The Flower of Scotland και άλλες ιστορίες

«O Flower of Scotland

When will we see

Your like again,

That fought and died for

Your wee bit hill and glen,

And stood against him (England!)

Proud Edward’s Army

And sent him homeward

Tae think again».

Απεικόνιση της Μάχης του Μπάννοκμπερν από το «Σκωτικό Χρονικό» (περ. 1440)

Υπό κανονικές συνθήκες δεν θα παρακολουθούσα μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας, καθώς θα ήμουν βέβαιος ότι θα έβλεπα ποδόσφαιρο της παλαιολιθικής εποχής. Αποφάσισε η κούρασή μου… κι οφείλω να ομολογήσω ότι δεν το μετάνιωσα.

Η Σκωτία έχει πολλά χρόνια να αγωνιστεί σε τελική φάση μεγάλης διοργάνωσης. Το 1998, στο Παγκόσμιο της Γαλλίας, δεν πρέπει να είχα δει κανένα παιχνίδι της από την αρχή, είναι βέβαιο ότι δεν είχα προλάβει την ανάκρουση των εθνικών ύμνων. Ράγκμπυ δεν παρακολουθώ καθόλου.

Ξαπλωμένος στον καναπέ περίμενα να ξεμπερδέψουμε γρήγορα με τους εθνικούς ύμνους. Ένας ύμνος για δύο ομάδες. Ήμουν μάλιστα έτοιμος να κάνω τη σχετική διάλεξη, γιατί ένα κράτος εκπροσωπείται με τέσσερις εθνικές στις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις και τα λοιπά… Πάλι με έσωσε η κούραση, αυτή τη φορά από μια μνημειώδη γκάφα. Διότι, οποία έκπληξις, την ώρα του εθνικού ύμνου της Σκωτίας ακούστηκε ένα επικό φολκορικό άσμα με γκάιντες, το οποίο μάλιστα τραγουδούσαν με πάθος ποδοσφαιριστές, τεχνικό επιτελείο και οπαδοί στις εξέδρες!

Ήδη από το 1990 η εθνική ομάδα ράγκμπυ της Σκωτίας κι από το 1997 η εθνική ποδοσφαίρου έχουν επιλέξει να ακούγεται ο ένας από τους δύο ανεπίσημους ύμνους της χώρας, ο πιο δημοφιλής, το Flower of Scotland, σύνθεση του Ρόυ Γουίλλιαμσον (1936-1990), επικεφαλής του φολκ συγκροτήματος The Corries. Οι στίχοι του τραγουδιού χαρακτηρίζονται από μια εκ πρώτης όψεως αντιστικτική εξύμνηση της φυσικής ομορφιάς της χώρας, αφενός, και της πολεμικής αρετής των Σκώτων, αφετέρου, η οποία τελικά ενσαρκώνει την πρώτη. Όλες οι στροφές του ύμνου παραπέμπουν στη Μάχη του Μπάννοκμπερν (23-24 Ιουνίου 1314), στον θρίαμβο δηλαδή των Σκώτων και του βασιλιά τους Ροβέρτου Α΄ (αυτού που στα χωριά μας ονομάζουμε Ρόμπερτ δε Μπρους*) επί των στρατευμάτων του Άγγλου μονάρχη Εδουάρδου Β΄. Έχοντας τραγουδήσει έναν τέτοιον ύμνο, ήταν αναμενόμενο οι Σκωτσέζοι να τρώνε σίδερα αγωνιζόμενοι εναντίον των μισητών τους αντιπάλων.

Ο Ροβέρτος Α΄ της Σκωτίας πέθανε το 1329, λίγο πριν συμπληρώσει το 55^ο έτος της ηλικίας. Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν η ασθένεια που τον έστειλε πρόωρα στον τάφο. Γνωρίζουμε όμως ποιες ήταν οι επιθυμίες του σχετικά με την ταφή και το αν αυτές στάθηκε τελικά δυνατό να γίνουν σεβαστές. Το σώμα του Σκώτου μονάρχη τάφηκε στο αββαείο των Βενεδικτίνων στο Νταμφέρμλιν. Τα εντόσθιά του στο παρεκκλήσιο του Αγίου Σερβανού, στο Νταμπάρτον, εκεί όπου συνήθως εκκλησιαζόταν ο βασιλιάς. Για την καρδιά του, όμως, ο Ροβέρτος είχα εκφράσει μια ειδική επιθυμία. Παλιότερα, είχε δώσει όρκο να συμμετάσχει σε σταυροφορία. Τον όρκο αυτό δεν τον τήρησε ποτέ εν ζωή. Εάν η καρδιά του μπορούσε να ταφεί στα Ιεροσύλυμα, τότε ο μονάρχης μπορεί και να μην αποδεικνυόταν επίορκος. Την αποστολή αυτή ο Ροβέρτος την ανέθεσε, λίγο πριν πεθάνει, στον Ιάκωβο Ντάγκλας, τον πλέον έμπιστο από τους ευγενείς του. Ο Ντάγκλας ξεκίνησε πράγματι το μεγάλο ταξίδι για την Ιερουσαλήμ, αλλά στην πορεία είπε να κάνει και κάτι ακόμη: δέχτηκε την πρόταση του βασιλιά της Καστίλλης, του Αλφόνσου ΙΑ΄, κι αποφάσισε να τον βοηθήσει μαζί με τους Σκώτους ιππότες της ακολουθίας του στον πόλεμο κατά του Εμιράτου της Γρανάδας. Τον Αύγουστο του 1330 βρέθηκε να πολιορκεί το κάστρο της Τέμπα, κοντά στη Μάλαγα. Στη μάχη που ακολούθησε, οι Σκώτοι περικυκλώθηκαν. Οι περισσότεροι, και μεταξύ τους κι ο ίδιος ο Ντάγκλας, σκοτώθηκαν. Κάποιος κατάφερε να σώσει τη θήκη με την καρδιά του βασιλιά και να τη φέρει πίσω στη Σκωτία. Η καρδιά τάφηκε στο αββαείο του Μέλροουζ. Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του Ροβέρτου, όμως, δεν ξεχάστηκε ποτέ. Στον σκωτικό ναό του Αγίου Ανδρέα στην Ιερουσαλήμ υπάρχει στο πάτωμα μια επιγραφή: «Σε ανάμνηση της ευσεβούς επιθυμίας του βασιλέως Ροβέρτου να ταφεί η καρδιά του στα Ιεροσόλυμα».

Αββαείο Μέλροουζ, ο τόπος ταφής της καρδιάς του Ροβέρτου

* Πρόκειται για αναφορά στο αρχικό φέουδο της οικογένειας του βασιλιά, το Μπρις (Brix) κοντά στο Χερβούργο της Νορμανδίας. Οι πρόγονοι του ήρωα της σκωτικής ανεξαρτησίας ήταν Νορμανδοί ευγενείς που είχαν ακολουθήσει τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή.

———————————————————————————————————————————–

---

Η συγκλονιστικότερη στιγμή αυτού του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος δεν ήταν αμιγώς ποδοσφαιρική. Το δραματικό συμβάν της Κοπεγχάγης και το διάστημα αγωνίας που ακολούθησε αποτέλεσε πραγματικό σοκ για όλους. Από νοσηρή περιέργεια είδα τον κατάλογο των ποδοσφαιριστών που έχουν χάσει τη ζωή τους εντός του αγωνιστικού χώρου (ή συνεπεία συμβάντος εντός του αγωνιστικού χώρου). Είναι περισσότεροι από 120… Τραγικό.

Τουλάχιστον στην περίπτωση του Κρίστιαν Έρικσεν το τέλος ήταν, στο μέτρο του δυνατού, ευτυχές. Και υπήρξαν πολλά αξιέπαινα: η ετοιμότητα του αρχηγού της εθνικής Δανίας, η αντίδραση των Δανών ποδοσφαιριστών που σχημάτισαν αμέσως κλοιό γύρω από τον άτυχο συμπαίχτη τους, η στάση των αντιπάλων κ.λπ. Το ίδιο το συμβάν, όμως, δεν παύει να αποτελεί λόγο προβληματισμού. Πόση αξία έχει τελικά το ενδιαφέρον μας ως φιλάθλων για ένα παιχνίδι; Πόση αξία έχει το ίδιο το άθλημα μπροστά σε αυτήν της ανθρώπινης ζωής;

---

———————————————————————————————————————————–

Και μετά από όλα αυτά, θα θέλατε να μιλήσουμε για ποδόσφαιρο… Μέχρι τώρα δεν είδαμε ούτε ποδόσφαιρο υψηλής ποιότητας ούτε κάτι νέο σε επίπεδο τακτικής και τεχνικής. Όπως ήρθαν τα πράγματα και δεδομένου ότι με 4 βαθμούς μια ομάδα θα προκριθεί σχεδόν βέβαια, έστω και μεταξύ των καλύτερων τρίτων, όλοι έμειναν μέσα στο παιχνίδι πλην των άπειρων Βορειομακεδόνων και των προβληματικών Τούρκων.

Από τα φαβορί, η Ιταλία στον Α΄ όμιλο (ο οποίος ήδη ολοκληρώθηκε) ήταν μακράν η πιο πειστική. Κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει ότι έπαιξε όλα τα ματς εντός έδρας και με αντιπάλους κατώτερης δυναμικότητας. Σωστά, αλλά δεν τα κατάφεραν έτσι όλα τα φαβορί. Κι άλλωστε μια ομάδα που ξεκινά καλά υπό ευνοϊκές συνθήκες, διατηρεί την απαραίτητη ορμή ώστε να συνεχίσει να έχει επιτυχίες και υπό δυσμενέστερες.

Η Γαλλία, που έχει το ποιοτικότερο υλικό, υπήρξε πειστική στο εκτός έδρας ντέρμπυ με τους Γερμανούς. Ωστόσο, για λόγους που εκείνη γνωρίζει καλύτερα, αγωνίζεται επιφυλακτικά, αφήνει γήπεδο στον αντίπαλο και περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία για να εξαπολύσει τις φαρμακερές αντεπιθέσεις της. Με τον τρόπο αυτό παίζει με τη φωτιά. Και λίγο έλειψε να το πληρώσει στο παιχνίδι με την αδύναμη, αλλά ψυχωμένη και αγωνιζόμενη στο κατάμεστο γήπεδό της, Ουγγαρία.

Η Αγγλία σημείωσε μια «επαγγελματική» νίκη επί της Κροατίας (από αυτές που παλιά λέγαμε ότι κάνουν οι ιταλικές ομάδες). Η εμφάνισή της εναντίον της Σκωτίας ήταν απογοητευτική για ομάδα που θέλει να εμφανίζεται ως διεκδικήτρια του τίτλου. Ίσως όμως ειδικοί λόγοι και περιστάσεις να μπορούν να την εξηγήσουν. Θα περιμένουμε.

Η Γερμανία ξεκίνησε άσχημα, ρέφαρε με τους Πορτογάλους ανατρέποντας την εις βάρος της κατάσταση. Η τωρινή ομάδα της δεν φαίνεται φτιαγμένη για μεγάλα πράγματα, αλλά οι Γερμανοί έχουν διακριθεί και με πιο αδύναμες ομάδες από τη φετινή.

Η Ισπανία υπήρξε απογοητευτική. Το ποδόσφαιρο συντριπτικής κατοχής με πλήρη αδυναμία δημιουργίας φάσεων έκανε τα μάτια μας να πονέσουν. Οι αντίπαλοί της δεν ήταν φόβητρα, αλλά με λίγη προσοχή και περισσότερη αυτοπεποίθηση θα μπορούσαν και να της κλέψουν τη νίκη. Οι Ίβηρες μόνον αν μεταμορφωθούν θα καταφέρουν κάτι. Δύσκολο το βλέπω…

Υπό τις συνθήκες αυτές, η ομάδα που έδωσε απαντήσεις ήταν το Βέλγιο. Έκανε επίδειξη δύναμης εναντίον των γηπεδούχων Ρώσων και της παιδικής χαράς-άμυνάς τους. Κατόρθωσε να κάμψει την αντίσταση των πεισμωμένων Δανών στην Κοπεγχάγη. Μένει να δούμε αν μπορεί επιτέλους να κάνει το μεγάλο βήμα.

Εν πάση περιπτώσει, τον τελικό νικητή δεν μπορούμε βέβαια να τον γνωρίζουμε. Και είμαι πεπεισμένος ότι στα νοκ άουτ παιχνίδια θα εμφανιστεί μεταμορφωμένη προς το καλύτερο μία τουλάχιστον ομάδα από εκείνες που δεν περιμέναμε. Έχουμε ακόμη δρόμο.  

«Πρωτάθλημα πανδημίας και παραδόξων»

Όταν, στις 15 Μαΐου 2012, εξέπνευσε η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων για τη διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου του 2020, η ΟΥΕΦΑ διαπίστωσε ότι είχε στα χέρια της τρεις προτάσεις. Την υποψηφιότητα της Τουρκίας, η οποία όμως διεκδικούσε ταυτόχρονα και Ολυμπιακούς Αγώνες για την Κωνσταντινούπολη κι ήταν φανερό ότι έδινε κυρίως βάρος στη συγκεκριμένη προσπάθεια. Και δύο προτάσεις συνδιοργάνωσης: Ουαλία, Σκωτία, Ιρλανδία, αφενός, και Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία, αφετέρου. Ήταν μάλλον προφανές ότι η κατάσταση αυτή δεν ικανοποιούσε την ευρωπαϊκή συνομοσπονδία.

Κάπως έτσι, τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς, ο Μισέλ Πλατινύ, πρόεδρος τότε της ΟΥΕΦΑ, διατύπωνε τη «μεγαλειώδη» ιδέα του. Το πρωτάθλημα του 2020 δεν θα το διοργάνωνε μία ή δύο χώρες, αλλά πόλεις. Πολλές πόλεις. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να τιμηθεί η επέτειος των 60 χρόνων της διοργάνωσης και να γίνει σύνδεση με το «αείμνηστο» Κύπελλο Εκθέσεων (ποιος το θυμάται αυτό και ποιος νοιαζόταν για μια τέτοια σύνδεση είναι άλλη ιστορία)! Φυσικά υπήρχε κι ένας πιο πρακτικός λόγος, οικονομικής φύσης. Η διοργανώτρια χώρα αναγκάζεται συνήθως να δαπανήσει δυσανάλογα μεγάλα ποσά για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών της. Με πολλές πόλεις σε διάφορες χώρες δεν θα υπήρχε μια τέτοια ανάγκη.

Υποψηφιότητες πόλεων υποβλήθηκαν και τελικά επελέγησαν 13. Κι επειδή το 13 είναι γρουσούζικο, κάποια μοιραία θα έφευγε από τη μέση. Αυτή η πόλη ήταν οι Βρυξέλλες. Οι βελγικές αρχές είχαν αρχικά υποσχεθεί ότι για τη διοργάνωση αυτή θα έφτιαχναν κι ένα νέο υπερσύγχρονο γήπεδο, το «Ευρωστάδιο». Το 2017 ανακάλυψαν ότι δεν περίσσευαν λεφτά για την μπάλα κι απέσυραν την υποψηφιότητα των Βρυξελλών. Τα ματς που θα γίνονταν στη βελγική πρωτεύουσα πήγαν στο Λονδίνο.

