ότι εκ των πραγμάτων θα υποχρεωνόταν να παίξει ορθολογικά.

Λιονέλ Μέσσι: ακόμη ένα χαμένο πέναλτυ (πηγή: Reuters)

• Διαβάζοντας τα ρεπορτάζ σχετικά με τις αλλαγές που προτίθεται να κάνει ο Σαμπάολι στην ομάδα του, πείθομαι όλο και περισσότερο ότι ο άνθρωπος είναι βαθιά νυχτωμένος. Ακίνδυνες αλλαγές προσώπων χωρίς καμία ουσία.  Και στο μεταξύ, με την Κροατία να νικά άνετα κι επαγγελματικά τους Νιγηριανούς, η θέση της Αργεντινής γίνεται όλο και πιο επισφαλής.

Τα φαβορί τα βρίσκουν σκούρα: Η μόνη παρηγοριά της Αλμπισελέστε είναι ότι κι άλλα φαβορί της διοργάνωσης, πιθανώς μεγαλύτερα από αυτήν, δεν τα κατάφεραν καθόλου καλά στην πρώτη αγωνιστική των ομίλων.

• Η Βραζιλία έβαλε μια γκολάρα στην Ελβετία και μετά έκατσε. Οι παίχτες της άρχισαν τις επιδείξεις υψηλής τεχνικής στο κέντρο του γηπέδου. Φυσικά, με τέτοια νωθρότητα, η Σελεσάο τσίμπησε το γκολάκι της ισοφάρισης και μετά δεν μπορούσε να κάνει κάτι, όσο κι αν το ήθελε. Και μήπως το ήθελε και ιδιαίτερα; Τόσο μπλαζέ παιχνίδι δεν οδηγεί σε τίποτε καλό. Και, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, ο όμιλος της Βραζιλίας δεν είναι και τόσο εύκολος. Μια χαρά ομάδα είναι η Σερβία που δίκαια νίκησε την Κόστα Ρίκα, η οποία ξύπνησε πολύ αργά. Όσο για την αντίπαλο της Βραζιλίας, την Ελβετία, αυτή έδειξε ενδιαφέροντα αγωνιστικά χαρακτηριστικά συν την ικανότητά της να παίζει και ξύλο. Πολύ ξύλο, όμως (με λίγη προσπάθεια θα φτάσει τα στάνταρ της Ολλανδίας του 2010, μιας ομάδας που έπαιζε πάντα στα όρια του αντιαθλητικού, τα οποία και ξεπέρασε στον τελικό). Μη μου ξαναπεί κανείς για σκληρούς έως και αντιαθλητικούς Λατινοαμερικανούς. Αυτό μπορεί και να ήταν αλήθεια πριν από 50 χρόνια, σε μια εποχή που δεν πρόλαβα. Μπορεί και όχι, όμως, διότι όλο και περισσότερο υποψιάζομαι ότι πρόκειται για ένα μύθο που κατασκεύασε ο ιδιότυπος ευρωπαϊκός οριενταλισμός ή, μάλλον, ο ευρωπαϊκός ρατσισμός.
• Η Γερμανία βρίσκεται στην πιο επικίνδυνη θέση από όλους. Έχασε δικαιότατα από ένα Μεξικό το οποίο της έκανε ματ τακτικής και της έβγαλε, ειδικά στο α΄ ημίχρονο, άπειρες αντεπιθέσεις που χαλαρά θα μπορούσαν να καταλήξουν σε 3 ή 4 τέρματα. Έχοντας στην ενδεκάδα της 8 πρωταθλητές κόσμου, η Γερμανία έδειξε γερασμένη και χωρίς λύσεις. Για πρώτη φορά (από το 1982 και μια ήττα 1-2 από την Αλγερία) η Γερμανία ηττάται στο πρώτο παιχνίδι της σε ΠΚ. Κινδυνεύει να ενισχύσει μια παράδοση που φαίνεται να δημιουργείται στις τελευταίες διοργανώσεις (2002, 2010, 2014) και η οποία θέλει την κάτοχο να αποκλείεται ήδη από τη φάση των ομίλων. Αν η Γερμανία δεν δείξει άμεσα διαφορετικό πρόσωπο (το επόμενο παιχνίδι είναι με τη Σουηδία, η οποία, έστω και δύσκολα, έκαμψε την κορεατική αντίσταση), τότε τα ηλεκτρονικά εισιτήρια της πτήσης της Λουφτχάνσα Μόσχα-Φρανκφούρτη μπορεί να φέρουν ημερομηνία Ιουνίου.

Μέχικο! Μέχικο!

Η αρκούδα δεν αστειεύεται: Ναι, η Ρωσία τα πάει μια χαρά. Συνέτριψε την αδύναμη Σαουδική Αραβία του συμπαθούς γυρολόγου Πίτσι και κέρδισε με άνεση την άπειρη Αίγυπτο του Κούπερ και του Σαλάχ. Προφανώς δεν μεταμορφώθηκε σε ποδοσφαιρική υπερδύναμη, αλλά δείχνει καλή συλλογική οργάνωση και το πάθος που παραδοσιακά έλειπε από τη συγκεκριμένη εθνική. Η έδρα μπορεί να είναι ευεργετική για μια ομάδα. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της Ισπανίας ή της Πορτογαλίας, μία εκ των οποίων θα αντιμετωπίσει τους Ρώσους στον γύρο των 16. Η διοργανώτρια φαίνεται να έχει τον προημιτελικό στις δυνατότητές της. Κατά τα λοιπά, η Ουρουγουάη έκανε μεν το καθήκον της, με μεγάλες δυσκολίες, όμως. Η παρουσία του υπερηχητικού διδύμου Σοάρες-Καβάνι και ορισμένων ακόμη εξαιρετικών παικτών (Γοδίν, Χιμένες) δεν αρκεί για να επαναλάβει η Σελέστε το έπος του 2010.

Οφείλω να ομολογήσω ότι το εξαιρετικά θεαματικό παιχνίδι Ισπανίας-Πορτογαλίας το παρακολούθησα μαγνητοσκοπημένο (άρα τα συμπεράσματά μου μπορεί να είναι επηρεασμένα από τη γνώση του τελικού αποτελέσματος, μπορεί, όμως, και να είναι πιο νηφάλια – είχα βγει για δείπνο σε ιταλικό εστιατόρια και με ιταλική παρέα, δηλαδή σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου δεν υφίσταται κανένα Μουντιάλ, διότι δεν υπάρχει Μοντιάλε δίχως τη Σκουάντρα Ατζούρρα). Δεν ξέρω αν το ματς της Παρασκευής προσφέρεται για τελικές κρίσεις ως προς την αξία και τη φόρμα των δύο ομάδων. Πιστεύω πως μάλλον όχι. Από την άλλη, θεωρώ παράλογη την κίνηση των Ισπανών να αλλάξουν προπονητή δύο ημέρες πριν αρχίσει η διοργάνωση. Θα με ρωτήσετε, βέβαια, και πόσο σημαντικός ήταν ο Λοπετέγκι για την εθνική Ισπανίας; Πόσοι ήξεραν ότι ήταν ο προπονητής της; Εδώ οι μισές ελληνικές εφημερίδες και τα δύο τρίτα των ιστοτόπων έγραφαν λάθος το όνομά του. 🙂 Άδικο για κάποιον με αξιόλογο έργο στο ομοσπονδιακό τημ, τον άνθρωπο, άλλωστε, στον οποίο εμπιστεύτηκε τις τύχες της ομάδας της ολόκληρη Ρεάλ. [Παρεμπιπτόντως, το κλίμα  της Βρετανίας πρέπει να έχει κάτι που επηρεάζει τους τερματοφύλακες, διότι την Παρασκευή ο Ντε Χέα έδειξε να έχει πάρει κι αυτός εντατικά μαθήματα από τον Κάριους].

Ο Ρικάρδο Γκαρέκα την εποχή που αγωνιζόταν στην Μπόκα Τζούνιορς (πηγή: περιοδικό El Gráfico)

Παιχνίδια της μοίρας: Σύντομο ταξίδι στον χρόνο. Βρισκόμαστε στις 30 Ιουνίου 1985, στο στάδιο Μονουμεντάλ του Μπουένος Άιρες, όπου διεξάγεται το τελευταίο και καθοριστικό παιχνίδι του πρώτου ομίλου της Νότιας Αμερικής για τα προκριματικά του Μουντιάλ του 1986. Η Αργεντινή ανοίγει νωρίς το σκορ με τον Πέδρο Πασκούλλι, αλλά το Περού απαντά γρήγορα με τέρματα των Βελάσκες  και Μπαρμπαντίγιο. Ο χρόνος κυλά και το Περού εξακολουθεί να προηγείται με 2-1 και να κρατά στα χέρια του την πρόκριση. Στο 81΄ κι ενώ η Αργεντινή έχει ριχτεί όλη στην επίθεση, ο Πασσαρέλλα σουτάρει και βρίσκει το αριστερό κάθετο δοκάρι του Ακασούσο Εουσέμπιο. Ο Ρικάρδο Γκαρέκα, που είχε μπει αλλαγή είκοσι λεπτά νωρίτερα, παίρνει το ρημπάουντ και σκοράρει. Η Αργεντινή προκρίνεται και στέλνει το Περού σε μπαράζ (όπου θα το αποκλείσει στον α΄ γύρο η Χιλή). Το Περού θα αναγκαστεί να περιμένει πάνω από τρεις δεκαετίες για να ξαναδεί τελική φάση ΠΚ. Μέχρι φέτος, δηλαδή, κι αφού αναλάβει προηγουμένως την τεχνική ηγεσία του εκείνος που το είχε αποκλείσει το 1985! [η ειρωνεία της τύχης είναι ότι κι ο ίδιος ο Γκαρέκα χρειάστηκε να κάνει ισόχρονη υπομονή – παρά το χρυσό γκολ του 1985, ο Κάρλος Μπιλάρδο τον απέκλεισε από την τελική αποστολή για το Μουντιάλ του Μεξικού!]

Το Περού είναι μία από εκείνες τις ομάδες που κάνουν τους φιλάθλους να ονειρεύονται. Για τούτο φταίει κάπως ο εξωτισμός και οπωσδήποτε οι αναμνήσεις της θεαματικής ομάδας της δεκαετίας του 1970 (ο προημιτελικός κατά της Βραζιλίας στο Μεξικό, η άνετη πρόκριση το 1978 από έναν όμιλο με την Ολλανδία σε θέση φαβορί, το Κόπα Αμέρικα του 1975), εκείνης του Κουμπίγιας και του Όμπλιτας. Η ομάδα του Γκαρέκα δεν διαψεύδει τις προσδοκίες. Προσφέρει θέμα και προσπαθεί για πολλά πράγματα στον αγωνιστικό χώρο. Δεν της λείπουν τα αστέρια (Γκερρέρο, Φαρφάν, Φλόρες). Της λείπει ένας παίχτης που θα μετατρέψει τις (πολλές) ευκαιρίες σε γκολ. Αυτήν ακριβώς την έλλειψη πλήρωσε το Περού στον αγώνα του κατά της Δανίας (0-1), μιας ομάδας σοβαρής, αξιόμαχης και επαγγελματικής (κάτι σαν την εθνική Ελλάδας στα καλά της και μη γελάτε, παρακαλώ). Ποιος φταίει, όμως, όταν δεν βάζεις ούτε τα εύκολα (πέναλτυ) ούτε τα δύσκολα (το φοβερό τακουνάκι του Γκερρέρο που φεύγει ελάχιστα άουτ);

Ο Γκαρέκα ως προπονητής της εθνικής Περού (πηγή: Agencia de Noticias ANDES)

Τι μπορεί να κρατήσει η Γαλλία από τη δύσκολη επικράτησή της επί της μαχητικής, πλην όμως άτεχνης και με περιορισμένες δυνατότητες, Αυστραλίας; Τη νίκη, το γεγονός ότι δεν σκόνταψε εκεί που άλλα φαβορί απέτυχαν στον σκοπό τους, τη διατήρηση των ελπίδων κι ενός καλού κλίματος στο εσωτερικό της ομάδας. Λίγα εκ πρώτης όψεως πράγματα που μπορεί να αποδειχτούν στην πορεία πολλά. Ο θεατής και ο ιστορικός του ποδοσφαίρου θα συγκρατήσουν την πρώτη εφαρμογή σε επίσημο αγώνα της χρήσης του βίντεο ως μέσου διαιτητικού ελέγχου των φάσεων (το περίφημο ή περιβόητο, ζήτημα ερμηνείας είναι αυτό, VAR). Με το καλό να δούμε και την τέταρτη αλλαγή στα παιχνίδια νοκ-άουτ!

Μπέρδεμα: Άνω-κάτω έγινε ο Η΄ όμιλος. Οι Ιάπωνες αιφνιδίασαν τους Κολομβιανούς, οι οποίοι δεν ξεπέρασαν ποτέ το σοκ του πέναλτυ και της αποβολής στην αρχή του αγώνα και τώρα τρέχουν. Οι Σενεγαλέζοι έκαναν ματ στους Πολωνούς οι οποίοι έπαθαν κοκομπλόκο αντιμετωπίζοντας ομάδα από άλλη ήπειρο κι έκαναν μαζεμένα τόσα αμυντικά λάθη όσα δεν κάνει μια ομάδα σε ολόκληρη δεκαετία. Ίσως ο υπερβολικός πατριωτισμός να βλάπτει σοβαρά το ποδόσφαιρο, ειδικά όταν δεν συνοδεύεται από τη στοιχειώδη οξυδέρκεια.

Άρχοντες στα λόγια: Τα φαβορί του Ζ΄ ομίλου νίκησαν αμφότερα κι άρχισαν ευθύς αμέσως τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για κατάκτηση του τροπαίου! Για μισό λεπτάκι, όμως! Ξεχνούν ότι ο όμιλός τους είναι ο σκανδαλωδώς ευκολότερος από όλους; Σαν να έχουν νικήσει σε φιλικά τον Ακράτητο και τον Φωστήρα και να καμώνονται ότι έχουν το πρωτάθλημα στο τσεπάκι.

Το Βέλγιο νίκησε με το ευρύ 3-0. Ποιον, όμως; Τον Παναμά, μια ομάδα που έδινε το πρώτο της παιχνίδι σε τελική φάση ΠΚ. Πώς ακριβώς; Έχοντας σπαταλήσει ένα ημίχρονο κι αφού είδε τον χάρο με τα μάτια του στη φοβερή ευκαιρία του Παναμά να ισοφαρίσει λίγο μετά το 1-0. Ας βάλουμε τα πράγματα σε τάξη. Εδώ και κάποια χρόνια το Βέλγιο διαθέτει μια πλειάδα αστεριών – υπερτιμημένων κατά πάσα πιθανότητα, αλλά πάντως αστεριών. Όμως, η αξία μιας ομάδας δεν ισούται με το άθροισμα της ατομικής αξίας των παικτών της. Χρειάζονται πολλά ακόμη. Και το Βέλγιο δεν έχει τη νοοτροπία μεγάλης ομάδας. Η φανέλα του δεν είναι βαριά όπως της Βραζιλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας ή της Αργεντινής. Δεν είναι καν τόσο βαριά όσο αυτή της Ισπανίας ή της γειτονικής του Ολλανδίας. Για να διακριθεί το Βέλγιο πρέπει να κάνει υπέρβαση και να μην τα χάσει με την πρώτη σοβαρή ομάδα που θα συναντήσει στον δρόμο του.

Ο Ντρις Μέρτενς (Βέλγιο) πανηγυρίζει το τέρμα του επί του Παναμά (φωτογραφία: AFP PHOTO / Odd ANDERSEN)

Η Αγγλία ονειρεύεται τρόπαιο επειδή νίκησε στις καθυστερήσεις την ποδοσφαιρική υπερδύναμη που ακούει στο όνομα… Τυνησία! Ας σοβαρευτούμε. Απλώς αποφεύχθηκε το σύνηθες κάζο που παθαίνει η πρωταθλήτρια στις διακηρύξεις από ομάδες αντίστοιχης δυναμικότητας με την αντίπαλο της Δευτέρας. Ειδικά στο β΄ ημίχρονο, η εικόνα της Αγγλίας ήταν άθλια. Να πούμε για αυτήν και κάτι αισιόδοξο, όμως; Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια έχει στις τάξεις της ικανότατο φορ, ενώ βασιζόμενη σε κορμό προερχόμενο από ένα σύλλογο (Τόττεναμ) μπορεί να ελπίζει βάσιμα ότι θα δείξει υψηλότερο βαθμό ομοιογένειας από τις αντιπάλους της. Για περισσότερα θα δούμε…

Όπως θα δούμε, άλλωστε, για όλες τις ομάδες. Η πρώτη αγωνιστική περισσότερο προκάλεσε ερωτηματικά παρά έδωσε απαντήσεις.