Κι έπειτα ανέκυψε η πανδημία του κορωνοϊού, η ιστορία που άλλαξε προς το χειρότερο τις ζωές όλων μας. Η πανδημία της οποίας οι συνέπειες θα γίνουν αντιληπτές σε όλη την έκτασή τους όταν περάσει αρκετός χρόνος. Και δεν θα είναι καθόλου ωραίες. Όσον αφορά το ποδόσφαιρο, η πανδημία είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή της διοργάνωσης για μια χρονιά. Έτσι καταλήξαμε το Ευρωπαϊκό του 2020 να διοργανώνεται το 2021. Έπειτα, λίγο πριν αρχίσει η διοργάνωση διαπιστώθηκε ότι, λόγω ειδικών επιδημιολογικών συνθηκών, δύο πόλες δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν την έστω και μικρή παρουσία θεατών. Το Μπιλμπάο αντικαταστάθηκε από τη Σεβίλλη. Όσο για το Δουβλίνο, δεν αντικαταστάθηκε από καμία άλλη πόλη. Οι αγώνες που θα φιλοξενούσε θα διεξαχθούν στην Πετρούπολη.

Τα προγνωστικά πριν από μια μεγάλη διοργάνωση δεν είναι απλή υπόθεση. Όχι μόνον η ασφαλής εκτίμηση της αξίας μιας εθνικής ομάδας δεν είναι ποτέ ευχερής, αλλά πλέον οι ειδικές συνθήκες της πανδημίας καθιστούν το έργο των προβλέψεων πολύ πιο δύσκολο. Δεν έχει αξία να προβούμε σε αφηρημένες εκτιμήσεις σχετικά με κάποια υποθετική δυναμικότητα της μιας ή της άλλης εθνικής. Σε τι ωφελεί να πούμε ότι η Γαλλία ή το Βέλγιο έχουν υπερομάδες (λέμε τώρα) όταν αγνοούμε ποια είναι η πραγματική κατάστασή τους; Δεν διδαχθήκαμε κάτι από την ιδιόμορφη τελική φάση του Τσάμπιονς Ληγκ του 2020;

Εν συνεχεία, η οπερετική μορφή της διοργάνωσης, με τις πολλές διοργανώτριες, περιπλέκει ακόμη πιο σατανικά τα πράγματα. Ο προσεκτικός παρατηρητής θα πρέπει να δει πού θα παίξει τους αγώνες της η κάθε εθνική κι αν είναι διοργανώτρια ή αν θα παίξει σε βολικό για εκείνην τόπο (λ.χ. η Τουρκία στο Μπακού), καθώς και αν το πρόγραμμά της προβλέπει μετακινήσεις, σε κάποιες περιπτώσεις μακρινές. Καλοί οι Βέλγοι, αλλά έλα που θα παίξουν τρία ματς εκτός έδρας: Ρωσία στην Πετρούπολη, Δανία στην Κοπεγχάγη και Φινλανδία πάλι στην Πετρούπολη (κι αν βγάλει κανείς χάρτη ή, ο πιο σχολαστικός, ελέγξει και τα δρομολόγια των φινλανδικών και ρωσικών σιδηροδρόμων, θα διαπιστώσει ότι για τους Φινλανδούς η μετάβαση στην κάποτε τσαρική πρωτεύουσα είναι μια απλή εκδρομούλα).

Ας αφήσουμε προς το παρόν στην άκρη άλλους περίπλοκους παράγοντες, όπως τη χωρητικότητα των γηπέδων, όπου έχουμε χίλιες διαφορετικές καταστάσεις: μόνον οι Ούγγροι δεν έχουν θέσει κανέναν περιορισμό ως προς την πληρότητα του σταδίου της Βουδαπέστης (το αφήγημα στην Ουγγαρία του Όρμπαν είναι «έχουμε όλοι εμβολιαστεί» και μικρή σημασία έχει το ότι τα εμβόλια ήταν το Σπούτνικ και κάτι κινέζικα).

Τι βλέπουμε, λοιπόν, στη γυάλινη σφαίρα; Τίποτε, την τύφλα μας! Πάμε πάλι στα κλασικά, έστω και με λίγη προσοχή στις ιδιαίτερες συνθήκες: Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία που θα παίξει με λίγη προσοχή όλα σχεδόν τα ματς εντός έδρας και κάποια στιγμή μπορεί να ξεπεράσει τα συμπλέγματά της, Ιταλία, που πρέπει κάποτε να επιστρέψει στις επιτυχίες μετά από τόσες αποτυχίες και πρόωρους αποκλεισμούς, ίσως Ισπανία. Από τις πέντε αυτές ομάδες μόνον η Γαλλία δεν θα είναι γηπεδούχος στα ματς των ομίλων. Για εκπλήξεις μη ρωτήσετε. Δεν έχω ιδέα. Το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξουν, ίσως και ανάμεσα από τις πιο «εξωτικές» ομάδες που θα συμμετάσχουν στη διοργάνωση (και δεν είναι λίγες).

Το κατάστημα άνοιξε και πάλι, έστω και με μειωμένο ωράριο και προσωπικό, έστω και με εξαιρετικά περιορισμένο κατάλογο εδεσμάτων (κι αυτό δεν είναι πάντοτε εγγύηση ποιότητας, όπως λένε συνήθως για τα εστιατόρια). Σε εσάς τους φίλους αναγνώστες απόκειται να το κρατήσετε ζωντανό με τα σχόλιά σας.

«Футбол – Μια σύντομη Ιστορία του ρωσικού και σοβιετικού ποδοσφαίρου»

Ο περίφημος αγώνας επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία. 6 Ιουλίου 1936

Εκείνο το πρωινό της 6ης Ιουλίου 1936, η όψη της Κόκκινης Πλατείας ήταν αρκετά παράξενη. Η επιφάνειά της είχε καλυφθεί από έναν τεράστιο τάπητα που έφερε πάνω του τις γραμμές ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Στις άκρες του είχαν τοποθετηθεί, όπως έπρεπε, δύο εστίες. Εκείνο το πρωινό της γιορτής της Σοβιετικής Ημέρας Φυσικής Αγωγής επρόκειτο να μυηθεί στο δημοφιλές άθλημα ο μεγάλος ηγέτης της αχανούς χώρας, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, γνωστός σε όλους ως Στάλιν. Στον αγώνα επίδειξης που διοργανώθηκε αναμετρήθηκαν η πρώτη με τη δεύτερη ομάδα της Σπαρτάκ Μόσχας. Λέγεται ότι η εξέλιξη του σκορ και το τελικό αποτέλεσμα ήταν προκαθορισμένα. Ο Στάλιν έδειξε να παρακολουθεί με ενδιαφέρον το ματς, δίπλα σε όλα τα κορυφαία στελέχη της σοβιετικής νομενκλατούρας. Χειροκρότησε κάθε γκολ που σημειώθηκε στον αγώνα. Κατά πάσα πιθανότητα, δεν πρέπει να ενδιαφέρθηκε ξανά ιδιαίτερα για αυτό το παράξενο σπορ. Η συμβολική σημασία, όμως, της αναμέτρησης εκείνης ήταν τεράστια για το σοβιετικό ποδόσφαιρο.

Ι. Ξεκίνημα μετ’ εμποδίων

Οι απαρχές του ρωσικού ποδοσφαίρου δεν διαφέρουν πολύ από αυτό που συνέβη σε πολλές χώρες του κόσμου. Το ποδόσφαιρο μεταφυτεύτηκε στην τσαρική αυτοκρατορία χάρη στη βρετανική παροικία της Πετρούπολης, της Μόσχας και της Οδησσού. Βρετανοί επιχειρηματίες κι έμποροι, μηχανικοί και ναυτικοί μετέφεραν το αγαπημένο τους άθλημα στη χώρα εγκατάστασης ή προσωρινής διαμονής τους. Λέγεται πως ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας επί ρωσικού εδάφους διοργανώθηκε μεταξύ Βρετανών το 1879 στην Πετρούπολη. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο δεκαετίες για να κερδίσει το άθλημα την προτίμηση ικανού αριθμού γηγενών, να δημιουργηθούν οι πρώτοι σύλλογοι και να διοργανωθούν τα πρώτα τοπικά πρωταθλήματα. Είναι αλήθεια πως η επιτυχία του ποδοσφαίρου δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρείται δεδομένη σε μια χώρα με κλιματικές συνθήκες τόσο σκληρές ώστε να καθιστούν αδύνατη την άθληση σε ανοιχτό χώρο κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου.

Το 1912 η νεοσύστατη ρωσική ομοσπονδία ποδοσφαίρου αριθμεί περισσότερους από 150 συλλόγους σε 30 περίπου πόλεις. Σχεδόν αμέσως γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Την ίδια χρονιά η εθνική ομάδα της Ρωσίας συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης. Περνά τον πρώτο γύρο άνευ αγώνος και αντιμετωπίζει στα προημιτελικά την ομάδα της… Φινλανδίας, η οποία αποτελεί ακόμα μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας! Οι Φινλανδοί επικρατούν με 2-1.
Η ανοδική πορεία διακόπτεται απότομα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα ακολουθήσουν οι επαναστάσεις του 1917, ο τρομερός εμφύλιος, οι λιμοί. Δεν υπάρχει πλέον χώρος και διάθεση για ποδόσφαιρο.

ΙΙ. Η εποχή της δυσπιστίας

Το ρωσικό ποδόσφαιρο θα αναγεννηθεί στα χρόνια της ΝΕΠ, της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, δηλαδή της περιορισμένης κλίμακας οικονομίας της αγοράς την οποία επέτρεψε ο Λένιν θεωρώντας την αναγκαίο κακό προκειμένου η οικονομία της χώρας να σταθεροποιηθεί και να γνωρίσει εκ νέου ανάπτυξη. Η παράλληλη πορεία ΝΕΠ και ποδοσφαίρου δεν αποτελεί ακριβώς σύμπτωση: στο ρωσικό πλαίσιο, το ποδόσφαιρο είναι ασχολία που ταυτίζεται με την αστική τάξη. Η κομμουνιστική εξουσία το αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη δυσπιστία. Το ποδόσφαιρο μοιάζει συνυφασμένο με τον επαγγελματισμό, τον ανταγωνισμό, τη διαφθορά και τον πρωταθλητισμό. Απέχει πολύ από το σοβιετικό ιδεώδες της λαϊκής άθλησης. Ίσως τελικά να μην είναι τίποτε περισσότερο από ένα χόμπυ (ή μήπως μια επικερδής επαγγελματική ασχολία) των μπουρζουάδων. Στο ποίημά του «Товарищи, поспорьте о красном спорте!» («Σύντροφοι, ας μιλήσουμε για τον κόκκινο αθλητισμό», 1928), ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Μαγιακόφσκι στηλιτεύει τα άρρωστα στοιχεία του ποδοσφαίρου, μιλώντας για ποδοσφαιριστές που αντιμετωπίζονται ως πρόβατα τα οποία έχουν το χρυσόμαλλο δέρας για προβιά, για τους επιχειρηματίες και τους κερδοσκόπους που διαγκωνίζονται προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν οικονομικά τους αθλητές.

Βλ. Μαγιακόφσκι (πηγή: РИА Новости)

ΙΙΙ. Η εποχή της ανάπτυξης

Λίγο πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1930, η στάση του καθεστώτος όσον αφορά το ποδόσφαιρο μεταβάλλεται. Μετά τη βίαιη αγροτική κολεκτιβοποίηση, τους λιμούς και την οργάνωση του συστήματος των πειθαρχικών στρατοπέδων, και ενώ βρισκόμαστε στην εποχή των πενταετών πλάνων με τα οποία η ΕΣΣΔ επιχειρεί να καταστεί βιομηχανική υπερδύναμη σε χρόνο ρεκόρ, η εξουσία επιθυμεί να καταδείξει ότι το βιοτικό επίπεδο έχει βελτιωθεί κι ότι η καθημερινότητα έχει γίνει πολύ καλύτερη. Το ποδόσφαιρο είναι μια από τις δραστηριότητες άθλησης κι αναψυχής που μπορούν να υποστηρίξουν το νέο αφήγημα.

Ιδρύονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι οι οποίοι, βάσει της σοβιετικής λογικής, είναι συνδεδεμένοι με κρατικούς φορείς, συνδικάτα και εργοστάσια. Οι διάφορες Ντινάμο εξαρτώνται από το Εν Κα Βε Ντε, το Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (δηλαδή, ουσιαστικά, την αστυνομία πολιτικών υποθέσεων), οι Λοκομοτίφ συνδέονται με τα συνδικάτα του οργανισμού σιδηροδρόμων, οι διάφοροι πρόδρομοι της ΤΣΣΚΑ με τον στρατό κ.ο.κ. Η Σπαρτάκ Μόσχας είναι τυπικά η ομάδα των διάφορων αγροτικών συνεταιρισμών (κολχόζ και σοφχόζ), γρήγορα όμως θα τύχει της υποστήριξης της ηγεσίας της Κομσομόλ, της κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας. Στάδια μεγάλης χωρητικότητας κατασκευάζονται όχι μόνο στη Μόσχα και το Λενινγκράντ, αλλά και στο Κίεβο, το Σταλινγκράντ και τις πρωτεύουσες των δημοκρατιών του Καυκάσου. Η διοργάνωση του περίφημου αγώνα επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο επίσημης προώθησης του ποδοσφαίρου.

Η Ντινάμο Μόσχας κατακτά το πρώτο σοβιετικό πρωτάθλημα (1936) [πηγή: sports-ru]

Το 1936 διοργανώνεται το πρώτο πανσοβιετικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Η πρώτη πενταετία του, μέχρι τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο», χαρακτηρίζεται από την αντιπαλότητα μεταξύ δύο μοσχοβίτικων ομάδων, της Ντινάμο και της Σπαρτάκ. Αμφότερες κατακτούν από 3 πρωταθλήματα (το 1936 διοργανώθηκαν δύο!). Δύο άλλες Ντινάμο προσπαθούν να μπουν σφήνα ανάμεσα στους δύο μεγάλους, αυτή του Κιέβου (πρώτος γραμματέας του ΚΚ Ουκρανίας είναι από το 1937 ο Νικίτα Χρουστσόφ) κι εκείνη της Τιφλίδας. Η ομάδα της γεωργιανής πρωτεύουσας διαθέτει έναν ισχυρό υποστηρικτή, τον Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια, επικεφαλής του Εν Κα Βε Ντε από το 1938. Το 1939 η Ντινάμο Τιφλίδας αντιμετωπίζει τη Σπαρτάκ στον ημιτελικό του κυπέλλου. Οι Μοσχοβίτες επικρατούν με σκορ 1-0 και λίγο αργότερο νικούν στον τελικό και κατακτούν το τρόπαιο. Ο Μπέρια δεν μπορεί να χωνέψει τον αποκλεισμό της αγαπημένης του ομάδας. Επικαλούμενος διαιτητικά σφάλματα επιτυγχάνει την επανάληψη του ημιτελικού… ενώ έχει ήδη παιχτεί ο τελικός. Στο νέο ματς η Σπαρτάκ επικρατεί εκ νέου με 2-1. Ο τίτλος της δεν μπορεί πλέον να τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Η κυπελλούχος του 1939 Σπαρτάκ Μόσχας

IV. Τα χρόνια του πολέμου και ο Αγώνας του Θανάτου

Α. Η γερμανική εισβολή ανακόπτει την άνθιση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Πολλοί ποδοσφαιριστές επιστρατεύονται. Αρκετοί από αυτούς θα πέσουν στα πεδία των μαχών. Ο κορμός της λευκορωσικής Ντινάμο Μινσκ στρατολογείται, μαζί με άλλους πρωταθλητές, στις ειδικές δυνάμεις του Εν Κα Βε Ντε και πιο συγκεκριμένα στην ОМСБОН (Отдельная мотострелковая бригада особого назначения, Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Τυφεκιοφόρων Ειδικών Αποστολών).