«Футбол – Μια σύντομη Ιστορία του ρωσικού και σοβιετικού ποδοσφαίρου»

Ο περίφημος αγώνας επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία. 6 Ιουλίου 1936

Εκείνο το πρωινό της 6ης Ιουλίου 1936, η όψη της Κόκκινης Πλατείας ήταν αρκετά παράξενη. Η επιφάνειά της είχε καλυφθεί από έναν τεράστιο τάπητα που έφερε πάνω του τις γραμμές ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Στις άκρες του είχαν τοποθετηθεί, όπως έπρεπε, δύο εστίες. Εκείνο το πρωινό της γιορτής της Σοβιετικής Ημέρας Φυσικής Αγωγής επρόκειτο να μυηθεί στο δημοφιλές άθλημα ο μεγάλος ηγέτης της αχανούς χώρας, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, γνωστός σε όλους ως Στάλιν. Στον αγώνα επίδειξης που διοργανώθηκε αναμετρήθηκαν η πρώτη με τη δεύτερη ομάδα της Σπαρτάκ Μόσχας. Λέγεται ότι η εξέλιξη του σκορ και το τελικό αποτέλεσμα ήταν προκαθορισμένα. Ο Στάλιν έδειξε να παρακολουθεί με ενδιαφέρον το ματς, δίπλα σε όλα τα κορυφαία στελέχη της σοβιετικής νομενκλατούρας. Χειροκρότησε κάθε γκολ που σημειώθηκε στον αγώνα. Κατά πάσα πιθανότητα, δεν πρέπει να ενδιαφέρθηκε ξανά ιδιαίτερα για αυτό το παράξενο σπορ. Η συμβολική σημασία, όμως, της αναμέτρησης εκείνης ήταν τεράστια για το σοβιετικό ποδόσφαιρο.

Ι. Ξεκίνημα μετ’ εμποδίων

Οι απαρχές του ρωσικού ποδοσφαίρου δεν διαφέρουν πολύ από αυτό που συνέβη σε πολλές χώρες του κόσμου. Το ποδόσφαιρο μεταφυτεύτηκε στην τσαρική αυτοκρατορία χάρη στη βρετανική παροικία της Πετρούπολης, της Μόσχας και της Οδησσού. Βρετανοί επιχειρηματίες κι έμποροι, μηχανικοί και ναυτικοί μετέφεραν το αγαπημένο τους άθλημα στη χώρα εγκατάστασης ή προσωρινής διαμονής τους. Λέγεται πως ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας επί ρωσικού εδάφους διοργανώθηκε μεταξύ Βρετανών το 1879 στην Πετρούπολη. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο δεκαετίες για να κερδίσει το άθλημα την προτίμηση ικανού αριθμού γηγενών, να δημιουργηθούν οι πρώτοι σύλλογοι και να διοργανωθούν τα πρώτα τοπικά πρωταθλήματα. Είναι αλήθεια πως η επιτυχία του ποδοσφαίρου δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρείται δεδομένη σε μια χώρα με κλιματικές συνθήκες τόσο σκληρές ώστε να καθιστούν αδύνατη την άθληση σε ανοιχτό χώρο κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου.

Το 1912 η νεοσύστατη ρωσική ομοσπονδία ποδοσφαίρου αριθμεί περισσότερους από 150 συλλόγους σε 30 περίπου πόλεις. Σχεδόν αμέσως γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Την ίδια χρονιά η εθνική ομάδα της Ρωσίας συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης. Περνά τον πρώτο γύρο άνευ αγώνος και αντιμετωπίζει στα προημιτελικά την ομάδα της… Φινλανδίας, η οποία αποτελεί ακόμα μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας! Οι Φινλανδοί επικρατούν με 2-1.
Η ανοδική πορεία διακόπτεται απότομα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα ακολουθήσουν οι επαναστάσεις του 1917, ο τρομερός εμφύλιος, οι λιμοί. Δεν υπάρχει πλέον χώρος και διάθεση για ποδόσφαιρο.

ΙΙ. Η εποχή της δυσπιστίας

Το ρωσικό ποδόσφαιρο θα αναγεννηθεί στα χρόνια της ΝΕΠ, της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, δηλαδή της περιορισμένης κλίμακας οικονομίας της αγοράς την οποία επέτρεψε ο Λένιν θεωρώντας την αναγκαίο κακό προκειμένου η οικονομία της χώρας να σταθεροποιηθεί και να γνωρίσει εκ νέου ανάπτυξη. Η παράλληλη πορεία ΝΕΠ και ποδοσφαίρου δεν αποτελεί ακριβώς σύμπτωση: στο ρωσικό πλαίσιο, το ποδόσφαιρο είναι ασχολία που ταυτίζεται με την αστική τάξη. Η κομμουνιστική εξουσία το αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη δυσπιστία. Το ποδόσφαιρο μοιάζει συνυφασμένο με τον επαγγελματισμό, τον ανταγωνισμό, τη διαφθορά και τον πρωταθλητισμό. Απέχει πολύ από το σοβιετικό ιδεώδες της λαϊκής άθλησης. Ίσως τελικά να μην είναι τίποτε περισσότερο από ένα χόμπυ (ή μήπως μια επικερδής επαγγελματική ασχολία) των μπουρζουάδων. Στο ποίημά του «Товарищи, поспорьте о красном спорте!» («Σύντροφοι, ας μιλήσουμε για τον κόκκινο αθλητισμό», 1928), ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Μαγιακόφσκι στηλιτεύει τα άρρωστα στοιχεία του ποδοσφαίρου, μιλώντας για ποδοσφαιριστές που αντιμετωπίζονται ως πρόβατα τα οποία έχουν το χρυσόμαλλο δέρας για προβιά, για τους επιχειρηματίες και τους κερδοσκόπους που διαγκωνίζονται προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν οικονομικά τους αθλητές.

Βλ. Μαγιακόφσκι (πηγή: РИА Новости)

ΙΙΙ. Η εποχή της ανάπτυξης

Λίγο πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1930, η στάση του καθεστώτος όσον αφορά το ποδόσφαιρο μεταβάλλεται. Μετά τη βίαιη αγροτική κολεκτιβοποίηση, τους λιμούς και την οργάνωση του συστήματος των πειθαρχικών στρατοπέδων, και ενώ βρισκόμαστε στην εποχή των πενταετών πλάνων με τα οποία η ΕΣΣΔ επιχειρεί να καταστεί βιομηχανική υπερδύναμη σε χρόνο ρεκόρ, η εξουσία επιθυμεί να καταδείξει ότι το βιοτικό επίπεδο έχει βελτιωθεί κι ότι η καθημερινότητα έχει γίνει πολύ καλύτερη. Το ποδόσφαιρο είναι μια από τις δραστηριότητες άθλησης κι αναψυχής που μπορούν να υποστηρίξουν το νέο αφήγημα.

Ιδρύονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι οι οποίοι, βάσει της σοβιετικής λογικής, είναι συνδεδεμένοι με κρατικούς φορείς, συνδικάτα και εργοστάσια. Οι διάφορες Ντινάμο εξαρτώνται από το Εν Κα Βε Ντε, το Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (δηλαδή, ουσιαστικά, την αστυνομία πολιτικών υποθέσεων), οι Λοκομοτίφ συνδέονται με τα συνδικάτα του οργανισμού σιδηροδρόμων, οι διάφοροι πρόδρομοι της ΤΣΣΚΑ με τον στρατό κ.ο.κ. Η Σπαρτάκ Μόσχας είναι τυπικά η ομάδα των διάφορων αγροτικών συνεταιρισμών (κολχόζ και σοφχόζ), γρήγορα όμως θα τύχει της υποστήριξης της ηγεσίας της Κομσομόλ, της κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας. Στάδια μεγάλης χωρητικότητας κατασκευάζονται όχι μόνο στη Μόσχα και το Λενινγκράντ, αλλά και στο Κίεβο, το Σταλινγκράντ και τις πρωτεύουσες των δημοκρατιών του Καυκάσου. Η διοργάνωση του περίφημου αγώνα επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο επίσημης προώθησης του ποδοσφαίρου.

Η Ντινάμο Μόσχας κατακτά το πρώτο σοβιετικό πρωτάθλημα (1936) [πηγή: sports-ru]

Το 1936 διοργανώνεται το πρώτο πανσοβιετικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Η πρώτη πενταετία του, μέχρι τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο», χαρακτηρίζεται από την αντιπαλότητα μεταξύ δύο μοσχοβίτικων ομάδων, της Ντινάμο και της Σπαρτάκ. Αμφότερες κατακτούν από 3 πρωταθλήματα (το 1936 διοργανώθηκαν δύο!). Δύο άλλες Ντινάμο προσπαθούν να μπουν σφήνα ανάμεσα στους δύο μεγάλους, αυτή του Κιέβου (πρώτος γραμματέας του ΚΚ Ουκρανίας είναι από το 1937 ο Νικίτα Χρουστσόφ) κι εκείνη της Τιφλίδας. Η ομάδα της γεωργιανής πρωτεύουσας διαθέτει έναν ισχυρό υποστηρικτή, τον Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια, επικεφαλής του Εν Κα Βε Ντε από το 1938. Το 1939 η Ντινάμο Τιφλίδας αντιμετωπίζει τη Σπαρτάκ στον ημιτελικό του κυπέλλου. Οι Μοσχοβίτες επικρατούν με σκορ 1-0 και λίγο αργότερο νικούν στον τελικό και κατακτούν το τρόπαιο. Ο Μπέρια δεν μπορεί να χωνέψει τον αποκλεισμό της αγαπημένης του ομάδας. Επικαλούμενος διαιτητικά σφάλματα επιτυγχάνει την επανάληψη του ημιτελικού… ενώ έχει ήδη παιχτεί ο τελικός. Στο νέο ματς η Σπαρτάκ επικρατεί εκ νέου με 2-1. Ο τίτλος της δεν μπορεί πλέον να τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Η κυπελλούχος του 1939 Σπαρτάκ Μόσχας

IV. Τα χρόνια του πολέμου και ο Αγώνας του Θανάτου

Α. Η γερμανική εισβολή ανακόπτει την άνθιση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Πολλοί ποδοσφαιριστές επιστρατεύονται. Αρκετοί από αυτούς θα πέσουν στα πεδία των μαχών. Ο κορμός της λευκορωσικής Ντινάμο Μινσκ στρατολογείται, μαζί με άλλους πρωταθλητές, στις ειδικές δυνάμεις του Εν Κα Βε Ντε και πιο συγκεκριμένα στην ОМСБОН (Отдельная мотострелковая бригада особого назначения, Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Τυφεκιοφόρων Ειδικών Αποστολών).

Οι παίκτες της ΤΣΣΚΑ Μόσχας (τότε ΤΣΝΤΚΑ) στα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1943, πηγή φωτογραφίας: cska-games-ru)

Εκ πρώτης όψεως προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι, εν μέσω του πιο βίαιου και αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, δεν σταμάτησε ποτέ να παίζεται ποδόσφαιρο επί σοβιετικού εδάφους, ελεύθερου ή κατεχόμενου από τους ναζί κατακτητές. Στα ελεύθερα εδάφη η διοργάνωση ποδοσφαιρικών αγώνων ήταν ίσως ο καλύτερος τρόπος για να δοθεί το μήνυμα ότι η ζωή συνεχίζεται. Στο Λενινγκράντ παίχθηκε ποδόσφαιρο ενώ συνεχιζόταν η μακρά πολιορκία της πόλης από τον εχθρό. Ποδοσφαιρικός αγώνας διοργανώθηκε και στο κατεστραμμένο Σταλινγκράντ, τρεις μήνες μόλις μετά το τέλος της μάχης στη μαρτυρική πόλη. Ποδόσφαιρο συνέχισε να παίζεται, όμως, και στις κατεχόμενες δυτικές περιοχές.

Β. Матч смерти: Στις 9 Αυγούστου 1942, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Κίεβο, διοργανώνεται ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ της ειδικώς προς τούτο συγκροτηθείσας ΦΚ Σταρτ Κιέβου, στην οποία αγωνίζονται ποδοσφαιριστές της Ντινάμο και της Λοκομοτίφ Κιέβου, και της Φλάκελφ, ομάδας (με ενδεικτικότατο όνομα) που απαρτίζεται κυρίως από στελέχη της Λουφτβάφφε. Η ουκρανική ομάδα επικρατεί με 5-3 των κατακτητών. Ο αγώνας αυτός ήταν η ρεβάνς ενός άλλου που είχε παιχτεί τρεις ημέρες πιο πριν. Και στην πρώτη περίπτωση είχαν επικρατήσει οι Ουκρανοί και μάλιστα με το «εμφατικό» (όπως είναι της μόδας να λέμε σήμερα) 5-1.

Η αφίσα του Αγώνα του Θανάτου της 9ης Αυγούστου 1942

Αυτά είναι τα γεγονότα. Σύμφωνα, όμως, με τη μεταγενέστερη σοβιετική εκδοχή, λίγο μετά τον αγώνα οι Γερμανοί εκτελούν τους ποδοσφαιριστές της νικήτριας ομάδας, οι οποίοι είχαν το θράσος και την απερισκεψία να ταπεινώσουν τους εκπροσώπους του «Κυρίαρχου Έθνους». Η ιστορία αυτή έγινε θέμα βιβλίων, επικράτησε ολοκληρωτικά στην ΕΣΣΔ και πέρασε τα σύνορά της. Τι είχε συμβεί, όμως, στην πραγματικότητα;

Η ιστορία των ποδοσφαιριστών που εκτελέστηκαν αμέσως μετά τον αγώνα ήταν ένας μύθος που κατασκευάσθηκε προκειμένου να αποδειχθεί το πατριωτικό φρόνημα των κατοίκων του Κιέβου και η αντίστασή τους στους ναζί. Σύμφωνα με την αρχική εκδοχή του μύθους όλοι οι παίχτες της Σταρτ εκτελέσθηκαν. Μόνο που οι μισοί από τους ποδοσφαιριστές αυτούς είχαν κατορθώσει να επιβιώσουν του πολέμου! Για αυτό και στις αρχές της μπρεζνιεφικής περιόδου η επίσημη εκδοχή αλλάζει: γίνεται πλέον λόγος για την εκτέλεση 4 ποδοσφαιριστών, ενώ 5 επιζώντες αθλητές που αγωνίστηκαν σε εκείνο τον αγώνα παρασημοφορούνται. Ο μύθος, όμως, δεν θα μπορούσε ποτέ να γνωρίσει τόσο μεγάλη επιτυχία αν δεν περιέκλειε και μεγάλο μέρος αλήθειας.

Eίναι επιβεβαιωμένο ότι πέντε από τους ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν με τη Σταρτ στον Αγώνα του Θανάτου σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς, όχι, όμως, αμέσως μετά τον αγώνα και όχι, κατά πάσα πιθανότητα, για λόγους που συνδέονται με το παιχνίδι εκείνο. Ένας (Τκατσένκο) συνελήφθη από την Γκεστάπο επειδή είχε επιτεθεί σε κάποιον Γερμανό. Στην προσπάθειά του να αποδράσει πυροβολήθηκε θανάσιμα από τους δεσμώτες του. Έναν δεύτερο (Κορότκιχ) τον κατέδωσαν Ουκρανοί συνεργάτες των Γερμανών ως κομμουνιστή και στέλεχος του Εν Κα Βε Ντε. Οι Γερμανοί τον βασάνισαν μέχρι θανάτου. Οι άλλοι τρεις (Τρούσεβιτς, Κλιμένκο, Κουζμένκο) ανήκαν προπολεμικά στην Ντινάμο Κιέβου: επομένως ήταν θεωρητικά στελέχη του Εν Κα Βε Ντε, κομμουνιστές και, για τον κατακτητή, εξαιρετικά ύποπτα στοιχεία. Άλλωστε, οι Ουκρανοί εθνικιστές που συνεργάζονταν με τους ναζί είναι βέβαιο ότι θα παρουσίασαν τους ποδοσφαιριστές αυτούς ως άκρως επικίνδυνους. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν στο διάστημα μεταξύ 18 και 20 Αυγούστου, δηλαδή εννέα ως έντεκα ημέρες μετά τον περιβόητο ποδοσφαιρικό αγώνα. Οι παίκτες κρατήθηκαν αρχικά από την Γκεστάπο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σίρετς, διοικητής του οποίου ήταν ο γνώριμός μας «Δήμιος του Χαϊδαρίου» Πάουλ Ραντόμσκι. Εκτελέσθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 1943, δηλαδή έξι μήνες μετά το ματς, για λόγους που δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί.

V. Η επανεκκίνηση και το άνοιγμα στον κόσμο

Το σοβιετικό πρωτάθλημα αρχίζει και πάλι αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. Η Ντινάμο Μόσχας επιστρέφει στην πρώτη θέση, αλλά όχι για πολύ. Η νέα δύναμη που κυριαρχεί μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 είναι η ομάδα του στρατού, η ΤΣΣΚΑ [ή, μάλλον, όπως είναι η ονομασία της την εποχή εκείνη η ΤΣΝΤΚΑ (ЦДКА, Центральный дом Красной армии, δηλ. Κεντρική Έδρα του Κόκκινου Στρατού]. Αξιοσημείωτη την περίοδο αυτή είναι και η αποτυχημένη προσπάθεια του νεαρού Βασίλι Ιώσηφοβιτς Στάλιν να συγκροτήσει μια υπερομάδα για τη σοβιετική αεροπορία. Η ΒΒΣ Μόσχας, όμως, δεν θα κατορθώσει ποτέ να κατακτήσει τίτλους.