Οι παίκτες της ΤΣΣΚΑ Μόσχας (τότε ΤΣΝΤΚΑ) στα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1943, πηγή φωτογραφίας: cska-games-ru)

Εκ πρώτης όψεως προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι, εν μέσω του πιο βίαιου και αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, δεν σταμάτησε ποτέ να παίζεται ποδόσφαιρο επί σοβιετικού εδάφους, ελεύθερου ή κατεχόμενου από τους ναζί κατακτητές. Στα ελεύθερα εδάφη η διοργάνωση ποδοσφαιρικών αγώνων ήταν ίσως ο καλύτερος τρόπος για να δοθεί το μήνυμα ότι η ζωή συνεχίζεται. Στο Λενινγκράντ παίχθηκε ποδόσφαιρο ενώ συνεχιζόταν η μακρά πολιορκία της πόλης από τον εχθρό. Ποδοσφαιρικός αγώνας διοργανώθηκε και στο κατεστραμμένο Σταλινγκράντ, τρεις μήνες μόλις μετά το τέλος της μάχης στη μαρτυρική πόλη. Ποδόσφαιρο συνέχισε να παίζεται, όμως, και στις κατεχόμενες δυτικές περιοχές.

Β. Матч смерти: Στις 9 Αυγούστου 1942, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Κίεβο, διοργανώνεται ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ της ειδικώς προς τούτο συγκροτηθείσας ΦΚ Σταρτ Κιέβου, στην οποία αγωνίζονται ποδοσφαιριστές της Ντινάμο και της Λοκομοτίφ Κιέβου, και της Φλάκελφ, ομάδας (με ενδεικτικότατο όνομα) που απαρτίζεται κυρίως από στελέχη της Λουφτβάφφε. Η ουκρανική ομάδα επικρατεί με 5-3 των κατακτητών. Ο αγώνας αυτός ήταν η ρεβάνς ενός άλλου που είχε παιχτεί τρεις ημέρες πιο πριν. Και στην πρώτη περίπτωση είχαν επικρατήσει οι Ουκρανοί και μάλιστα με το «εμφατικό» (όπως είναι της μόδας να λέμε σήμερα) 5-1.

Η αφίσα του Αγώνα του Θανάτου της 9ης Αυγούστου 1942

Αυτά είναι τα γεγονότα. Σύμφωνα, όμως, με τη μεταγενέστερη σοβιετική εκδοχή, λίγο μετά τον αγώνα οι Γερμανοί εκτελούν τους ποδοσφαιριστές της νικήτριας ομάδας, οι οποίοι είχαν το θράσος και την απερισκεψία να ταπεινώσουν τους εκπροσώπους του «Κυρίαρχου Έθνους». Η ιστορία αυτή έγινε θέμα βιβλίων, επικράτησε ολοκληρωτικά στην ΕΣΣΔ και πέρασε τα σύνορά της. Τι είχε συμβεί, όμως, στην πραγματικότητα;

Η ιστορία των ποδοσφαιριστών που εκτελέστηκαν αμέσως μετά τον αγώνα ήταν ένας μύθος που κατασκευάσθηκε προκειμένου να αποδειχθεί το πατριωτικό φρόνημα των κατοίκων του Κιέβου και η αντίστασή τους στους ναζί. Σύμφωνα με την αρχική εκδοχή του μύθους όλοι οι παίχτες της Σταρτ εκτελέσθηκαν. Μόνο που οι μισοί από τους ποδοσφαιριστές αυτούς είχαν κατορθώσει να επιβιώσουν του πολέμου! Για αυτό και στις αρχές της μπρεζνιεφικής περιόδου η επίσημη εκδοχή αλλάζει: γίνεται πλέον λόγος για την εκτέλεση 4 ποδοσφαιριστών, ενώ 5 επιζώντες αθλητές που αγωνίστηκαν σε εκείνο τον αγώνα παρασημοφορούνται. Ο μύθος, όμως, δεν θα μπορούσε ποτέ να γνωρίσει τόσο μεγάλη επιτυχία αν δεν περιέκλειε και μεγάλο μέρος αλήθειας.

Eίναι επιβεβαιωμένο ότι πέντε από τους ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν με τη Σταρτ στον Αγώνα του Θανάτου σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς, όχι, όμως, αμέσως μετά τον αγώνα και όχι, κατά πάσα πιθανότητα, για λόγους που συνδέονται με το παιχνίδι εκείνο. Ένας (Τκατσένκο) συνελήφθη από την Γκεστάπο επειδή είχε επιτεθεί σε κάποιον Γερμανό. Στην προσπάθειά του να αποδράσει πυροβολήθηκε θανάσιμα από τους δεσμώτες του. Έναν δεύτερο (Κορότκιχ) τον κατέδωσαν Ουκρανοί συνεργάτες των Γερμανών ως κομμουνιστή και στέλεχος του Εν Κα Βε Ντε. Οι Γερμανοί τον βασάνισαν μέχρι θανάτου. Οι άλλοι τρεις (Τρούσεβιτς, Κλιμένκο, Κουζμένκο) ανήκαν προπολεμικά στην Ντινάμο Κιέβου: επομένως ήταν θεωρητικά στελέχη του Εν Κα Βε Ντε, κομμουνιστές και, για τον κατακτητή, εξαιρετικά ύποπτα στοιχεία. Άλλωστε, οι Ουκρανοί εθνικιστές που συνεργάζονταν με τους ναζί είναι βέβαιο ότι θα παρουσίασαν τους ποδοσφαιριστές αυτούς ως άκρως επικίνδυνους. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν στο διάστημα μεταξύ 18 και 20 Αυγούστου, δηλαδή εννέα ως έντεκα ημέρες μετά τον περιβόητο ποδοσφαιρικό αγώνα. Οι παίκτες κρατήθηκαν αρχικά από την Γκεστάπο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σίρετς, διοικητής του οποίου ήταν ο γνώριμός μας «Δήμιος του Χαϊδαρίου» Πάουλ Ραντόμσκι. Εκτελέσθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 1943, δηλαδή έξι μήνες μετά το ματς, για λόγους που δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί.

V. Η επανεκκίνηση και το άνοιγμα στον κόσμο

Το σοβιετικό πρωτάθλημα αρχίζει και πάλι αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. Η Ντινάμο Μόσχας επιστρέφει στην πρώτη θέση, αλλά όχι για πολύ. Η νέα δύναμη που κυριαρχεί μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 είναι η ομάδα του στρατού, η ΤΣΣΚΑ [ή, μάλλον, όπως είναι η ονομασία της την εποχή εκείνη η ΤΣΝΤΚΑ (ЦДКА, Центральный дом Красной армии, δηλ. Κεντρική Έδρα του Κόκκινου Στρατού]. Αξιοσημείωτη την περίοδο αυτή είναι και η αποτυχημένη προσπάθεια του νεαρού Βασίλι Ιώσηφοβιτς Στάλιν να συγκροτήσει μια υπερομάδα για τη σοβιετική αεροπορία. Η ΒΒΣ Μόσχας, όμως, δεν θα κατορθώσει ποτέ να κατακτήσει τίτλους.

Η δεκαετία του 1950 σηματοδοτεί επίσης το τέλος του απομονωτισμού για το σοβιετικό ποδόσφαιρο. Το καθεστώς αντιλαμβάνεται ότι το άθλημα αυτό μπορεί να αποτελέσει εξαιρετική διαφήμιση για τα επιτεύγματα του κομμουνισμού. Η ΕΣΣΔ γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Η εθνική ομάδα και οι σύλλογοι συμμετέχουν επιτέλους στις διεθνείς διοργανώσεις.
Η εθνική παίρνει το βάπτισμα του πυρός σε επίσημη διοργάνωση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι (1952). Στον πρώτο γύρο, αποκλείει τη Βουλγαρία και στη φάση των 16 καλείται να αντιμετωπίσει τη Γιουγκοσλαβία στο Τάμπερε. Οι Γιουγκοσλάβοι προηγούνται 4-0 με την έναρξη του β΄ ημιχρόνου και 5-1 λίγο αργότερα. Μετά από εντυπωσιακή αντεπίθεση των Σοβιετικών ο αγώνας λήγει ισόπαλος 5-5! Οι κανονισμοί της εποχής δεν προβλέπουν παράταση και πέναλτυ. Δυο ημέρες μετά διεξάγεται ο επαναληπτικός. Οι πλάβι επικρατούν 3-1 (το τρίτο γκολ ο κάποτε προπονητής της ΑΕΚ Ζλάτκο Τσαϊκόφσκι) και η σοβιετική ομάδα παίρνει τον σύντομο δρόμο της επιστροφής για τη Μόσχα. Η πολιτική και η αθλητική ηγεσία αντιλαμβάνεται τον αποκλεισμό αυτό ως ταπείνωση και προχωρεί σε ριζική αναδιοργάνωση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Η πιο σημαντική αλλαγή αφορά τα φυτώρια των συλλόγων τα οποία υπάγονται σε άμεσο κρατικό έλεγχο. Τα αποτελέσματα των αλλαγών δεν θα αργήσουν να φανούν. Στην επόμενη Ολυμπιάδα, αυτή της Μελβούρνης, η εθνική της ΕΣΣΔ κατακτά το χρυσό μετάλλιο (1956). Την εστία της ομάδας υπερασπίζεται ένας τερματοφύλακας που πρόκειται να γίνει θρύλος, ο Λεφ Γιάσιν. Οι σοβιετικές ομάδες θα αποδειχθούν αξιόμαχες, τόσο σε επίπεδο εθνικών όσο και σε επίπεδο συλλόγων.

Λ. Γιάσιν

Τα χρόνια περνούν και το σοβιετικό ποδόσφαιρο γίνεται σταδιακά προνομιακό πεδίο έκφρασης εθνοτικών και τοπικών αισθημάτων. Το 1961, για πρώτη φορά, το πρωτάθλημα δεν το κατακτά κάποια μοσχοβίτικη ή, έστω, ρωσική ομάδα, αλλά η ουκρανική Ντινάμο Κιέβου.

VI. Το σοβιετικό πρωτάθλημα

Στα 55 χρόνια ζωής και τις 53 διοργανώσεις του σοβιετικού πρωταθλήματος εκπροσωπήθηκαν με ομάδες σχεδόν όλες οι σοβιετικές δημοκρατίες, με την εξαίρεση της Τουρκμενίας, της Κιργιζίας και της εφήμερης Καρελοφιννικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Τα περισσότερα τρόπαια τα κατέκτησε η Ντινάμο Κιέβου (13), ακολουθούμενη από τη Σπαρτάκ (12) και την Ντινάμο Μόσχας (11). Οι ρωσικές ομάδες κέρδισαν συνολικά 34 πρωταθλήματα (Σπαρτάκ Μ. 12, Ντινάμο Μ. 11, ΤΣΣΚΑ Μ. 7, Τορπέντο Μ. 3 και Ζενίτ Λενινγκράντ 1), ενώ οι ουκρανικές 16 [εκτός των πρωταθλημάτων της Ντινάμο, 2 κατέκτησε η Ντνιέπρ του Ντνιεπροπετρόφσκ (νυν Ντνίπρο Ντνίπρο, ας όψεται η ουκρανική πολιτική κατάργησης των ονομάτων που παραπέμπουν στη σοβιετική περίοδο) και 1 η Ζαριά του Βοροσίλοφγκράντ (νυν Λουχάνσκ)]. Τα «ψίχουλα» που απομένουν κατέληξαν στη γεωργιανή Ντινάμο Τιφλίδας (2), την αρμενική Αραράτ Γερεβάν (1) και τη λευκορωσική Ντινάμο Μινσκ (1).

Ο Ολέγκ Μπλαχίν το 1977

Αδιαφιλονίκητος βασιλιάς του σοβιετικού πρωταθλήματος είναι ο μέγας Ολέγκ Μπλαχίν, εθνοτικά καταχωρισμένος ως Ουκρανός (ο πατέρας του, όμως, ήταν Ρώσος στρατιωτικός που υπηρετούσε σε μονάδες του Εν Κα Βε Ντε). Έχει αγωνιστεί σε περισσότερους αγώνες από κάθε άλλο ποδοσφαιριστή (432) και έχει σημειώσει και τα περισσότερα τέρματα στην ιστορία της διοργάνωσης (211). Σε συμμετοχές τον ακολουθούν ο αμυντικός της Τορπέντο Μόσχας Βίκτορ Μιχάηλοβιτς Σούστικοφ (427 ματς, αγωνίστηκε από το 1957 έως το 1973) κι ο Τάταρος επιθετικός της Σπαρτάκ (1961-1973) Γκαλιμζιάν Σαλίχοβιτς Χουσεΐνοφ (410 αγώνες). Στην κατάταξη των σκόρερ πίσω από τον Μπλαχίν βρίσκονται ο Αλεκσάντρ Σεμιόνοβιτς Πονομαριόφ (αγωνίστηκε κατά το διάστημα 1936-1952 σε πολλές ομάδες από το Σταλινγκράντ και το Χάρκοβο ως το Ντονιέτσκ) με 153 τέρματα και ο σπουδαίος Νικίτα Πάβλοβιτς Σιμονιάν (αρμενικής καταγωγής, πέρασε τα καλύτερα χρόνια του στη Σπαρτάκ από το 1949 έως το 1959) με 145.

Νικίτα Σιμονιάν

VII. Αξιοπρέπεια και μερικές εκλάμψεις – Οι σοβιετικές ομάδες στα κύπελλα Ευρώπης

Οι σοβιετικές ομάδες είχαν ανταγωνιστική παρουσία στις ευρωπαϊκές συλλογικές διοργανώσεις, χωρίς πάντως να κατορθώσουν να φθάσουν στο επίπεδο των μεγάλων ισπανικών, ιταλικών, αγγλικών ή γερμανικών ομάδων. Πιθανότατα οι δομικές αδυναμίες του σοβιετικού ποδοσφαίρου (το νόθο καθεστώς του ποδοσφαίρου, κατ’ ουσίαν επαγγελματικό, αλλά τυπικά ερασιτεχνικό, και το αδιαφανές σύστημα μεταγραφών) λειτούργησαν ως τροχοπέδη, παρακωλύοντας την περαιτέρω πρόοδο των μεγαλύτερων σοβιετικών συλλόγων.

Κύριος χώρος διακρίσεων για τις ομάδες της μητρόπολης του κομμουνισμού ήταν η δεύτερη τη τάξει ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση, το Κύπελλο Κυπελλούχων, το οποίο κατέληξε τρεις φορές σε σοβιετικά (αν και όχι ρωσικά) χέρια. Η Ντινάμο Κιέβου του Βαλέρι Λομπανόφσκι και του Ολέγκ Μπλαχίν κατέκτησε το τρόπαιο δύο φορές και μάλιστα με χαρακτηριστική άνεση και με το ίδιο σκορ (3-0) στους αντίστοιχους τελικούς: το 1975 στη Βασιλεία επικρατεί της ουγγρικής Φέρεντσβάρος (2 γκολ ο Ονίστσενκο, 1 ο Μπλαχίν) και το 1986 στη Λυών συντρίβει την Ατλέτικο Μαδρίτης (σκόρερ οι Ζαβάροφ, Μπλαχίν και Γεφτουσένκο). Η τρίτη κατάκτηση του τροπαίου αποτελεί έργο της Ντινάμο Τιφλίδας, η οποία στον (σχεδόν λησμονημένο) τελικό του Ντύσσελντορφ, το 1981, νικά 2-1 την ανατολικογερμανική Καρλ Τσάις της Ιένας.

Η Ντινάμο Κιέβου επικρατεί της Ατλέτικο Μαδρίτης (στη φωτό ο Ζαβάροφ)

IIX. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ

Αρκετές διακρίσεις θα γνωρίσει στην ιστορία της και η εθνική ομάδα που έφερε στην κόκκινη φανέλα της τα αρχικά της χώρας: СССР.