Η δεκαετία του 1950 σηματοδοτεί επίσης το τέλος του απομονωτισμού για το σοβιετικό ποδόσφαιρο. Το καθεστώς αντιλαμβάνεται ότι το άθλημα αυτό μπορεί να αποτελέσει εξαιρετική διαφήμιση για τα επιτεύγματα του κομμουνισμού. Η ΕΣΣΔ γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Η εθνική ομάδα και οι σύλλογοι συμμετέχουν επιτέλους στις διεθνείς διοργανώσεις.
Η εθνική παίρνει το βάπτισμα του πυρός σε επίσημη διοργάνωση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι (1952). Στον πρώτο γύρο, αποκλείει τη Βουλγαρία και στη φάση των 16 καλείται να αντιμετωπίσει τη Γιουγκοσλαβία στο Τάμπερε. Οι Γιουγκοσλάβοι προηγούνται 4-0 με την έναρξη του β΄ ημιχρόνου και 5-1 λίγο αργότερα. Μετά από εντυπωσιακή αντεπίθεση των Σοβιετικών ο αγώνας λήγει ισόπαλος 5-5! Οι κανονισμοί της εποχής δεν προβλέπουν παράταση και πέναλτυ. Δυο ημέρες μετά διεξάγεται ο επαναληπτικός. Οι πλάβι επικρατούν 3-1 (το τρίτο γκολ ο κάποτε προπονητής της ΑΕΚ Ζλάτκο Τσαϊκόφσκι) και η σοβιετική ομάδα παίρνει τον σύντομο δρόμο της επιστροφής για τη Μόσχα. Η πολιτική και η αθλητική ηγεσία αντιλαμβάνεται τον αποκλεισμό αυτό ως ταπείνωση και προχωρεί σε ριζική αναδιοργάνωση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Η πιο σημαντική αλλαγή αφορά τα φυτώρια των συλλόγων τα οποία υπάγονται σε άμεσο κρατικό έλεγχο. Τα αποτελέσματα των αλλαγών δεν θα αργήσουν να φανούν. Στην επόμενη Ολυμπιάδα, αυτή της Μελβούρνης, η εθνική της ΕΣΣΔ κατακτά το χρυσό μετάλλιο (1956). Την εστία της ομάδας υπερασπίζεται ένας τερματοφύλακας που πρόκειται να γίνει θρύλος, ο Λεφ Γιάσιν. Οι σοβιετικές ομάδες θα αποδειχθούν αξιόμαχες, τόσο σε επίπεδο εθνικών όσο και σε επίπεδο συλλόγων.

Λ. Γιάσιν

Τα χρόνια περνούν και το σοβιετικό ποδόσφαιρο γίνεται σταδιακά προνομιακό πεδίο έκφρασης εθνοτικών και τοπικών αισθημάτων. Το 1961, για πρώτη φορά, το πρωτάθλημα δεν το κατακτά κάποια μοσχοβίτικη ή, έστω, ρωσική ομάδα, αλλά η ουκρανική Ντινάμο Κιέβου.

VI. Το σοβιετικό πρωτάθλημα

Στα 55 χρόνια ζωής και τις 53 διοργανώσεις του σοβιετικού πρωταθλήματος εκπροσωπήθηκαν με ομάδες σχεδόν όλες οι σοβιετικές δημοκρατίες, με την εξαίρεση της Τουρκμενίας, της Κιργιζίας και της εφήμερης Καρελοφιννικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Τα περισσότερα τρόπαια τα κατέκτησε η Ντινάμο Κιέβου (13), ακολουθούμενη από τη Σπαρτάκ (12) και την Ντινάμο Μόσχας (11). Οι ρωσικές ομάδες κέρδισαν συνολικά 34 πρωταθλήματα (Σπαρτάκ Μ. 12, Ντινάμο Μ. 11, ΤΣΣΚΑ Μ. 7, Τορπέντο Μ. 3 και Ζενίτ Λενινγκράντ 1), ενώ οι ουκρανικές 16 [εκτός των πρωταθλημάτων της Ντινάμο, 2 κατέκτησε η Ντνιέπρ του Ντνιεπροπετρόφσκ (νυν Ντνίπρο Ντνίπρο, ας όψεται η ουκρανική πολιτική κατάργησης των ονομάτων που παραπέμπουν στη σοβιετική περίοδο) και 1 η Ζαριά του Βοροσίλοφγκράντ (νυν Λουχάνσκ)]. Τα «ψίχουλα» που απομένουν κατέληξαν στη γεωργιανή Ντινάμο Τιφλίδας (2), την αρμενική Αραράτ Γερεβάν (1) και τη λευκορωσική Ντινάμο Μινσκ (1).

Ο Ολέγκ Μπλαχίν το 1977

Αδιαφιλονίκητος βασιλιάς του σοβιετικού πρωταθλήματος είναι ο μέγας Ολέγκ Μπλαχίν, εθνοτικά καταχωρισμένος ως Ουκρανός (ο πατέρας του, όμως, ήταν Ρώσος στρατιωτικός που υπηρετούσε σε μονάδες του Εν Κα Βε Ντε). Έχει αγωνιστεί σε περισσότερους αγώνες από κάθε άλλο ποδοσφαιριστή (432) και έχει σημειώσει και τα περισσότερα τέρματα στην ιστορία της διοργάνωσης (211). Σε συμμετοχές τον ακολουθούν ο αμυντικός της Τορπέντο Μόσχας Βίκτορ Μιχάηλοβιτς Σούστικοφ (427 ματς, αγωνίστηκε από το 1957 έως το 1973) κι ο Τάταρος επιθετικός της Σπαρτάκ (1961-1973) Γκαλιμζιάν Σαλίχοβιτς Χουσεΐνοφ (410 αγώνες). Στην κατάταξη των σκόρερ πίσω από τον Μπλαχίν βρίσκονται ο Αλεκσάντρ Σεμιόνοβιτς Πονομαριόφ (αγωνίστηκε κατά το διάστημα 1936-1952 σε πολλές ομάδες από το Σταλινγκράντ και το Χάρκοβο ως το Ντονιέτσκ) με 153 τέρματα και ο σπουδαίος Νικίτα Πάβλοβιτς Σιμονιάν (αρμενικής καταγωγής, πέρασε τα καλύτερα χρόνια του στη Σπαρτάκ από το 1949 έως το 1959) με 145.

Νικίτα Σιμονιάν

VII. Αξιοπρέπεια και μερικές εκλάμψεις – Οι σοβιετικές ομάδες στα κύπελλα Ευρώπης

Οι σοβιετικές ομάδες είχαν ανταγωνιστική παρουσία στις ευρωπαϊκές συλλογικές διοργανώσεις, χωρίς πάντως να κατορθώσουν να φθάσουν στο επίπεδο των μεγάλων ισπανικών, ιταλικών, αγγλικών ή γερμανικών ομάδων. Πιθανότατα οι δομικές αδυναμίες του σοβιετικού ποδοσφαίρου (το νόθο καθεστώς του ποδοσφαίρου, κατ’ ουσίαν επαγγελματικό, αλλά τυπικά ερασιτεχνικό, και το αδιαφανές σύστημα μεταγραφών) λειτούργησαν ως τροχοπέδη, παρακωλύοντας την περαιτέρω πρόοδο των μεγαλύτερων σοβιετικών συλλόγων.

Κύριος χώρος διακρίσεων για τις ομάδες της μητρόπολης του κομμουνισμού ήταν η δεύτερη τη τάξει ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση, το Κύπελλο Κυπελλούχων, το οποίο κατέληξε τρεις φορές σε σοβιετικά (αν και όχι ρωσικά) χέρια. Η Ντινάμο Κιέβου του Βαλέρι Λομπανόφσκι και του Ολέγκ Μπλαχίν κατέκτησε το τρόπαιο δύο φορές και μάλιστα με χαρακτηριστική άνεση και με το ίδιο σκορ (3-0) στους αντίστοιχους τελικούς: το 1975 στη Βασιλεία επικρατεί της ουγγρικής Φέρεντσβάρος (2 γκολ ο Ονίστσενκο, 1 ο Μπλαχίν) και το 1986 στη Λυών συντρίβει την Ατλέτικο Μαδρίτης (σκόρερ οι Ζαβάροφ, Μπλαχίν και Γεφτουσένκο). Η τρίτη κατάκτηση του τροπαίου αποτελεί έργο της Ντινάμο Τιφλίδας, η οποία στον (σχεδόν λησμονημένο) τελικό του Ντύσσελντορφ, το 1981, νικά 2-1 την ανατολικογερμανική Καρλ Τσάις της Ιένας.

Η Ντινάμο Κιέβου επικρατεί της Ατλέτικο Μαδρίτης (στη φωτό ο Ζαβάροφ)

IIX. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ

Αρκετές διακρίσεις θα γνωρίσει στην ιστορία της και η εθνική ομάδα που έφερε στην κόκκινη φανέλα της τα αρχικά της χώρας: СССР.

Α. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτέλεσαν προνομιακό πεδίο διάκρισης των κομμουνιστικών χωρών, οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν τη μέχρι σχετικά πρόσφατα ισχύουσα απαγόρευση συμμετοχής επαγγελματιών αθλητών. Καθώς το ποδόσφαιρο ήταν στις χώρες αυτές τυπικά ερασιτεχνικό, υπήρχε η δυνατότητα συγκρότησης της ισχυρότερης δυνατής ομάδας, ενώ οι δυτικές χώρες, λόγω του επαγγελματικού χαρακτήρα του ποδοσφαίρου τους, εμφάνιζαν στην καλύτερη περίπτωση εθνικές ελπίδων. Η εθνική της ΕΣΣΔ κατέκτησε δύο φορές το χρυσό μετάλλιο (το 1956 και το 1988 στη Σεούλ, όταν πρώτος σκόρερ της ήταν ο Ίγκορ Ντομπροβόλσκι), ενώ άλλες τρεις (και μάλιστα συνεχόμενες) έφθασε ως το χάλκινο (Μόναχο 1972, Μονρεάλ 1976 και Μόσχα 1980).

Β. Τη μεγαλύτερη, ίσως, διάκρισή του, όμως, το σοβιετικό ποδόσφαιρο την πέτυχε στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, τότε Κύπελλο Εθνών Ευρώπης, το οποίο κατέκτησε στην πρώτη διοργάνωσή του το 1960. Στον τελικό που διοργανώθηκε στο παρισινό Παρ ντε Πρενς, η ΕΣΣΔ του προπονητή Γκαβριήλ Κατσάλιν και του γκολκήπερ Γιάσιν επικράτησε στην παράταση της μόνιμης αντιπάλου Γιουγκοσλαβίας με 2-1, ανατρέποντας το εις βάρος της αρχικό σκορ. Τα σοβιετικά τέρματα είχαν επιτύχει ο Γεωργιανός Σλάβα Μετρεβέλι και ο Ρώσος Βίκτορ Πονιεντέλνικ. Η εθνική της ΕΣΣΔ επρόκειτο στη συνέχεια να έχει ακόμη τρεις παρουσίες σε τελικούς της διοργάνωσης, όλες, όμως, συνοδεύτηκαν από ήττα: το 1964 στο Μπερναμπέου με αντίπαλο τη διοργανώτρια Ισπανία (η οποία νικά 2-1), το 1972 στις Βρυξέλλες όταν χάνει καθαρά (0-3) από τη σπουδαία ΟΔΓ της εποχής εκείνης και, τέλος, το 1988, στο Μόναχο, όταν πέφτει πάνω στους σεληνιασμένους Οράνιε των Φαν Μπάστεν και Χούλλιτ (0-2).

Γ. Σε ό,τι αφορά το Παγκόσμιο Κύπελλο, η χρυσή εποχή της σοβιετικής εθνικής ανάγεται στο διάστημα 1958-1970. Σε τέσσερις συνεχείς διοργανώσεις κατορθώνει να βρεθεί τουλάχιστον στα προημιτελικά. Το 1958 αποκλείεται από τη διοργανώτρια Σουηδία (2-0), το 1962 στη Χιλή αντιμετωπίζει στον προημιτελικό πάλι τη διοργανώτρια χώρα και ηττάται με 2-1 στην Αρίκα, ενώ το 1970 στο Μεξικό η πορεία της ανακόπτεται από την Ουρουγουάη, με το γκολ που σημειώνει ο Βίκτορ Εσπάρραγο τρία λεπτά πριν από το τέλος της παράτασης. Μένει η μεγαλύτερη διάκριση της ΕΣΣΔ σε ΠΚ, στα τελικά της Αγγλίας το 1966: η ΕΣΣΔ τερματίζει πρώτη στον όμιλό της με τρεις νίκες (Β. Κορέα, Ιταλία και Χιλή) και στα προημιτελικά αποκλείει την Ουγγαρία με σκορ 2-1 (τα γκολ ο Ρώσος Τσισλένκο και ο καταχωρισμένος ως Ουκρανός Πορκουγιάν). Η πορεία σταματά στα ημιτελικά, μια και το εμπόδιο της Γερμανίας του Μπέκενμπάουερ αποδεικνύεται ανυπέρβλητο.  Η μεγάλη μορφή της εποχής είναι δίχως αμφιβολία ο τερματοφύλακας της Ντινάμο Μόσχας Λεφ Γιάσιν (1929-1990), η «Μαύρη Αράχνη» (Чёрный паук), ο οποίος αγωνίστηκε με την εθνική σε τρεις τελικές φάσεις ΠΚ. Το 1963 ο Γιάσιν βραβεύεται με τη Χρυσή Μπάλα του γαλλικού Φρανς Φουτμπόλ, διάκριση που απονεμόταν στον καλύτερο Ευρωπαϊο ποδοσφαιριστή της χρονιάς (πλέον επιλέξιμοι είναι όλοι οι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονται σε ευρωπαϊκό σύλλογο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας). Μέχρι σήμερα παραμένει ο μοναδικός τερματοφύλακας που έχει τιμηθεί με το βραβείο αυτό.

Λ. Γιάσιν

Ίσως η σοβιετική εθνική με τις μεγαλύτερες δυνατότητες να ήταν εκείνη του ΠΚ του Μεξικού, το 1986. Με κορμό την εξαιρετική Ντινάμο Κιέβου και καθοδηγούμενη από τον προπονητή της μεγάλης ουκρανικής ομάδας, τον Βαλέρι Λομπανόφσκι, η ΕΣΣΔ του 1986 παρουσίαζε βαθμό ομοιογένειας και αυτοματισμών ασύλληπτο για εθνική ομάδα. Στη φάση των 16, όμως, βρίσκει στον δρόμο της την ομάδα έκπληξη της διοργάνωσης, το Βέλγιο, και, κυρίως, την αβλεψία των διαιτητών (δύο βελγικά τέρματα πρέπει να σημειώθηκαν από αντικανονική θέση). Τα «υπερηχητικά του Κιέβου», τα «Μινγκ του Λομπανόφσκι» (Μπελάνοφ, Ζαβάροφ, Ρατς, Γιακοβένκο και άλλοι) επιστρέφουν στη βάση τους με στραπατσαρισμένα τα φτερά και άδεια ντεπόζιτα.
Δεν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία. Το 1990, στο κύκνειο άσμα της σε τελικά ΠΚ, η ΕΣΣΔ θα εγκαταλείψει τη διοργάνωση από την πίσω πόρτα, τερματίζοντας τελευταία στον όμιλό της (δύο ήττες από Ρουμανία, Αργεντινή, μια νίκη χωρίς βαθμολογικό αντίκρισμα επί του Καμερούν.

Ο Ολέγκ Μπλαχίν με τη φανέλα της εθνικής

IX. Ποδόσφαιρο και πολιτική

Σε τρεις περιπτώσεις η πορεία της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ θα καθορισθεί από τη διεθνή πολιτική. Το 1960, στα προημιτελικά του Κυπέλλου Εθνών, κληρώνεται να αναμετρηθεί με την Ισπανία. 21 χρόνια μετά τη λήξη του Ισπανικού Εμφυλίου, οι δύο χώρες εξακολουθούν να μην έχουν διπλωματικές σχέσεις. Ο Φράνκο απαγορεύει στην εθνική της χώρας του να αγωνιστεί στην ΕΣΣΔ, η οποία προκρίνεται άνευ αγώνος για να κατακτήσει στη συνέχεια το τρόπαιο.