Α. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτέλεσαν προνομιακό πεδίο διάκρισης των κομμουνιστικών χωρών, οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν τη μέχρι σχετικά πρόσφατα ισχύουσα απαγόρευση συμμετοχής επαγγελματιών αθλητών. Καθώς το ποδόσφαιρο ήταν στις χώρες αυτές τυπικά ερασιτεχνικό, υπήρχε η δυνατότητα συγκρότησης της ισχυρότερης δυνατής ομάδας, ενώ οι δυτικές χώρες, λόγω του επαγγελματικού χαρακτήρα του ποδοσφαίρου τους, εμφάνιζαν στην καλύτερη περίπτωση εθνικές ελπίδων. Η εθνική της ΕΣΣΔ κατέκτησε δύο φορές το χρυσό μετάλλιο (το 1956 και το 1988 στη Σεούλ, όταν πρώτος σκόρερ της ήταν ο Ίγκορ Ντομπροβόλσκι), ενώ άλλες τρεις (και μάλιστα συνεχόμενες) έφθασε ως το χάλκινο (Μόναχο 1972, Μονρεάλ 1976 και Μόσχα 1980).

Β. Τη μεγαλύτερη, ίσως, διάκρισή του, όμως, το σοβιετικό ποδόσφαιρο την πέτυχε στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, τότε Κύπελλο Εθνών Ευρώπης, το οποίο κατέκτησε στην πρώτη διοργάνωσή του το 1960. Στον τελικό που διοργανώθηκε στο παρισινό Παρ ντε Πρενς, η ΕΣΣΔ του προπονητή Γκαβριήλ Κατσάλιν και του γκολκήπερ Γιάσιν επικράτησε στην παράταση της μόνιμης αντιπάλου Γιουγκοσλαβίας με 2-1, ανατρέποντας το εις βάρος της αρχικό σκορ. Τα σοβιετικά τέρματα είχαν επιτύχει ο Γεωργιανός Σλάβα Μετρεβέλι και ο Ρώσος Βίκτορ Πονιεντέλνικ. Η εθνική της ΕΣΣΔ επρόκειτο στη συνέχεια να έχει ακόμη τρεις παρουσίες σε τελικούς της διοργάνωσης, όλες, όμως, συνοδεύτηκαν από ήττα: το 1964 στο Μπερναμπέου με αντίπαλο τη διοργανώτρια Ισπανία (η οποία νικά 2-1), το 1972 στις Βρυξέλλες όταν χάνει καθαρά (0-3) από τη σπουδαία ΟΔΓ της εποχής εκείνης και, τέλος, το 1988, στο Μόναχο, όταν πέφτει πάνω στους σεληνιασμένους Οράνιε των Φαν Μπάστεν και Χούλλιτ (0-2).

Γ. Σε ό,τι αφορά το Παγκόσμιο Κύπελλο, η χρυσή εποχή της σοβιετικής εθνικής ανάγεται στο διάστημα 1958-1970. Σε τέσσερις συνεχείς διοργανώσεις κατορθώνει να βρεθεί τουλάχιστον στα προημιτελικά. Το 1958 αποκλείεται από τη διοργανώτρια Σουηδία (2-0), το 1962 στη Χιλή αντιμετωπίζει στον προημιτελικό πάλι τη διοργανώτρια χώρα και ηττάται με 2-1 στην Αρίκα, ενώ το 1970 στο Μεξικό η πορεία της ανακόπτεται από την Ουρουγουάη, με το γκολ που σημειώνει ο Βίκτορ Εσπάρραγο τρία λεπτά πριν από το τέλος της παράτασης. Μένει η μεγαλύτερη διάκριση της ΕΣΣΔ σε ΠΚ, στα τελικά της Αγγλίας το 1966: η ΕΣΣΔ τερματίζει πρώτη στον όμιλό της με τρεις νίκες (Β. Κορέα, Ιταλία και Χιλή) και στα προημιτελικά αποκλείει την Ουγγαρία με σκορ 2-1 (τα γκολ ο Ρώσος Τσισλένκο και ο καταχωρισμένος ως Ουκρανός Πορκουγιάν). Η πορεία σταματά στα ημιτελικά, μια και το εμπόδιο της Γερμανίας του Μπέκενμπάουερ αποδεικνύεται ανυπέρβλητο.  Η μεγάλη μορφή της εποχής είναι δίχως αμφιβολία ο τερματοφύλακας της Ντινάμο Μόσχας Λεφ Γιάσιν (1929-1990), η «Μαύρη Αράχνη» (Чёрный паук), ο οποίος αγωνίστηκε με την εθνική σε τρεις τελικές φάσεις ΠΚ. Το 1963 ο Γιάσιν βραβεύεται με τη Χρυσή Μπάλα του γαλλικού Φρανς Φουτμπόλ, διάκριση που απονεμόταν στον καλύτερο Ευρωπαϊο ποδοσφαιριστή της χρονιάς (πλέον επιλέξιμοι είναι όλοι οι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονται σε ευρωπαϊκό σύλλογο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας). Μέχρι σήμερα παραμένει ο μοναδικός τερματοφύλακας που έχει τιμηθεί με το βραβείο αυτό.

Λ. Γιάσιν

Ίσως η σοβιετική εθνική με τις μεγαλύτερες δυνατότητες να ήταν εκείνη του ΠΚ του Μεξικού, το 1986. Με κορμό την εξαιρετική Ντινάμο Κιέβου και καθοδηγούμενη από τον προπονητή της μεγάλης ουκρανικής ομάδας, τον Βαλέρι Λομπανόφσκι, η ΕΣΣΔ του 1986 παρουσίαζε βαθμό ομοιογένειας και αυτοματισμών ασύλληπτο για εθνική ομάδα. Στη φάση των 16, όμως, βρίσκει στον δρόμο της την ομάδα έκπληξη της διοργάνωσης, το Βέλγιο, και, κυρίως, την αβλεψία των διαιτητών (δύο βελγικά τέρματα πρέπει να σημειώθηκαν από αντικανονική θέση). Τα «υπερηχητικά του Κιέβου», τα «Μινγκ του Λομπανόφσκι» (Μπελάνοφ, Ζαβάροφ, Ρατς, Γιακοβένκο και άλλοι) επιστρέφουν στη βάση τους με στραπατσαρισμένα τα φτερά και άδεια ντεπόζιτα.
Δεν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία. Το 1990, στο κύκνειο άσμα της σε τελικά ΠΚ, η ΕΣΣΔ θα εγκαταλείψει τη διοργάνωση από την πίσω πόρτα, τερματίζοντας τελευταία στον όμιλό της (δύο ήττες από Ρουμανία, Αργεντινή, μια νίκη χωρίς βαθμολογικό αντίκρισμα επί του Καμερούν.

Ο Ολέγκ Μπλαχίν με τη φανέλα της εθνικής

IX. Ποδόσφαιρο και πολιτική

Σε τρεις περιπτώσεις η πορεία της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ θα καθορισθεί από τη διεθνή πολιτική. Το 1960, στα προημιτελικά του Κυπέλλου Εθνών, κληρώνεται να αναμετρηθεί με την Ισπανία. 21 χρόνια μετά τη λήξη του Ισπανικού Εμφυλίου, οι δύο χώρες εξακολουθούν να μην έχουν διπλωματικές σχέσεις. Ο Φράνκο απαγορεύει στην εθνική της χώρας του να αγωνιστεί στην ΕΣΣΔ, η οποία προκρίνεται άνευ αγώνος για να κατακτήσει στη συνέχεια το τρόπαιο.

Σεπτέμβριος 1973: ο στρατός των πραξικοπηματιών στο εθνικό στάδιο του Σαντιάγο

Το 1973 η τελευταία θέση στα τελικά του γερμανικού ΠΚ θα παιχτεί σε διηπειρωτικό μπαράζ μεταξύ της ΕΣΣΔ και της Χιλής. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Πινοτσέτ ανατρέπει βίαια την κυβέρνηση του προέδρου Αγέντε. Το πρώτο ματς γίνεται, πάντως, κανονικά στο στάδιο Λένιν της Μόσχας και λήγει ισόπαλο χωρίς τέρματα. Η σοβιετική ομοσπονδία ζητεί από τη ΦΙΦΑ η ρεβάνς να διεξαχθεί σε ουδέτερο γήπεδο. Η κατάσταση στη Χιλή είναι έκρυθμη, πρωτίστως, όμως, οι Σοβιετικοί θέλουν να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους για το καθεστώς Πινοτσέτ. Πώς είναι δυνατό να αγωνιστούν στο στάδιο του Σαντιάγο, το οποίο η χιλιανή χούντα χρησιμοποίησε ως χώρο κράτησης, βασανισμού και εκτέλεσης των πολιτικών της αντιπάλων; Πιστή στην τυφλή γραμμή «το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να έχει σχέση με την πολιτική», η ΦΙΦΑ απορρίπτει το σοβιετικό αίτημα. Η ομάδα δεν ταξιδεύει στη Χιλή και οι Λατινοαμερικανοί προκρίνονται χωρίς αγώνα.
Τέλος, το 1984, η ΕΣΣΔ μαζί με την Ιταλία είναι οι βασικές υποψήφιες για τη διοργάνωση της τελικής φάσης του ΠΚ του 1990. Δύο εβδομάδες πριν η ΦΙΦΑ προβεί στην τελική επιλογή, η σοβιετική κυβέρνηση αποφασίζει να μη συμμετάσχουν οι αθλητές της στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες, σε αντίποινα, ουσιαστικά, για το αντίστοιχο αμερικανικό μποϊκοτάζ της Ολυμπιάδας της Μόσχας. Η απόφαση οδηγεί τη ΦΙΦΑ στην ασφαλέστερη επιλογή: το ΠΚ του 1990 θα το διοργανώσει τελικά η Ιταλία.

Χ. Το ποδόσφαιρο στη μετασοβιετική Ρωσία

Οι ρωσικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι βιώνουν με ιδιαίτερη δυσκολία την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την άναρχη μετάβαση στον καπιταλισμό, ιδίως κατά την περίοδο Γέλτσιν. Χωρίς την υποστήριξη των κρατικών φορέων που τις χρηματοδοτούσαν και βλέποντας τους καλύτερους ποδοσφαιριστές τους να προτιμούν να αγωνίζονται σε συλλογους του εξωτερικού, οι ρωσικές ομάδες δυσκολεύονται να διατηρηθούν σε ανταγωνιστικό επίπεδο. Θα χρειαστεί να φθάσουμε στην αυγή του 21ου αιώνα, όταν επιτέλους οι ολιγάρχες και οι κολοσσοί της ρωσικής βιομηχανίας θα ενδιαφερθούν για το ποδόσφαιρο, επενδύοντας γενναία στους συλλόγους. Σύντομα οι ρωσικές ομάδες ξαναβρίσκουν το επίπεδο της σοβιετικής περιόδου. Δύο ρωσικοί σύλλογοι κατορθώνουν να κατακτήσουν τη δεύτερη, πλέον, ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση (Europa League): η ΤΣΣΚΑ Μόσχας το 2005 (3-1 στη Λισσαβώνα την τοπική Σπόρτινγκ) και η Ζενίτ Πετρούπολης το 2008 (νίκη 2-0 στο Μάντσεστερ επί των Ρέιντζερς της Γλασκώβης). Το ρωσικό πρωτάθλημα γίνεται σταδιακά ένα από τα πιο ακριβά στην Ευρώπη. Οι σύλλογοι, χάρη στη χρηματοδότηση από τις μεγάλες επιχειρήσεις, μπορούν να προσελκύσουν αστέρια του διεθνούς ποδοσφαίρου. Μόνο που αυτή ακριβώς η δυνατότητα αποδεικνύεται νόμισμα με δύο όψεις. Τα αστέρια των ομάδων είναι σχεδόν πάντα αλλοδαποί ποδοσφαιριστές. Και η εύκολη λύση των μεταγραφών από το εξωτερικό δεν αφήνει χώρο στις βασικές ενδεκάδες για τους γηγενείς.

Το στοιχείο αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και τη μετριότατη πορεία της εθνικής Ρωσίας στις διεθνείς διοργανώσεις. Μοναδική διάκριση μέχρι σήμερα αποτελεί η παρουσία της Ρωσίας στα ημιτελικά του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2008, όταν η ομάδα του Ολλανδού Χίντινκ λύγισε από την ορμή της μετέπειτα νικήτριας Ισπανίας. Οι υπόλοιπες παρουσίες της Ρωσίας σε τελικές φάσεις δεν έχουν τίποτε το αξιομνημόνευτο ή χαρακτηρίζονται απλούστατα ως τραγικές (σε όλες τις περιπτώσεις, 3 σε ΠΚ και 4 σε Ευρωπαϊκό, η ομάδα δεν κατόρθωσε να προκριθεί στη φάση των ομίλων).

Μπορεί κάτι να αλλάξει τώρα που η Ρωσία του Πούτιν διοργανώνει τα τελικά της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης. Δεν είναι καθόλου βέβαιο. Χαρακτηριστικό της δυναμικότητας της εθνικής Ρωσίας είναι το ότι, στην κατάταξη που καταρτίζει η ΦΙΦΑ, η Ρωσία βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από κάθε άλλη ομάδα που συμμετέχει στη διοργάνωση, ακόμη κι από τη Σαουδική Αραβία! Βέβαια, η κατάταξη αυτή είναι σε ορισμένο βαθμό πλασματική (η Ρωσία ως διοργανώτρια δεν έχει δώσει εδώ και δύο περίπου χρόνια επίσημο αγώνα), αλλά δεν παύει να είναι ενδεικτική της μετριότητας της ομάδας. Στον Οσέτη προπονητή (και παλαιότερα τερματοφύλακα) Στανισλάφ Σαλάμοβιτς Τσερτσέσοφ και στους παίκτες του απόκειται να μας διαψεύσουν.

Αφίσα του ρωσικού ΠΚ που απεικονίζει τον μεγάλο Γιάσιν

[Για το ελληνικό κοινό, το σοβιετικό ποδόσφαιρο είναι συνδεδεμένο και με τις περιπτώσεις ομογενών ποδοσφαιριστών, συνήθως παιδιών της προσφυγιάς που προκάλεσε ο Εμφύλιος, οι οποίοι έμαθαν το ποδόσφαιρο κυρίως στις σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας κι αργότερα αγωνίστηκαν στην Ελλάδα. Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι, φυσικά, αυτή του μεγάλου Βασίλη Χατζηπαναγή. Η σταδιοδρομία του αφήνει έντονα την αίσθηση του ανεκπλήρωτου.
Ο Χατζηπαναγής ανδρώθηκε ποδοσφαιρικά στην Παχτακόρ Τασκένδης, την πιο σημαντική ομάδα του Ουζμπεκιστάν. Οι διηγήσεις του σχετικά με τα μεγάλα ντέρμπυ μεταξύ της Παχτακόρ και της Καϊράτ Αλμά Ατά από το γειτονικό Καζακστάν δεν είναι μόνο γλαφυρές, αλλά καταδεικνύουν και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε συχνά το ποδόσφαιρο κατά τη σοβιετική περίοδο ως μέσο διατράνωση τοπικής και εθνοτικής ταυτότητας.

Ο Βασίλης Χατζηπαναγής με τη φανέλα του Ηρακλή

Ο Βάσια υπήρξε άτυχος. Η συμμετοχή του στις «μικρές» εθνικές ομάδες της ΕΣΣΔ τού στέρησε τη δυνατότητα να αγωνιστεί σε επίσημα παιχνίδια με την εθνική Ελλάδας. Δεν είχε επίσης την ευκαιρία να μεταγραφεί σε σύλλογο αγωνιζόμενο σε πρωτάθλημα υψηλότερου επιπέδου από αυτό του ελληνικού. Έμεινε τελικά πιστός στον αγαπημένο του Ηρακλή. Αν παρέμενε στην ΕΣΣΔ ίσως είχε μεταγραφεί σε κάποιο μεγάλο ρωσικό ή ουκρανικό σύλλογο, ίσως είχε γίνει βασικό στέλεχος της σοβιετικής εθνικής. Μπορεί και όχι, όμως…

Το μνημείο για τους παίκτες της Παχτακόρ που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του αεροπορικού δυστυχήματος του 1979

Τη μοιραία 11η Αυγούστου 1979, η παλιά ομάδα του Χατζηπαναγή, η Παχτακόρ, ταξίδευε από την Τασκένδη στο Μινσκ της Λευκορωσίας για να αναμετρηθεί με την τοπική Ντινάμο. Ύστερα από μια ενδιάμεση στάση στο Ντονιέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας, οι παίκτες της Παχτακόρ επιβιβάστηκαν στο Τουπόλεφ 134 που θα εκτελούσε την πτήση 7880 της Αεροφλότ προς το Μινσκ. Το αεροσκάφος απογειώθηκε λίγο μετά τη μία το μεσημέρι. Ενώ πετούσε πάνω από το Ντνιπροτζερζίνσκ (σημερινό Καμιάνσκε) συγκρούστηκε στον αέρα με ένα άλλο αεροπλάνο του ιδίου τύπου που πετούσε από το Βορόνιεζ προς το Κισινάου. Όλοι οι επιβαίνοντες στα δύο αεροσκάφη έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και 17 ποδοσφαιριστές και μέλη της αποστολής της Παχτακόρ. Ίσως, λοιπόν, ο Βάσια να μην ήταν τελικά καθόλου άτυχος.]
——————————————————————————————————–
Πηγές:
– Sylvain DUFRAISSE « Russie, la passion du football ? », L’Histoire, αριθ. 448, Ιούνιος 2018, σελ. 12-17.
– Robert EDELMAN “Serious Fun. A History of Spectator Sports in the USSR”, Oxford University Press, Οξφόρδη και Νέα Υόρκη, 1993.
– Régis GENTÉ & Nicolas JALLOT « Futbol. Le ballon rond de Staline à Poutine, une arme politique », Allary, Παρίσι, 2018.
– Ιστότοπος Footballski.fr
– Wikipedia.

1983, ο Μπλαχίν σε αναμέτρηση ΕΣΣΔ-Πορτογαλίας

——————————————————————————————————–

Γη των ηφαιστείων

Χάρτης της Ισλανδίας από τον Αβραάμ Ορτέλιους, περίπου 1590

 

Η Ισλανδία δεν είναι η καλύτερη ομάδα αυτού του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου. Δεν είναι σε καμία περίπτωση η πιο θεαματική. Είναι, μάλιστα, η ομάδα με το μικρότερο ποσοστό κατοχής ανά παιχνίδι από τις 24 που συμμετείχαν (στον αγώνα με τους Άγγλους έκανε ρεκόρ, φτάνοντας στο «δυσθεώρητο» 37 %). Η ομάδα που σουτάρει λιγότερο από τις 24. Και η έκπληξη που πέτυχε δεν είναι τελικά και τόσο μεγάλη, αν λάβουμε υπόψη την πραγματική αξία του αντιπάλου της. Ο οποίος τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει καταφέρει ν’ αποκλείσει σε αναμέτρηση νοκ άουτ μόνο τον συμπαθή, πλην όμως περιορισμένων φιλοδοξιών και δυνατοτήτων, Ισημερινό. Γιατί, επομένως, να αρχίσουμε με την Ισλανδία;

Επειδή η Ισλανδία είναι ομάδα που ξεπερνά τον εαυτό της και τις δυνατότητες που θεωρητικά είχε. Επειδή ο τρόπος παιχνιδιού της (μακρινές μπαλιές, ακόμη κι από τον τερματοφύλακα προς τους επιθετικούς, πλάγια άουτ κ.λπ.), μολονότι αρχαϊκός, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Επειδή έχει επιτυχίες στην πρώτη της συμμετοχή σε μεγάλη ποδοσφαιρική διοργάνωση. Επειδή επιλέγει τους διεθνείς της από έναν απίστευτα μικρό πληθυσμό . Επειδή το ποδόσφαιρο εξακολουθεί να είναι το πιο δημοφιλές άθλημα χάρη σε τέτοιες όμορφες ιστορίες, στις οποίες ο Δαυίδ κατατροπώνει τον Γολιάθ. Το ότι ο Γολιάθ εν προκειμένω ήταν κουτσός θα κάνουμε ότι το ξεχνούμε.

Ράγκναρ Σίγκουρντσσον [πηγή: The Guardian/ φωτογραφία: Xinhua/Rex/Shutterstock]

Αξίζει να αφιερώσουμε πάνω από δύο γραμμές σε αυτήν την, εκ νέου, τραγική Αγγλία; Ο μόνος λόγος είναι η επιτυχία της να χάνει εντυπωσιάζοντας αρνητικά. Συμβαίνει αυτό σε μέτριες ομάδες που καμώνονται τις μεγάλες. Πάντως, πώς είναι δυνατόν να αποκλείεσαι σε παιχνίδι που αρχίζει για σένα με τον καλύτερο τρόπο (πέναλτυ και γκολ); Να ισοφαρίζεσαι αμέσως μετά την επιτυχία του δικού σου τέρματος; Να έχεις στη διάθεσή σου 80΄ κι εσύ να επιτίθεσαι με σέντρες, γεμίσματα και γιουρούσια; Να πρέπει να ισοφαρίσεις κι όλες οι ευκαιρίες να ανήκουν τελικά στον αντίπαλο; Είναι ακόμη ποδοσφαιριστής ο Ρούνυ; Ήταν ποτέ ο Κέην; Τι μπορεί να προσφέρει ως πρώτη αλλαγή ένας ποδοσφαιριστής που την αγωνιστική περίοδο που ολοκληρώθηκε αγωνίστηκε σε 3 μόλις παιχνίδια;

Είναι, πάντως, αδικία να λέμε ότι ο Χότζσον δεν παίρνει σωστές αποφάσεις. Μετά τον αποκλεισμό παραιτήθηκε…

Αριστούργημα τακτικής

Το λέει κι η Γκαζέτα που κάτι ξέρει παραπάνω. Και οργάνωσης, δουλειάς, μελέτης και πολλών πραγμάτων ακόμη. Στο δεύτερο κρίσιμο παιχνίδι στο οποίο αγωνίστηκε με σοβαρότητα, η Ιταλία ήταν σαρωτική. Κατάπιε τους ανήμπορους Ισπανούς κι αν ήταν περισσότερο εύστοχη, τότε θα είχε πάρει την απόλυτη εκδίκηση για τον χαμένο τελικό του 2012. Καμία αμυντική τακτική: η Σκουάντρα Ατζούρρα κάλυψε όλους τους χώρους του γηπέδου, προκαλώντας ασφυξία στην άτυχη αντίπαλό της. Μόνο θαυμασμός αξίζει σε αυτήν την ομάδα, της οποίας η αξία είναι πολλαπλάσια του αθροίσματος της ατομικής αξίας των παικτών που την απαρτίζουν. Δικαίως τρελάθηκε ο Κόντε μετά το τέλος του αγώνα.

Αντόνιο Κόντε [φωτογραφία: Wikipedia/ Clément Bucco-Lechat]

Πολύ άγχος

Η Γαλλία προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να βρεί τον καλό εαυτό της. Παίρνει, βέβαια, τα αποτελέσματα που χρειάζεται, αλλά με ζόρι. Απέναντι στους ψυχωμένους, αλλά χωρίς ποδοσφαιρική ποιότητα, Ιρλανδούς, το ματς στραβώνει με το ξεκίνημα (πόσες αμφιβολίες κουβαλάει στο μυαλό του ο Πογκμπά;) και χρειάζεται τελικά το αστέρι κι η ποδοσφαιρική ευφυΐα του Γκριζμάνν για να ανατραπεί το σκορ.

Υγιεινός περίπατος

Η εμφάνιση και το αποτέλεσμα λένε ότι η Γερμανία ανέβασε στροφές. Εγώ λέω να περιμένω κάποιον πιο σοβαρό αντίπαλο. Μπράβο, φυσικά, στους Γερμανούς για την εμφάνιση, αλλά ο αγώνας θύμιζε κάτι αναμετρήσεις Πανθρακικού-Ολυμπιακού, μείον τις βραβεύσεις βετεράνων. Αναρωτιέμαι, δηλαδή, γιατί κατέβηκαν οι Σλοβάκοι στο γήπεδο, αφού δεν είχαν σκοπό να διεκδικήσουν τη νίκη, αλλά είχαν αποδεχθεί την ήττα τους πριν καν αρχίσει το παιχνίδι.

Αδικία (λίγο)

Μου αρέσει ο τρόπος που αναπτύσσεται αυτή η εθνική Ουγγαρίας, βάζοντας πάντα τη μπάλα κάτω. Το προσπάθησε μέχρι το 80΄ και στο παιχνίδι με τους Βέλγους. Αν είχε έναν επιθετικό περιωπής που να κάνει το γκολ πιο εύκολο θα είχε ισοφαρίσει. Δεν τον έχει, όμως. Οπότε, ας πρόσεχε. Ας πρόσεχε πώς τοποθετείται η άμυνά της στα στημένα (στο πρώτο γκολ των Βέλγων, αυτό που καθόρισε τον ρυθμό του αγώνα, αμύνεται με… ζώνη, με αποτέλεσμα να αφήσει αντιπάλους εντελώς αμαρκάριστους)! Ας πρόσεχε να μη δώσει χώρους στο Βέλγιο.

Διότι αν το Βέλγιο μπορεί να κάνει κάτι με εξαιρετικό τρόπο, αυτό είναι οι αντεπιθέσεις όταν ο αντίπαλος της αφήνει ελεύθερους χώρους. Και η Ουγγαρία στο τελευταίο δεκάλεπτο άφησε πάρα πολλούς. Το Βέλγιο είχε αυτή τη φορά την τύχη (και την ικανότητα) να προηγηθεί νωρίς και να διαχειριστεί το ματς από θέση ισχύος. Στο τέλος έκανε επίδειξη ικανοτήτων και πλούτου του έμψυχου δυναμικού του. Βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη διάκριση που μπορεί σαφώς να είναι κι ο τελικός (κι εκεί, ας προκύψει ό,τι θέλει).

Φάσεις με το στανιό

Η ενδοβρετανική αναμέτρηση, δυο ημέρες μετά το δημοψήφισμα του Μπρέξιτ, δεν απαιτεί λεπτομερείς αναλύσεις. Ήταν ένα κακό και πολύ νευρικό παιχνίδι, χωρίς καθόλου φάσεις. Η Ουαλία χρειάστηκε ένα αυτογκόλ για να κάμψει την αντίσταση μιας πολύ λιγότερο ταλαντούχας αντιπάλου. Ο ρόλος του φαβορί δεν της πάει καθόλου μάλλον. Οι Βορειοϊρλανδοί θα μείνουν με το παράπονο και την απορία γιατί ο προπονητής τους δεν χρησιμοποίησε έστω και για λίγο τον εμβληματικό Γουίλ Γκριγκ.

Η Πολωνία επιστρέφει;

Η Πολωνία αποτελεί αρκετά ενδιαφέρουσα περίπτωση ομάδας. Αναπτύσσεται καλά από τα άκρα (Μπουαστσυκόφσκι-Πίστσεκ από τα δεξιά, Γκροσίτσκι-Γεντζέιτσυκ από τα αριστερά), τα στόππερ της (Πάζνταν, Γκλικ) κάνουν πολύ καλό ευρωπαϊκό, ο Κρυχόβιακ είναι σε φόρμα, ο τερματοφύλακάς της (Φαμπιάνσκι) είναι εξαιρετικός. Ο μόνος που λείπει από τον πίνακα των φορμαρισμένων είναι εκείνος που θα αποτελούσε την αιχμή του δόρατος της ομάδας, ο Λεβαντόφσκι που, ενώ επιχειρεί αρκετά σε κάθε παιχνίδι, δεν του βγαίνει απολύτως τίποτε.

Γιάκουμπ Μπουαστσυκόφσκι

Έστω κι έτσι η Πολωνία διαχειρίστηκε υποδειγματικά το παιχνίδι με την Ελβετία… μέχρι το 70ό λεπτό. Μπήκε πιο δυνατά, είχε ευκαιρίες, κι ακόμη κι όταν οι Ελβετοί ισορρόπησαν τον αγώνα, ήταν εκείνη που έκανε τις πιο ουσιαστικές φάσεις και κατόρθωσε να ανοίξει το σκορ. Μετά μίλησε η κόπωση. Κι η αβλεψία του Ναβάλκα που δεν προσπάθησε καν να φρεσκάρει την ομάδα του (ο άνθρωπος περίμενε φαίνεται την παράταση για να κάνει αλλαγές – πάλι καλά που δεν το πλήρωσε).

Η Ελβετία μπορεί να κατηγορηθεί επειδή ποτέ δεν φτάνει στην υπέρβαση. Τα λογικά κι αναμενόμενα τα κάνει πάντα και με σχετική επιτυχία. Κάτι οι αλλαγές, κάτι το ξεφούσκωμα του αντιπάλου, πήρε το πάνω χέρι κι ισοφάρισε τελικά με αυτό το γκολ-ποίημα του Σατσίρι, το πιο όμορφο ίσως της διοργάνωσης μέχρι τώρα. Αλλά ως εκεί. Μπορούσε να συνεχίσει την πίεση και να κάνει τη διαφορά στην παράταση. Δεν το έκανε. Και στα πέναλτυ δικός της ήταν ο μοναδικός παίκτης που λύγισε από το άγχος.

Κακοποίηση του ποδοσφαίρου και άλλα εγκλήματα

Όταν έχεις την καλύτερη, την πιο ταλαντούχα, την πιο φορμαρισμένη ομάδα, είναι έγκλημα να μην πάρεις τα λογικά ρίσκα για να κερδίσεις το παιχνίδι. Η Κροατία αρκέστηκε σε ένα επιφυλακτικό, φοβισμένο παιχνίδι και τελικά το πλήρωσε. Σημαντική η ευθύνη του προπονητή της. Εκτός των άλλων, χρεώνεται και με σφάλματα ως προς την κατάρτιση της ενδεκάδας: στο παιχνίδι με την Ισπανία οι Κάλινιτς και Πιάτσα είχαν δείξει πολύ καλά στοιχεία για να μείνουν αυτή τη φορά στον πάγκο, παραχωρώντας τις θέσεις τους στον ντεφορμέ Μάντζουκιτς και τον άχρωμο και άοσμο Μπρόζοβιτς.

Η Κροατία ξύπνησε πολύ αργά. Στο 110΄. Έκανε ευκαιρές. Μόνο που στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο η όποια στραβή πληρώνεται αμέσως. Η Κροατία δέχεται το γκολ στη μοναδική φάση των Πορτογάλων, αμέσως μετά το δοκάρι της! Έχει ευκαιρίες ακόμη και στα τρία λεπτά που πρόκειται να παιχτούν, αλλά ο νεαρός Πιάτσα έχει την αφέλεια να προσπαθήσει να σταθεί στα πόδια του μετά το πέναλτυ που του κάνουν οι Πορτογάλοι, ενώ ο Βίντα δεν βρίσκει στόχο ούτε και στην τελευταία προσπάθειά του. Η καλύτερη ομάδα αποκλείεται. Αλλά τις ευθύνες πρέπει να τις αναζητήσει στον ίδιο της τον εαυτό.