Σεπτέμβριος 1973: ο στρατός των πραξικοπηματιών στο εθνικό στάδιο του Σαντιάγο

Το 1973 η τελευταία θέση στα τελικά του γερμανικού ΠΚ θα παιχτεί σε διηπειρωτικό μπαράζ μεταξύ της ΕΣΣΔ και της Χιλής. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Πινοτσέτ ανατρέπει βίαια την κυβέρνηση του προέδρου Αγέντε. Το πρώτο ματς γίνεται, πάντως, κανονικά στο στάδιο Λένιν της Μόσχας και λήγει ισόπαλο χωρίς τέρματα. Η σοβιετική ομοσπονδία ζητεί από τη ΦΙΦΑ η ρεβάνς να διεξαχθεί σε ουδέτερο γήπεδο. Η κατάσταση στη Χιλή είναι έκρυθμη, πρωτίστως, όμως, οι Σοβιετικοί θέλουν να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους για το καθεστώς Πινοτσέτ. Πώς είναι δυνατό να αγωνιστούν στο στάδιο του Σαντιάγο, το οποίο η χιλιανή χούντα χρησιμοποίησε ως χώρο κράτησης, βασανισμού και εκτέλεσης των πολιτικών της αντιπάλων; Πιστή στην τυφλή γραμμή «το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να έχει σχέση με την πολιτική», η ΦΙΦΑ απορρίπτει το σοβιετικό αίτημα. Η ομάδα δεν ταξιδεύει στη Χιλή και οι Λατινοαμερικανοί προκρίνονται χωρίς αγώνα.
Τέλος, το 1984, η ΕΣΣΔ μαζί με την Ιταλία είναι οι βασικές υποψήφιες για τη διοργάνωση της τελικής φάσης του ΠΚ του 1990. Δύο εβδομάδες πριν η ΦΙΦΑ προβεί στην τελική επιλογή, η σοβιετική κυβέρνηση αποφασίζει να μη συμμετάσχουν οι αθλητές της στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες, σε αντίποινα, ουσιαστικά, για το αντίστοιχο αμερικανικό μποϊκοτάζ της Ολυμπιάδας της Μόσχας. Η απόφαση οδηγεί τη ΦΙΦΑ στην ασφαλέστερη επιλογή: το ΠΚ του 1990 θα το διοργανώσει τελικά η Ιταλία.

Χ. Το ποδόσφαιρο στη μετασοβιετική Ρωσία

Οι ρωσικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι βιώνουν με ιδιαίτερη δυσκολία την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την άναρχη μετάβαση στον καπιταλισμό, ιδίως κατά την περίοδο Γέλτσιν. Χωρίς την υποστήριξη των κρατικών φορέων που τις χρηματοδοτούσαν και βλέποντας τους καλύτερους ποδοσφαιριστές τους να προτιμούν να αγωνίζονται σε συλλογους του εξωτερικού, οι ρωσικές ομάδες δυσκολεύονται να διατηρηθούν σε ανταγωνιστικό επίπεδο. Θα χρειαστεί να φθάσουμε στην αυγή του 21ου αιώνα, όταν επιτέλους οι ολιγάρχες και οι κολοσσοί της ρωσικής βιομηχανίας θα ενδιαφερθούν για το ποδόσφαιρο, επενδύοντας γενναία στους συλλόγους. Σύντομα οι ρωσικές ομάδες ξαναβρίσκουν το επίπεδο της σοβιετικής περιόδου. Δύο ρωσικοί σύλλογοι κατορθώνουν να κατακτήσουν τη δεύτερη, πλέον, ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση (Europa League): η ΤΣΣΚΑ Μόσχας το 2005 (3-1 στη Λισσαβώνα την τοπική Σπόρτινγκ) και η Ζενίτ Πετρούπολης το 2008 (νίκη 2-0 στο Μάντσεστερ επί των Ρέιντζερς της Γλασκώβης). Το ρωσικό πρωτάθλημα γίνεται σταδιακά ένα από τα πιο ακριβά στην Ευρώπη. Οι σύλλογοι, χάρη στη χρηματοδότηση από τις μεγάλες επιχειρήσεις, μπορούν να προσελκύσουν αστέρια του διεθνούς ποδοσφαίρου. Μόνο που αυτή ακριβώς η δυνατότητα αποδεικνύεται νόμισμα με δύο όψεις. Τα αστέρια των ομάδων είναι σχεδόν πάντα αλλοδαποί ποδοσφαιριστές. Και η εύκολη λύση των μεταγραφών από το εξωτερικό δεν αφήνει χώρο στις βασικές ενδεκάδες για τους γηγενείς.

Το στοιχείο αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και τη μετριότατη πορεία της εθνικής Ρωσίας στις διεθνείς διοργανώσεις. Μοναδική διάκριση μέχρι σήμερα αποτελεί η παρουσία της Ρωσίας στα ημιτελικά του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2008, όταν η ομάδα του Ολλανδού Χίντινκ λύγισε από την ορμή της μετέπειτα νικήτριας Ισπανίας. Οι υπόλοιπες παρουσίες της Ρωσίας σε τελικές φάσεις δεν έχουν τίποτε το αξιομνημόνευτο ή χαρακτηρίζονται απλούστατα ως τραγικές (σε όλες τις περιπτώσεις, 3 σε ΠΚ και 4 σε Ευρωπαϊκό, η ομάδα δεν κατόρθωσε να προκριθεί στη φάση των ομίλων).

Μπορεί κάτι να αλλάξει τώρα που η Ρωσία του Πούτιν διοργανώνει τα τελικά της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης. Δεν είναι καθόλου βέβαιο. Χαρακτηριστικό της δυναμικότητας της εθνικής Ρωσίας είναι το ότι, στην κατάταξη που καταρτίζει η ΦΙΦΑ, η Ρωσία βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από κάθε άλλη ομάδα που συμμετέχει στη διοργάνωση, ακόμη κι από τη Σαουδική Αραβία! Βέβαια, η κατάταξη αυτή είναι σε ορισμένο βαθμό πλασματική (η Ρωσία ως διοργανώτρια δεν έχει δώσει εδώ και δύο περίπου χρόνια επίσημο αγώνα), αλλά δεν παύει να είναι ενδεικτική της μετριότητας της ομάδας. Στον Οσέτη προπονητή (και παλαιότερα τερματοφύλακα) Στανισλάφ Σαλάμοβιτς Τσερτσέσοφ και στους παίκτες του απόκειται να μας διαψεύσουν.

Αφίσα του ρωσικού ΠΚ που απεικονίζει τον μεγάλο Γιάσιν

[Για το ελληνικό κοινό, το σοβιετικό ποδόσφαιρο είναι συνδεδεμένο και με τις περιπτώσεις ομογενών ποδοσφαιριστών, συνήθως παιδιών της προσφυγιάς που προκάλεσε ο Εμφύλιος, οι οποίοι έμαθαν το ποδόσφαιρο κυρίως στις σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας κι αργότερα αγωνίστηκαν στην Ελλάδα. Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι, φυσικά, αυτή του μεγάλου Βασίλη Χατζηπαναγή. Η σταδιοδρομία του αφήνει έντονα την αίσθηση του ανεκπλήρωτου.
Ο Χατζηπαναγής ανδρώθηκε ποδοσφαιρικά στην Παχτακόρ Τασκένδης, την πιο σημαντική ομάδα του Ουζμπεκιστάν. Οι διηγήσεις του σχετικά με τα μεγάλα ντέρμπυ μεταξύ της Παχτακόρ και της Καϊράτ Αλμά Ατά από το γειτονικό Καζακστάν δεν είναι μόνο γλαφυρές, αλλά καταδεικνύουν και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε συχνά το ποδόσφαιρο κατά τη σοβιετική περίοδο ως μέσο διατράνωση τοπικής και εθνοτικής ταυτότητας.

Ο Βασίλης Χατζηπαναγής με τη φανέλα του Ηρακλή

Ο Βάσια υπήρξε άτυχος. Η συμμετοχή του στις «μικρές» εθνικές ομάδες της ΕΣΣΔ τού στέρησε τη δυνατότητα να αγωνιστεί σε επίσημα παιχνίδια με την εθνική Ελλάδας. Δεν είχε επίσης την ευκαιρία να μεταγραφεί σε σύλλογο αγωνιζόμενο σε πρωτάθλημα υψηλότερου επιπέδου από αυτό του ελληνικού. Έμεινε τελικά πιστός στον αγαπημένο του Ηρακλή. Αν παρέμενε στην ΕΣΣΔ ίσως είχε μεταγραφεί σε κάποιο μεγάλο ρωσικό ή ουκρανικό σύλλογο, ίσως είχε γίνει βασικό στέλεχος της σοβιετικής εθνικής. Μπορεί και όχι, όμως…

Το μνημείο για τους παίκτες της Παχτακόρ που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του αεροπορικού δυστυχήματος του 1979

Τη μοιραία 11η Αυγούστου 1979, η παλιά ομάδα του Χατζηπαναγή, η Παχτακόρ, ταξίδευε από την Τασκένδη στο Μινσκ της Λευκορωσίας για να αναμετρηθεί με την τοπική Ντινάμο. Ύστερα από μια ενδιάμεση στάση στο Ντονιέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας, οι παίκτες της Παχτακόρ επιβιβάστηκαν στο Τουπόλεφ 134 που θα εκτελούσε την πτήση 7880 της Αεροφλότ προς το Μινσκ. Το αεροσκάφος απογειώθηκε λίγο μετά τη μία το μεσημέρι. Ενώ πετούσε πάνω από το Ντνιπροτζερζίνσκ (σημερινό Καμιάνσκε) συγκρούστηκε στον αέρα με ένα άλλο αεροπλάνο του ιδίου τύπου που πετούσε από το Βορόνιεζ προς το Κισινάου. Όλοι οι επιβαίνοντες στα δύο αεροσκάφη έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και 17 ποδοσφαιριστές και μέλη της αποστολής της Παχτακόρ. Ίσως, λοιπόν, ο Βάσια να μην ήταν τελικά καθόλου άτυχος.]
——————————————————————————————————–
Πηγές:
– Sylvain DUFRAISSE « Russie, la passion du football ? », L’Histoire, αριθ. 448, Ιούνιος 2018, σελ. 12-17.
– Robert EDELMAN “Serious Fun. A History of Spectator Sports in the USSR”, Oxford University Press, Οξφόρδη και Νέα Υόρκη, 1993.
– Régis GENTÉ & Nicolas JALLOT « Futbol. Le ballon rond de Staline à Poutine, une arme politique », Allary, Παρίσι, 2018.
– Ιστότοπος Footballski.fr
– Wikipedia.