Βλέποντας την άμυνα-παιδική χαρά του αγώνα με τους Ούγγρους, ο Σάντος άλλαξε την ομάδα του ριζικά. Τέσσερα νέα πρόσωπα μεταξύ των αμυντικογενών του. Μπετονάρισμα. Εικόνα απωθητική για τον θεατή, αλλά τελικά αποτελεσματική. Το αποτέλεσμα το πήρε. Μαζί με την προοπτική της μεγάλης διάκρισης που διαφαίνεται. Με τις συνθήκες αυτές, ίσως και να μην έχει σημασία (για κάποιους) η μέτρια εικόνα της ομάδας.

Οι προημιτελικοί αναμένονται αμφίρροποι, όπως αρμόζει στο στάδιο αυτό της διοργάνωσης. Οι Πορτογάλοι ξεκινούν ως φαβορί, λόγω παράδοσης και βάρους φανέλας, αλλά πρέπει να προσέξουν. Οι Βέλγοι είναι ίσως το πιο ισχυρό φαβορί απέναντι στους άπειρους Ουαλούς, αλλά τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί λαμβανομένων υπόψη των μειονεκτημάτων του φαβορί και των αρετών του αουτσάιντερ. Η Ιταλία είναι ως τώρα εντυπωσιακή. Ο λόγος που δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει ήδη περάσει στον επόμενο γύρο είναι ακριβώς η ιδιαίτερη ταυτότητα της εθνικής Γερμανίας. Που δεν πρόκειται να παρατήσει κανένα παιχνίδι, όσο δύσκολο κι αν δαγράφεται πριν αρχίσει ή κατά τη διάρκειά του. Οι διοργανωτές Γάλλοι έχουν την υποχρέωση να προκριθούν, λόγω έδρας και ποδοσφαιρικής αξίας των μονάδων τους. Αλλά το πολεμικό των Βίκινγκ έχει σαλπάρει και τίποτε δεν το σταματά. Κι αυτοί ξέρουν καλά από πλοήγηση στον Σηκουάνα και πλιάτσικο.

Μια στιγμή μονάχα φτάνει…

Πήτερ Μπρέχελ ο Πρεσβύτερος, Αλαζονεία

Όχι, βέβαια, για να ραγίσει το γυαλί, αλλά για να αλλάξει ριζικά τη φυσιογνωμία μιας μεγάλης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης. Κι αυτή η στιγμή είναι εκείνη της επιτυχίας του δεύτερου κροατικού τέρματος από τον Ιβάν Πέρισιτς. Μέχρι τότε, η Ισπανία ήταν πρώτη στον όμιλό της, έχοντας τη βεβαιότητα (τάχα) ότι θα βρεθεί στο εύκολο μισό του ταμπλώ. Μετά την ήττα της πήρε μετάθεση για την κολασμένη οχτάδα όπου, αν κατορθώσει να περάσει την Ιταλία, θα έχει στον δρόμο της Γάλλους, Γερμανούς και Άγγλους. Όσο για τους Κροάτες, μπορούν να ονειρεύονται ακόμη και τελικό, αρκεί να ξεπεράσουν το, απρόβλεπτο, πορτογαλικό εμπόδιο στη φάση των 16.

Κατά τα λοιπά, λίγα πράγματα θα μείνουν στη μνήμη μας από τη δεύτερη και την τρίτη αγωνιστική της φάσης των ομίλων του Ευρωπαϊκού του 2016. Η τρελή ματσάρα Ουγγαρίας-Πορτογαλίας, το απροσδόκητο φινάλε της αναμέτρησης Κροατίας-Τσεχίας, μερικές επιδείξεις ισχύος (οι Ισπανοί επί των Τούρκων, οι Βέλγοι επί των Ιρλανδών), η αυταπάρνηση των Αλβανών και αυτό είναι όλο… Δεν παίχτηκε σπουδαίο ποδόσφαιρο. Στις περισσότερες περιπτώσεις συνέβη μάλλον το αντίθετο.

Μπρέξιτ στο ποδόσφαιρο δεν έχει! Θα θυμάστε, τέλος, την παραξενιά μου: την έλλειψη συμπάθειας προς τις βρετανοϊρλανδικές συμμετοχές. Έ, τελικά πέρασαν κι οι τέσσερις ομάδες. Όλες επέδειξαν αγωνιστικό πνεύμα κι αυτό μετράει σε τέτοιες διοργανώσεις. Οι Ουαλοί μάλιστα, τους οποίους ομολογώ ότι καθόλου δεν υπολόγιζα (mea culpa maxima), έπαιξαν και ιδιαίτερα συμπαθητικό ποδόσφαιρο.

Αγχωμένο φαβορί, μετρότητες κι αυταπάρνηση

Οι Γάλλοι δεν έπεισαν. Το τελευταίο τους παιχνίδι, τη λευκή ισοπαλία με τους Ελβετούς, δεν θα τη θυμάται κανείς σε δέκα ημέρες. Όσο για το κρίσιμο παιχνίδι της Μασσαλίας με τους Αλβανούς, τα θετικά για τους διοργανωτές ήταν το τελικό αποτέλεσμα, το ξύπνημα του Γκριζμάνν, άντε κι η θετική παρουσία του Ζιρού. Η επιλογή του Ντεσάν να κατεβάσει σύνθεση με τέσσερις επθετικογενείς παίχτες (Ζιρού ως φορ κι από πίσω του Παγιέτ στον άξονα και Κομάν, Μαρσιάλ στα άκρα), αποδείχτηκε τραγική. Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί αν για αυτό ευθύνεται το ίδιο το σύστημα ή συγκεκριμένοι παίχτες. Το δίδυμο Κομάν-Μαρσιάλ απέδειξε ότι δεν έχει το επίπεδο για αγώνες τέτοιου επιπέδου. Κι αν ο Κομάν σε κάποιες στιγμές έδειξε ότι είναι πράγματι ποδοσφαριστής, ο Μαρσιάλ μου φαίνεται κάπως σαν τον Γιούρι Μαμούτε των πλουσίων. Είναι, βέβαια, γρήγορος… χωρίς την μπάλα. Πέραν αυτού, ουδέν.

Αν το Ευρωπαϊκό διεξαγόταν σε κάποια άλλη χώρα δεν θα υπολόγιζα τους Γάλλους για φαβορί. Στη χώρα τους, όμως, μπορούν θεωρητικά ακόμη και να κατακτήσουν το τρόπαιο. Η δύναμη της έδρας είναι μεγάλη κι η ομάδα έχει το δυναμικό για καλύτερα πράγματα, Μπάλα δεν έχει παίξει ακόμη. Εάν θέλουμε να θέσουμε το ζήτημα ευσχήμως θα δανειστούμε τα λόγια του παλαιού εκλέκτορα Ζακ Σαντινί (έι, αυτόν τον είχαμε αποκλείσει κάποτε!): «Δεν υπάρχει, καταρχήν, λόγος ανησυχίας, εξακολουθούν, όμως, να υφίστανται πολλά ερωτηματικά».

Σεμνά και ταπεινά, οι Ελβετοί προκρίθηκαν αήττητοι. Δεν είναι κακή η ομάδα τους. Ορθολογικό ποδόσφαιρο παίζει. Αν είχε κι ένα φορ της προκοπής θα πήγαινε για πιο μεγάλα πράγματα (και θα κέρδιζε και τους Ρουμάνους). Αλλά δεν μπορεί να προκαλέσει ενθουσιασμό.

Τον ενθουσιασμό, μαζί με την αυταπάρνηση, τον διέθετε η Αλβανία. Κατάφερε να εξουδετερώσει με απόλυτη επιτυχία τη γαλλική ανάπτυξη παιχνιδιού. Εξαιρετική κάλυψη χώρων και άσκηση πίεσης. Αν διέθετε επιθετικούς της προκοπής θα είχε κάνει χοντρή ζημιά στους διοργανωτές. Η αγωνιστικότητά της βοήθησε ώστε να πάρει τη νίκη εναντίον των Ρουμάνων, χωρίς να έχει την υπεροχή στο παιχνίδι. Η νίκη αυτή δεν ήταν αρκετή για να βρεθεί στους 16. Αλλά η εμφάνιση (στην πρώτη παρουσία στα τελικά μεγάλης διοργάνωσης) ήταν κάτι παραπάνω από αξιοπρεπής.

Μετρίως μέτριοι και λογικά αποκλεισμένοι, οι Ρουμάνοι άφησαν όλες τις ευκαιρίες τους να πάνε χαμένες. Η καλή τους εμφάνιση απέναντι στους Γάλλους, το πολύ καλό πρώτο ημίχρονο με τους Ελβετούς, η υπεροχή στην επανάληψη ενάντια στην Αλβανία, όλα στράφι. Για μια ομάδα χωρίς μεγάλες προσωπικότητες, μπορεί και να ήταν αναμενόμενο.

Λάρισα

Ποιος θα το περίμενε ότι η καλύτερη ομάδα του Β΄ ομίλου θα ήταν αυτή της οποίας ο προπονητής δούλευε προηγουμένως στη Λάρισα; Οπωσδήποτε όχι εγώ. Αν κι όπως διαπιστώνω, αρκετοί (κι ανάμεσά τους και σχολιαστές του ιστολογίου) ήταν εκείνοι που πόνταραν στην Ουαλία της Κρις Κόουλμαν. Η οποία είναι άδικο να χαρακτηρισθεί ως ομάδα του ενός αστέρα. Αφενός διότι ο Μπαίηλ, λόγω θέσης, στυλ παιχνιδιού και, προφανώς, χαρακτήρα, δίνει υπεραξία στην ομάδα του χωρίς να αφαιρεί τίποτε. Αφετέρου διότι μια χαρά ποδοσφαιριστές είναι λ.χ. οι άλλοι δύο σκόρερ του τελυταίου ματς, ο Ράμσυ κι ο Τέιλορ. Η Ουαλία έπαιξε στρωτό ποδόσφαιρο με αρκετή δύναμη (σε κάποιες περιπτώσεις στα όρια του θεμιτού). Εάν στην αναμέτρηση με τους Άγγλους αδικείται από την ήττα στις καθυστερήσεις, στο κρίσιμο παιχνίδι με τους Ρώσους ήταν σαρωτική. Αν δούμε το πρόγραμμά της, έχει μιαν απροσδόκητη ευκαιρία για εξαιρετική διάκριση.

Κρις Κόουλμαν (φωτογραφία: Jon Candy/ Wikipedia)

Η Αγγλία δεν ήταν κακή, αλλά οι αμφιβολίες για την αξία της δεν έχουν διαλυθεί. Με τους Ουαλούς έδειξε χαρακτήρα και πέτυχε την ανατροπή. Εναντίον της Σλοβακίας είχε καθολική υπεροχή, αλλά η ανάπτυξή της δεν ήταν πάντα ορθόδοξη, τα δε τελειώματα των φάσεων απέχουν πολύ από το να θεωρηθούν ικανοποιητικά. Έχει δυνατότητες, αλλά και εμφανείς αδυναμίες.

Οι Σλοβάκοι αντέδρασαν μετά την αρχική ήττα και σε αυτό δεν είναι αμέτοχοι κάποιοι από τους σημαντικούς παίχτες της ομάδας, όπως ο Χάμσικ, που αποφάσισαν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Δίκαιη επικράτηση επί της Ρωσίας, αποτελεσματική άμυνα με τους Άγγλους κι η περιπέτεια συνεχίζεται. Όχι για πολύ, μάλλον, αλλά έστω κι έτσι η αποστολή εξετελέσθη.

Εάν η Ρωσία άφησε κάποιες ελπίδες μετά το πρώτο ματς, ήταν κακή με τη Σλοβακία και, εναντίον των Ουαλών κατάφερε να ξεπεράσει τα όρια ακόμη και του αξιοθρήνητου. Νωθρή στο πιο κρίσιμο παιχνίδι, χωρίς φιλοδοξίες, χωρίς συνοχή κι οργάνωση, με βραδύτατη ανάπτυξη, αδυναμία τοποθετήσεων και κάλυψης του χώρου. Όσοι ανησυχούσαν για τους Ρώσους χούλιγκαν θα πρέπει να ηρέμησαν. Από τη δύσκολη θέση φρόντισε να τους βγάλει η ίδια η εθνική Ρωσίας. Μακράν η πιο θλιβερή παρουσία του ευρωπαΐκού.

Αναμένοντας

Ο τρίτος όμιλος πρέπει να ήταν από τους πιο βαρετούς. Οι Γερμανοί πήραν την πρώτη θέση, ως όφειλαν, αλλά αφήνουν επίγευση ξεθυμασμένης μπίρας. Η ομάδα λειτουργεί σε πολύ πιο αργές στροφές απ’ ό,τι το 2014 και δυσκολεύεται να σκοράρει. Σε καμία περίπτωση δεν αποπνέει αέρα μεγάλου φαβορί.

Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, οι Πολωνοί περνούν από τη φάση των ομίλων μεγάλης διοργάνωσης. Συνολική εικόνα θετική, έστω κι αν έχουν κι αυτοί δυσκολίες στο τελείωμα των φάσεων (πότε θα ξυπνήσει ο Λεβαντόφσκι;). Βρίσκονται στο εύκολο μισό του ταμπλώ των νοκ άουτ και μπορούν να πάνε μακριά, αν λύσουν το πρόβλημα παραγωγικότητας.

Φιλότιμοι οι Βορειοϊρλανδοί, πήραν το παιχνίδι που έπρεπε για να περάσουν στους 16. Για περισσότερα, δεν το νομίζω, αν κι έχουν την τύχη η διαδρομή τους να είναι βατή.

Άχρωμη, άοσμη, χωρίς προσωπικότητα, χωρίς βαθμό και χωρίς να πετύχει έστω κι ένα τέρμα, η Ουκρανία θα ήταν η χειρότερη ομάδα της διοργάνωσης, αν δεν υπήρχε η Ρωσία.

Φούρια, αλλά όχι απαραίτητα ισπανική…

Ιβάν Πέρισιτς (φωτογραφία: Светлана Бекетова, ιστότοπος soccer.ru)

Την πρώτη θέση στον όμιλο, η Κροατία δεν την έκλεψε. Αν δεν υπήρχε το χαοτικό φινάλε με τους Τσέχους, δεν θα είχα καμία επιφύλαξη για το ότι ήταν η καλύτερη ομάδα στη φάση των ομίλων. Αν το παιχνίδι εκείνο έληγε στο 75΄, θα μιλούσαμε για εμφατική νίκη κι άψογη διαχείριση του αγώνα. Κάτι το τσέχικο γκολ στην πρώτη ουσιαστική ευκαιρία τους, κάτι (έως πολύ) οι ανοησίες των Κροατών χουλιγκάνων στην κερκίδα που οδηγούν σε διακοπή του αγώνα και κάνουν την ομάδα τους να χάσει τον ρυθμό της, κάτι ο Βίντα που αποφασίζει να το παίξει Βαμβακούλας… και φτάνουμε τελικά σε μια αναπάντεχη ισοπαλία. Οι αρρυθμίες αυτές, πάντως, διορθώνονται στο παιχνίδι με την Ισπανία. Πολύ σοβαρή εμφάνιση. Ο Πέρισιτς δείχνει σε ποδοσφαιρική ωριμότητα και μαζί με τους αναμενόμενους υπόπτους Μόντριτς και Ράκιτιτς συνθέτει μια τριάδα υψηλής ποιότητας. Η Κροατία έχει ανοιχτό τον δρόμο για μια μεγάλη διάκριση. Αρκεί να περάσει το αρχικό εμπόδιο που είναι τελικά και το πιο επικίνδυνο.