1983, ο Μπλαχίν σε αναμέτρηση ΕΣΣΔ-Πορτογαλίας

——————————————————————————————————–

Το παιχνίδι της εξαπάτησης

Σέσαρ Λουίς Μενόττι

 

«Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι εξαπάτησης. Υπάρχουν δύο τρόποι για να εξαπατήσεις τον αντίπαλο. Η ταχύτητα και η τεχνική».

[Σέσαρ Λουίς Μενόττι (Ροσάριο, 5 Νοεμβρίου 1938), Αργεντινός ποδοσφαιριστής και προπονητής/ τεχνικός της παγκόσμιας πρωταθλήτριας εθνικής ομάδας της Αργεντινής το 1978]

Παιχνίδι εξαπάτησης κινδυνεύει να καταλήξει κι αυτό εδώ το ιστολόγιο. Εγώ θα υιοθετώ τη λύση της ήσσονος προσπαθείας, αλλά θα προσπαθώ να αποσπάσω από εσάς όσο γίνεται περισσότερα σχόλια! Ας είμαστε ειλικρινείς! Τα χρόνια περνούν και μεγαλώνουμε, κάποιοι κυνικοί θα έλεγαν πως μάλλον γερνάμε. Κι όπως συμβαίνει με εκείνους που βλέπουν τον χρόνο να κυλά, έτσι κι εμείς θα εκφράζουμε παράπονα, θα γκρινιάζουμε, θα επαναλαμβανόμαστε. Βλέπω τι έγραφα πριν από τέσσερα χρόνια και συνειδητοποιώ ότι ετοιμάζομαι να γράψω τις ίδιες ακριβώς προτάσεις. Και τότε επρόκειτο για Παγκόσμιο Κύπελλο που διοργανωνόταν σε μια χώρα μυθική για το ποδόσφαιρο (και όχι μόνο), με συμμετοχή της Εθνικής Ελλάδας κι όλα τα καλά. Ενώ τώρα; Τώρα έχουμε μπροστά μας το Παγκόσμιο της Ρωσίας, μιας χώρας της οποίας η Ιστορία κι ο πολιτισμός με ενδιαφέρουν σε ύψιστο βαθμό. Για όλα αυτά, όμως, μπορώ να σας γράφω κι αλλού. Και μάλλον δεν αρκούν τα ζητήματα γεωπολιτικής σημασίας (από την ουκρανική κρίση στις τεταμένες σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και ισλαμικού φονταμενταλισμού) για να μεταβάλουν την κατάσταση.

Θέατρο Μπαλσόι, Μόσχα [φωτογραφία: A.Savin/ Wikipedia

Το ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να είναι το ίδιο με το παρελθόν. Κάποτε μπορούσα να παραθέσω από μνήμης τις ενδεκάδες όλων των ομάδων της Β΄ Εθνικής στη Γαλλία. Όσον αφορά τις αποστολές των εθνικών ομάδων που μετείχαν σε τελική φάση ΠΚ, γνώριζα όχι μόνον ονόματα, αλλά και ηλικίες και συλλόγους στους οποίους αγωνίζονταν ή είχαν αγωνιστεί στο παρελθόν οι ποδοσφαιριστές. Τώρα, μόλις χθες αξιώθηκα να ρίξω μια ματιά στις αποστολές για το ρωσικό Μουντιάλ. Κάποτε  θυμόμουν καθαρά πολλά παιχνίδια, ακόμη και σε πρώιμα στάδια διοργανώσεων. Τώρα πια έχουν ανακατευτεί στο μυαλό μου ως κι ο περσινός με τον προπέρσινο τελικό του Τσάμπιονς Ληγκ… Πώς είναι δυνατόν να περιμένετε από εμένα προβλέψεις για το ποια είναι τα φαβορί της διοργάνωσης; Μάλλον τις επιθυμίες μου θα εκφράσω και τίποτε παραπάνω.

Δεν είναι, βέβαια, απλώς μια ιστορία κούρασης και κορεσμού. Το σημερινό ποδόσφαιρο έχει πολύ μικρή σχέση με εκείνο που παιζόταν πριν από τριάντα χρόνια, ελάχιστη με το ακόμη παλαιότερο. Πρόκειται για κάτι το εξαιρετικά σύνθετο και τεχνικό (εντός ή εκτός εισαγωγικών), σε όλα τα επίπεδα. Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την εμπορική προώθηση του προϊόντος, αλλά και σε ό,τι αφορά το ίδιο το άθλημα. Στρατιές ολόκληρες επαγγελματιών εργάζονται και συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εικόνας που θα δει ο φίλος του αθλήματος. Ρωτήστε κάποιον ειδικό, κατά προτίμηση Ιταλό, για το πόσο επιστημονικός είναι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται η αμυντική λειτουργία μιας ποδοσφαρικής ομάδας. Πόσα στοιχεία υπάρχουν που είναι αδιόρατα για τον μέσο θεατή. Πώς αντιλαμβάνεται την πτήση ο επιβάτης και πώς ο πιλότος ή ο μηχανικός αεροσκαφών; Πώς αντιλαμβάνεται την εκτέλεση μιας συμφωνίας ο ερασιτέχνης φίλος της κλασσικής μουσικής και πώς ο διευθυντής ή το μέλος της ορχήστρας; Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το σύγχρονο ποδόσφαιρο.

Το άγαλμα της Μητέρας Πατρίδας στον Τύμβο Μαμάγεφ, Βολγκογκράντ [πηγή: http://www.volganet.ru/volgobl/region/tourism/ – Περιφέρεια Βολγκογκράντ]

Τέλος, το ποδόσφαιρο αποτελεί έναν από τους κατεξοχήν τομείς ολοκλήρωσης της παγκοσμιοποίησης. Τα παραμύθια για εθνικές σχολές και νοοτροπίες είναι για να τα λέμε μεταξύ μας και να ξεγελιόμαστε. Οι ποδοσφαιριστές της εποχής μας είναι προϊόντα ακαδημιών που λειτουργούν σε ολόκληρο τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο. Όλοι είναι επαγγελματίες που εργάζονται, λειτουργούν και σκέφτονται με τρόπο σχεδόν πανομιότυπο. Ελάχιστα στοιχεία διακρίνουν τον Βραζιλιάνο από τον Σουηδό ποδοσφαιριστή. Πολύ αμφιβάλλω για το αν μπορεί να τα αντιληφθεί ο απλος φίλος του ποδοσφαίρου.

Και όμως… Έχοντας πλήρη επίγνωση όλων αυτών των δεδομένων, εξακολουθούμε να ελπίζουμε για το αυθόρμητο, για την εκδήλωση της ιδιοφυΐας κάποιου προικισμένου πoδοσφαιριστή ο οποίος θα κάνει τη διαφορά την κρίσιμη στιγμή, για την έκπληξη, την επικράτηση του θεωρητικά αδύναμου έναντι του ισχυρού. Νομίζω πως το είπαμε… το ποδόσφαιρο είναι το παιχνίδι της εξαπάτησης, κι όχι μόνο του αντιπάλου, αλλά και του θεατή. Και η διοργάνωση που ενσαρκώνει με τον καλύτερο τρόπο την ελπίδα πραγματοποίησης αυτού του ονείρου είναι η τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Πάμε, λοιπόν…

 

[και ψηφοφορία προσθέσαμε, οπότε σας περιμένουμε. Venez nombreux, όπως λένε και στο χωριό μου!]