Οι Ισπανοί κάνουν εμφάνιση μεγάλου φαβορί εναντίον των (διαλυμένων, να τα λέμε κι αυτά) Τούρκων. Το νέο επιθετικό δίδυμο Μοράτα και Νολίτο εντυπωσιάζει. Αλλά… η φριχτά υπεροπτική αντιμετώπιση του παιχνιδιού με την Κροατία καταδικάζει την Ισπανία σε ένα τρομακτικά δύσκολο πρόγραμμα που απαιτεί συνεχόμενους άθλους. Αυτή η βεβαιότητα ότι δεν τρέχει τίποτε και θα το πάρουμε το παιχνιδάκι, άντε έστω την ισοπαλία, αποτελεί βαρύτατη επαγγελματική αμέλεια. Ειδικά όταν ο αντίπαλος έχει αποδείξει ότι είναι επικίνδυνος και σε φόρμα. Ας πασχίσουν τώρα οι Ισπανοί να ξεπεράσουν τη δεκαπλή ζώνη άμυνας των Ιταλών για να συνεχίσουν.

Στον αγώνα με τους Ισπανούς, η Τουρκία έδινε την εντύπωση διαλυμένης ομάδας. Όχι μόνον η κατάσταση των ατού της ήταν εξαιρετικά κακή (Αρντά Τουράν μεταξύ πάγκου και κερκίδας στη Βαρκελώνη), αλλά υπήρχαν σαφείς ενδείξεις ιδιαίτερα κακού κλίματος στα αποδυτήρια της ομάδας. Τελικά οι Τούρκοι αντέδρασαν στο τελευταίο παιχνίδι και είχαν κάποιες ελπίδες ότι θα προκρίνονταν. Η ιταλική αδιαφορία δεν τους έκανε τη χάρη, όμως.

Το μόνο θετικό για τους Τσέχους ήταν η αντίδραση στο τελευταίο τέταρτο της αναμέτρησης με την Κροατία. Μέχρι τότε ήταν μια ομάδα με ιδιαίτερα προβληματική ανάπτυξη, αδύναμη επίθεση κι άμυνα επιρρεπή στα πιο παιδαριώδη λάθη. Ό,τι θετικό έδωσε το δεκαπεντάλεπτο εκείνο εξανεμίστηκε στον τελευταίο και, υποτίθεται, κρίσιμο αγώνα, όπου οι Τσέχοι ήταν ουσιαστικά απόντες. Η μετριότητα της ομάδας τους δεν θα λείψει από όσους παρακολουθούν αυτό το ευρωπαϊκό.

Η λογική της ήσσονος προσπαθείας

ήταν αυτή της Ιταλίας. Η οποία στο παιχνίδι με τους Σουηδούς κάνει το ελάχιστο προκειμένου να νικήσει με 1-0 (τι άλλο;). Ο τελευταίος αγώνας των Ιταλών είχε σημασία μόνο για τους Ιρλανδούς και τους Τούρκους. Με δεύτερη ομάδα και μηδενική διάθεση διεκδίκησης της νίκης, η Σκουάντρα απλώς εμφανίστηκε στο γήπεδο. Η μόνη αξιόλογη στιγμή της ήταν κατά τη διάρκεια της ανάκρουσης του Φρατέλλι ντ’ Ιτάλια. Φυσικά στη συνέχεια θα ξαναδούμε την πραγματική Ιταλία, αυτήν των αυτοματισμών, της εκπληκτικής κάλυψης του χώρου και της εξαιρετικής αμυντικής τριάδας Μπονούτσι-Μπαρτζάλι-Κιελλίνι.

Μπορεί να έχεις αναμφίβολα μια πλούσια φουρνιά ιδιαίτερα ταλαντούχων ποδοσφαιριστών. Να βρίσκεσαι στη δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης της ΦΙΦΑ (και μάλιστα ως η πρώτη ευρωπαϊκή ομάδα). Αυτό δεν σε καθιστά αυτομάτως φαβορί του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος. Κάτι τέτοιο απαιτεί συγκεκριμένα πράγματα τα οποία, πολύ απλά, το Βέλγιο δεν τα έχει κι είναι εξαιρετικά δύσκολο να τα αποκτήσει. Το Βέλγιο έχει παίχτες που χρειάζοντα ανοιχτούς χώρους για να αναπτυχθούν, είναι ομάδα αντεπιθέσεων. Όταν βρίσκει οργανωμένες άμυνες δεν έχει ούτε τον επιτελικό μέσο ούτε τον φορ περιοχής με τα κατάλληλα χαρακτηριστικά για να τις διασπάσουν. Στις περιπτώσεις αυτές βραχυκυκλώνει κι εγκλωβίζεται σε μια στείρα ανάπτυξη. Το είδαμε πανηγυρικά εναντίον των Ιταλών, αλλά το παρατηρήσαμε και στο πρώτο ημίχρονο του ματς με τους Ιρλανδούς και στον αγώνα με τους Σουηδούς. Φυσικά, το Βέλγιο έχει τις δυνατότητες για να πάει μακριά. Πρέπει, όμως, να το βοηθήσουν και οι παίχτες του και ο προπονητής του, αλλά, τελικά, και οι… αντίπαλοί του.

Φιλότιμοι και μαχητικοί οι Ιρλανδοί και μπράβο τους για αυτό. Αν όμως δεν συναντούσαν μια προκλητικά αδιάφορη Ιταλία θα είχαν ήδη επιστρέψει στο νησί τους.

Η υπερεξάρτηση από τον Ιμπραΐμοβιτς καταδίκασε την έτσι κι αλλιώς μέτρια Σουηδία σε αποτυχία. Σε φόρμα συνταξιούχου και πραγματικά βαδιστής στη διάρκεια των αγώνων, ο Ζλάταν ήταν ένα μεγάλο βαρίδι για την ομάδα του που φιλότιμα προσπαθούσε να τον βρει. Κατά τα λοιπά, η Σουηδία έδειξε σημεία βελτίωσης στην πορεία της διοργάνωσης: πάλεψε και εναντίον των Ιταλών κι εναντίον των Βέλγων. Αν ο Κουρτουά δεν επενέβαινε στην ευκαιρία του Μπεργκ, ο τελευταίος αγώνας θα ήταν πολύ διαφορετικός. Για να σκοράρουν, όμως, οι Σκανδιναβοί χρειαζόταν αίτηση μετά χαρτοσήμου κι αναμονή μέχρι να διεκπεραιωθεί η υπόθεση. Με αυτό το πρόβλημα και με παίχτες κλειδιά (Σέλστρεμ) ένα βήμα πριν από τη σύνταξη, η Σουηδία δεν μπορούσε να πάει μακριά.

Εκπλήξεις στη σειρά

Ο έκτος όμιλος, στα χαρτιά ένας από τους πιο αδύναμους, αποδείχτηκε ο πιο συναρπαστικός της πρώτης φάσης.

Η Ουγγαρία άφησε πολύ θετικές εντυπώσεις. Αναπτύσσεται ωραία, σουτάρει, επιχειρεί επιθέσεις με ενδιαφέροντες τρόπους, έχει χαρακτήρα για να αντιδρά στις δυσκολίες. Αγωνίστηκε πολύ για να ξεπεράσει την ψυχρολουσία του παράξενου πέναλτυ στο παιχνίδι με τους Ισλανδούς, χάρισε θέαμα στην αναμέτρηση με τους Πορτογάλους. Αν βλέπω κάποια προφανή αδυναμία, αυτή είναι ο παίχτης-σύμβολο της ομάδας, ο τερματοφύλακας Γκάμπορ Κίραϋ: επικίνδυνες έξοδοι κι αργές αντιδράσεις (αχ, άτιμα γηρατειά!). Πώς, όμως, να τον βγάλεις από την ενδεκάδα;

Μπάλας Τζούτζακ (Ουγγαρία)

Θεαματικό ποδόσφαιρο η Ισλανδία δεν παίζει. Έχει, πάντως, δύναμη, αγωνιστικότητα, πνεύμα ομάδας, συμπαγή άμυνα και σωστή διαχείριση των παιχνιδιών. Για μια χώρα με λιγότερες από 350.000 ψυχές η οποία εμφανίζεται για πρώτη φορά στα τελικά μεγάλης διοργάνωσης, οι αρετές αυτές είναι ήδη πολλές. Ας προσέξουν οι Άγγλοι που θα τους αντιμετωπίσουν στον γύρο των 16.

Αχ, αυτή η Πορτογαλία! Παρά τον μεγάλο σταρ της, τις αξιόλογες μονάδες της, τον σοβαρό προπονητή της, κατάφερε να φλερτάρει ταυτόχρονα με το τραγικό (τον αποκλεισμό) και το γελοίο (η στιγμή που Κριστιάνο Ρονάλντο και Ζοάο Μάριο τσακώνονται για το ποιος θα σουτάρει, στον αγώνα με την Ουγγαρία). Η Πορτογαλία δεν έχει αληθινό σέντερ φορ, δεν έχει τον κατάλληλο επιτελικό, η άμυνά της μπάζει κι, επιπλέον, τη δέρνει κι η κακοτυχία. Για να σκοράρει τις χρειάζονται οι δεκαπλάσιες ευκαιρίες απ’ ό,τι σε μια νορμάλ ομάδα. Ωστόσο, συνεχίζει. Και, ποιος ξέρει, ίσως και να βρει τον εαυτό της στην πορεία.

Σε αντίθεση προς τις άλλες ομάδες που τερμάτισαν τελευταίες στους ομίλους της, η Αυστρία πάλεψε σε όλα της τα παιχνίδια. Κακή ομάδα δεν τη λες. Αλλά δεν άφησε και κάτι αξέχαστο στη μνήμη των θεατών.

Η αληθινή διοργάνωση αρχίζει το Σάββατο με τα νοκ άουτ παιχνίδια. Τώρα, στους αγώνες χωρίς αύριο, θα δείξουν οι ομάδες τι αξίζουν πραγματικά. Όπως προαναφέρθηκε, το πιο αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό είναι το βατό πρώτο μισό του ταμπλώ και το κολασμένο δεύτερο. Αυτό σημαίνει ότι στον τελικό θα έχουμε οπωσδήποτε μια ομάδα-έκπληξη και στους ημιτελικούς τουλάχιστον δύο. Δεν το λες κι άσχημο για το ενδιαφέρον της διοργάνωσης. Όσο γα τα προγνωστικά, λέω να περιμένω τα δικά σας, εγώ, αποδεδειγμένα, δεν είμαι καλός σ’ αυτά.

«Υψηλότατε, έχει αγώνα απόψε!»

Ο θυρεός της Αυστροουγγαρίας στα χρόνια του Α΄ Π Π

Υπάρχει ένα αρκετά συμπαθητικό ανέκδοτο για τον Όθωνα των Αψβούργων και της Λωρραίνης, γιο του Καρόλου Α΄, του τελευταίου αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας, και διεκδικητή του εκλιπόντος θρόνου της Διπλής Μοναρχίας. Κάποιος συνεργάτης του τον ενημέρωνε: «Υψηλότατε, έχει αγώνα απόψε στην τηλεόραση. Αυστρία-Ουγγαρία!» Κι ο Όττο απαντούσε: «Ά, πολύ ωραία! Όμως, εναντίον ποιας ομάδας παίζουμε;»

Δίχως αμφιβολία, η Αυστροουγγαρία είναι ο μεγάλος νικητής αυτού του Ευρωπαϊκού σε ό,τι αφορά τις χώρες που συμμετέχουν: 9 κράτη που το σύνολο ή μέρος των εδαφών τους διοικούνταν κάποτε από τους Αψβούργους (Αυστρία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Κροατία συν Ρουμανία, Πολωνία, Ουκρανία και… Ιταλία) δίνουν το παρών στη φετινή διοργάνωση! Οι υπόλοιπες αυτοκρατορίες του παρελθόντος βρίσκονται πολύ πίσω στη σχετική κατάταξη. 🙂

Με αυτά κι εκείνα, τα δύο κύρια συστατικά της αυτοκρατορίας αναμετρήθηκαν στο Μπορντώ και το αποτέλεσμα του μεταξύ τους αγώνα αποτελεί την πρώτη (σχετική) έκπληξη του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος. Η Αυστρία είχε κάνει εξαιρετικά προκριματικά. Κάποιοι μάλιστα τη θεωρούσαν κι υπολογίσιμο αουτσάιντερ για διάκριση. Η αλήθεια του γηπέδου ήταν πολύ διαφορετική, Ύστερα από ένα πρώτο ημίχρονο μάλλον χαμηλού επιπέδου (αν κάποιος μου έλεγε ότι παρακολουθώ παιχνίδι ελληνικής β΄ εθνικής μπορεί και να τον πίστευα), το ματς ξεμπλόκαρε με το γκολ του Σάλαϊ και την αποβολή του Ντράγκοβιτς. Από εκεί και πέρα οι Αυστριακοί προσπάθησαν να αντιδράσουν, μόνο που δεν ήξεραν πώς ακριβώς. Το γκολ του Στίμπερ σφράγισε την έκβαση του αγώνα. Πιθανότατα οι δυνατότητες αυτής της εθνικής Ουγγαρίας δεν είναι μεγάλες. Μετά τη νίκη τους, όμως, οι Ούγγροι έθεσαν σοβαρή υποψηφιότητα για να περάσουν στην επόμενη φάση.

Η πραγματικά μεγάλη έκπληξη έγινε βέβαια το βράδυ στον ίδιο όμιλο. Στο πρώτο ημίχρονο οι Πορτογάλοι έκαναν τα πάντα σωστά, εκτός από το να σημειώσουν περισσότερα του ενός τέρματα. Στη συνέχεια, μία και μόνο ευκαιρία (και η αντίστοιχη ολιγωρία του Βιερίνια) αποδείχτηκε αρκετή για τους Ισλανδούς. Από το σημείο εκείνο και μετά, η Πορτογαλία βραχυκύκλωσε. Οι αλλαγές του Σάντος (Ρενάτο Σάντσες, Βιερίνια, Έντερ) αντί να βελτιώσουν την επιθετική εικόνα της ομάδας την έκαναν χειρότερη. Άγχος και ανορθολογική ανάπτυξη επέτρεψαν στους Ισλανδούς να φύγουν με μια παλικαρίσια ισοπαλία. Για μια μικρή χώρα στην πρώτη της εμφάνιση στα τελικά μεγάλης διοργάνωσης δεν είναι και λίγο. Δεν νομίζω ότι οι Πορτογάλοι θα δυσκολευθούν να περάσουν στον όμιλο αυτό. Αλλά η αδυναμία να διαχειριστούν ένα δικό τους παιχνίδι αποδεικνύει ότι δεν είναι η μεγάλη ομάδα που (θεωρητικά) θα μπορούσαν να γίνουν.

Ας δούμε εν συντομία και τα υπόλοιπα παιχνίδια της πρώτης αγωνιστικής

Απειρία

Σε ένα παιχνίδι που οι ουδέτεροι δεν πρόκειται να θυμούνται για πολύ καιρό, η απειρία της φιλότιμης Αλβανίας ήταν αυτή που έκρινε το αποτέλεσμα της εμφύλιας σύγκρουσης στη Λανς (η μισή εθνική Ελβετίας αποτελείτα από ποδοσφαιριστές αλβανικής καταγωγής). Το ελβετικό γκολ αποτελεί συνέπεια μνημειώδους συνολικής ολιγωρίας της αλβανικής άμυνας (ο Σερ σκοράρει με κεφαλιά αμαρκάριστος, ο Μπερίσα κάνει έξοδο της συμφοράς). Η ανόητη αποβολή του Τσάνα αφήνει την ομάδα του με αριθμητικό πλεονέκτημα. Η τεράστια ευκαιρία του Γκάσι κανονικά δεν χάνεται με τίποτε. Είτε ως δεύτεροι είτε ως τρίτοι, οι Ελβετοί θα συνεχίσουν μάλλον για ένα γύρο ακόμη (και, με κακία, θα συμπληρώσω ότι και πολύ τους είναι).

Χουλιγκάνοι

Με το σύνολο των γαλλικών αστυνομικών δυνάμεων να έχει στρέψει την προσοχή του στην αποτροπή της τρομοκρατικής απειλής, τα γεγονότα της Μασσαλίας μάς υπενθύμισαν ότι ο χώρος του ποδοσφαίρου αποτελεί παραδοσιακά εκκολαπτήριο βίας. Αυτή τη φορά φαίνεται πως είχαν φτάσει από τον Μόσκοβο κομμάντο με ειδική αποστολή για χοντρούς τσαμπουκάδες. Οι Άγγλοι αποτέλεσαν τους ιδανικούς παρτεναίρ σε αυτή τη χορογραφία βίας. Όταν ξύπνησαν οι δυνάμεις της αστυνομίας το κακό είχε γίνει.

Ύστερα από όσα προηγήθηκαν, ο αγώνας Αγγλίας-Ρωσίας έγινε σε τεταμένη ατμόσφαιρα. Για τη φετινή εθνική Αγγλίας θα μπορούσε κάποιος να πει αρκετά θετικά: το κικ εν ρας ανήκει στο μακρινό παρελθόν, η ομάδα αναπτύσσεται εξαιρετικά από τα άκρα και, όσο έχει τις απαιτούμενες δυνάμεις, ασκεί ασφυκτική πίεση στον αντίπαλο. Ταυτόχρονα, όμως, εμφανίζει και σαφείς αδυναμίες που μπορούν να της στοιχίσουν σε οποιοδήποτε νοκ άουτ παιχνίδι. Απρόσεκτη άμυνα, προβληματική διαχείριση δυνάμεων (στο β΄μέρος η κατοχή από 70-30 πήγε σχεδόν στα ίσα), μεγάλες δυσκολίες στο τελείωμα των φάσεων (ο Ρούνυ μοιάζει να έχει κάνει βήματα πίσω). Οι Ρώσοι, πάντα με ενδιαφέροντα στοιχεία τεχνικής, έδειξαν για μια φορά ικανοί να αντιδράσουν μένοντας πίσω στο σκορ. Είναι μια σημαντική πρόοδος σε σχέση με την εποχή του τελευταίου Μουντιάλ, ακόμη πιο αξιοσημείωτη αν αναλογιστούμε ότι η Ρωσία μετρά τέσσερις απώλειες βασικών παικτών λίγο πριν την έναρξη της διοργάνωσης. Μένει να δούμε αν οι χούλιγκαν της ομάδας θα την αφήσουν να συνεχίσει την όποια πορεία της, μια και πλέον επικρέμεται η Δαμόκλειος Σπάθη της ποινής αποκλεισμού.

Στο άλλο ματς του Β΄ ομίλου παρακολουθήσαμε δύο εθνικές που μάλλον δεν δαθέτουν το απαιτούμενο επίπεδο για τέτοια διοργάνωση. Τουλάχιστον οι Ουαλοί ήξεραν τι ήθελαν από το παιχνίδι κι επέδειξαν δύναμη και μαχητικότητα. Ο αγωνιστικός προσανατολισμός της Σλοβακίας αποτελεί μάλλον ανέκδοτο. Κάποιες μονάδες της ομάδας από τη Μεσευρώπη έχουν αξία σαφώς μεγαλύτερη από εκείνην των αντιπάλων τους του περασμένου Σαββάτου. Αλλά οι ομάδες δεν φτιάχνονται με απλή πρόσθεση μονάδων.

Εν αναμονή

Οι Πολωνοί έκαναν το καθήκον τους και, έστω και χωρίς πολλή λάμψη,  νίκησαν τους μάλλον αδύναμους Βορειοιρλανδούς. Θα συνεχίσουν με σχετική αυτοπεποίθηση, αλλά τα δύσκολα τους περιμένουν.

Υπό άλλες συνθήκες, θα λέγαμε ότι οι Γερμανοί πήραν μια επαγγελματική νίκη και συνεχίζουν ακάθεκτοι. Μπορεί. Αλλά στη θέση τους θα άκουγα αρκετά καμπανάκια. Απέναντι σε μια ομάδα που έκανε φανερό ότι δεν τρελαινόταν για τη νίκη, κινδύνεψαν αρκετές φορές να ισοφαριστούν. Η γερμανική άμυνα δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη. Η ανάπτυξη της ομάδας μοιάζει πιο προβληματική. Η συνολική εικόνα, όπως κι αυτή αρκετών βασικών στελεχών, απέχει πολύ από την καλοκουρδισμένη ομάδα του τελευταίου Παγκοσμίου Κυπέλλου. Φυσικά, μπορεί απλώς να επρόκειτο για μια μέτρια βραδιά, χωρίς συνέχεια και συνέπειες. Θα δείξει.

Ζόρια

Όπως πήγε το κυριακάτικο ματς, θα ήταν αδικία να μη νικήσουν οι Κροάτες. Πατούσαν καλύτερα στο γήπεδο, είχαν αρκετές ευκαιρίες, κι ακόμη κι αν το νικητήριο τέρμα τους προήλθε από μια ιδιοφυή ενέργεια του Μόντριτς κι όχι από συνδυασμό, έπειθαν ότι ήταν οι καλύτεροι. Πολύ προβληματικό παιχνίδι από την Τουρκία, όλα τα ατού της οποίας υστέρησαν.

Ναι, οι Ισπανοί είχαν την υπεροχή και περισσότερες ευκαιρίες, αλλά όπως εξελίχθηκε το παιχνίδι θα μπορούσαν ακόμη και να το χάσουν. Ούτε κι αυτοί έδωσαν την εντύπωση του μεγάλου φαβορί κι ο όμιλός τους έχει παγίδες. Υπό τις συνθήκες αυτές οι 3 βαθμοί αποτελούν το μεγαλύτερο κέρδος. Μαχητικοί οι Τσέχοι, τίμησαν την παράδοση που τους θέλει να εμφανίζονται σχεδόν πάντα ανταγωνιστικοί στα ευρωπαϊκά. Αλλά το ταμείο τους είναι ακόμη άδειο.

Μαθήματα τακτικής

Για την, απογοητευτικού επιπέδου, αναμέτρηση Ιρλανδίας-Σουηδίας δεν υπάρχουν πολλά να πεις. Από τη Σουηδία το μόνο που ξεχώρισε ήταν το κομψότατο τρουά πιες κοστούμι του Χάμρεν. Κατά τα λοιπά, οι Σκανδιναβοί έδιναν σε ορισμένες στιγμές την εντύπωση ότι παίζουν για πρώτη φορά μαζί και προσπαθεί να μάθει ο ένας το παιχνίδι του άλλου. Μαχητικοί οι Ιρλανδοί, ίδρωσαν τη φανέλα. Το ποδόσφαιρό τους ανήκει μάλλον στην παλαιολιθική εποχή του αθλήματος. Ά, εμφάνισαν ως ατραξιόν και τον συμπαθέστατο Χέντρικ, τον παίκτη που σουτάρει και φτιάχνει ταυτόχρονα το μαλλί.

Δεν αρκεί να έχεις μια φουρνιά ιδιαίτερα ταλαντούχων ποδοσφαιρστών για να φτιάξεις μεγάλη ομάδα. Οι Βέλγοι το έμαθαν πληρώνοντας τον λογαριασμό. Μπορεί η φετινή Ιταλία να μη διαθέτει τις καλύτερες μονάδες (το υλικό της ίσως να είναι και μέτριο για τα δεδομένα τους), μπορεί να εμφανίζει επιθετικό δίδυμο που το αποτελούν ένας Βραζιλιάνος β΄ διαλογής κι ένας γυρολόγος με καλούτσικη πορεία στο ολλανδικό πρωτάθλημα που χρειάστηκε να φτάσει στα τριάντα για να ξεχωρίσει αγωνιζόμενος στη Σαουθάμπτον, αλλά… η Σκουάντρα Ατζούρα αγωνίζεται ως πραγματικό σύνολο και η τακτική κουλτούρα της είναι αξεπέραστη. Την ώρα που οι Κόκκινοι Διάβολοι προσπαθούσαν χωρίς να ξέρουν πώς, οι Ιταλοί διαχειρίζονταν άψογα την αναμέτρηση, χτυπώντας όταν έπρεπε. Η Ιταλία είναι εδώ. Η εικόνα της ήταν κατά τη γνώμη μου η πιο θετική της αγωνιστικής αυτής, κατά μείζονα λόγο αν ληφθεί υπόψη κι η αξία του αντιπάλου.

Είναι, πάντως, πολύ νωρίς ακόμη. Όλοι έχουν το περιθώριο να βελτιωθούν. Κι αν βελτιωθεί συνολικά και το θέαμα θα είναι καλύτερα για όλους. Γιατί μέχρι στιγμής δεν είναι και πολλά αυτά που έχουν εντυπωθεί στη μνήμη μας.

Μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου

Βασιλική, Σαιν Ντενί

Πριν από δύο χρόνια, προσπαθούσα να σας πείσω ότι μια μεγάλη ποδοσφαιρική διοργάνωση και η αδιαφορία είναι έννοιες ασύμβατες. Εκ των πραγμάτων, είμαι υποχρεωμένος να αναθεωρήσω την άποψή μου. Σε άλλες εποχές, η διοργάνωση θα με απασχολούσε εβδομάδες πριν από την έναρξή της, θα διάβαζα αναλύσεις επί αναλύσεων, θα είχα μελετήσει πιθανές διασταυρώσεις στα παιχνίδια νοκ άουτ, βιογραφικά και σταδιοδρομίες γνωστών και άγνωστων ποδοσφαιριστών, τα πάντα όλα… Φέτος, σιωπή. Κι ας είναι ένα ευρωπαϊκό πρωτάθλημα που διοργανώνεται σε μια χώρα που λατρεύω. Υπό άλλες συνθήκες θα έψαχνα για εισιτήρια. Φέτος, έρχεται η ώρα του εναρκτήριου αγώνα κι εγώ ασχολούμαι με άλλα.

Για να είμαι ειλικρινής, τα αίτια της αδιαφορίας είναι ίσως περισσότερο προσωπικά, παρά αντικειμενικά:

• Μεγαλώνω, και κάποια πράγματα δεν με συγκινούν πλέον στον ίδιο βαθμό.
• Υπάρχουν άλλες προτεραιότητες… κι ο φόρτος εργασίας έχει φτάσει σε επίπεδα σχεδόν τρομακτικά.
• Η διοργάνωση διεξάγεται υπό τη σκιά της απειλής της τρομοκρατίας κι αυτό είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί. Υποτίθεται ότι το ποδόσφαιρο θα μας βοηθούσε να ξεχάσουμε προσωρινά τις έγνοιες μιας δύσκολης ζωής…
• Πρόκειται για διοργάνωση Μπεν Χουρ, την πρώτη με 24 ομάδες, πάρα πολλές για τα δεδομένα της ηπείρου. Μοιραία υπάρχουν αρκετές ομάδες μέτριες έως αδύναμες. Αφήνω στην άκρη την αθλιότητα των τάχα μου καλύτερων τρίτων που ανακατεύει το πρόγραμμα και σπανίως βοηθά τις πραγματικά πιο αξιόμαχες ομάδες.
• Συμμετέχουν τρεις ομάδες από το Ηνωμένο Βασίλειο, συν η Ιρλανδία. Και μένα το βρετανικό στυλ ποδοσφαίρου δεν μου άρεσε ποτέ ιδιαίτερα.
• Δεν υπάρχει ελληνική συμμετοχή, αντιθέτως προς τις 5 από τις 6 τελευταίες μεγάλες ποδοσφαιρικές διοργανώσεις (και πώς να υπάρχει όταν η εθνική κατορθώνει να πάει στον πάτο του ευκολότερου ομίλου προκριματικών που της έτυχε ποτέ; Μη μου πει κάποιος πως είχαμε προπονητή αστέρι και εμείς οι άξεστοι δεν το εκτιμήσαμε. Με τα αποτελέσματα του Ρανιέρι κι ο θεός ο ίδιος να ήταν εκλέκτορας θα έπρεπε να απολυθεί από την ομοσπονδία).
• Τα φαβορί για την κατάκτηση του τροπαίου δεν πείθουν. Η Γερμανία μοιάζει να έχει κατεβάσει στροφές, η Ισπανία δεν έχει την ορμή του παρελθόντος. Οι Ιταλοί πρέπει να ξεπεράσουν το σοκ του τελευταίου Μουντιάλ. Οι διοργανωτές δεν έχουν επίσημα παιχνίδια στα πόδια τους κι αναζητούν τον ηγέτη τους (όπως απαιτεί η παράδοση) προσπαθώντας να τον βρουν στο πρόσωπο του ανώριμου για τέτοια πράγματα Πογκμπά.
• Δεν υπάρχουν αξιόπιστα αουτσάιντερ. Υπό κανονικές συνθήκες και με δεδομένη την προοπτική του δικού της προσεχούς Παγκοσμίου Κυπέλλου, τον ρόλο αυτό θα έπρεπε να τον έχει η Ρωσία (το υλικό της οποίας είναι αρκετά ενδιαφέρον). Μόνο που πρέπει να λάβουμε υπόψη την ιστορία και την παράδοση: σε μια ομάδα χωρίς προσωπικότητα, σύστημα και ψυχή είναι δύσκολο να ποντάρεις. Μας μένουν οι Πορτογάλοι του γνώριμού μας Φερνάντο Σάντος και οι Βέλγοι που είναι τόσο της μόδας τα τελευταία χρόνια. Έχουν, όμως, ωριμάσει ώστε να στοχεύσουν σε κάτι παραπάνω από έναν απλό προημιτελικό;

Νοτρ Νταμ, Παρίσι (φωτογραφία: Gilbert Bochenek/ Wikipedia)

Αδιαφορία, επομένως, αλλά μέχρι να αποδειχτεί το αντίθετο. Κι αυτή η απόδειξη δεν είναι τόσο δύσκολη όσο φαίνεται. Καταρχάς, με την έναρξη της διοργάνωσης οι αντιστάσεις κάμπτονται, οι παλιές συνήθειες επανέρχονται. Κάποια φαβορί θα δείξουν στο γήπεδο ότι πραγματικά αξίζουν. Ο γιγαντισμός του τουρνουά μπορεί να αποδειχτεί τελικά θετικός: την απαραίτητη νότα εξωτισμού, που συνήθως λείπει από τα ευρωπαϊκά, θα τη δώσουν οι πρωτοεμφανιζόμενες, η Ισλανδία ή η Αλβανία λ.χ., μπορεί κι οι ομάδες από το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Ουγγαρία που είχαν να παίξουν σε τελικά από τη μακρινή δεκαετία του 1980. Και κάποια ομάδα που κανείς δεν περιμένει θα κάνει την έκπληξη και θα μας συγκινήσει (μην περιμένετε να σας πω ποια μπορεί να είναι – δεν ξέρω και δεν είναι η ώρα να εμφανιστώ ως γκουρού του στοιχήματος από τα Λιντλ).

Με αυτά κι εκείνα το παιχνίδι άρχισε. Η Γαλλία νίκησε με δυσκολία μετά από ένα αρκετά ενδιαφέρον ματς με ρυθμό, δύναμη κι ενδιαφέροντα στοιχεία τακτικής από τις δυο ομάδες. Επιβεβαιώθηκε κι ο κανόνας που λέει ότι παίκτες με εξαιρετική αγωνιστική χρονιά εμφανίζονται κατώτεροι των προσδοκιών, ενώ λάμπουν ποδοσφαιριστές που δεν περιμέναμε. Ο Γκριζμάνν αναμενόταν ως σωτήρας της εθνικής Γαλλίας, αλλά στο γήπεδο εμφανίστηκε το κουρασμένο φάντασμά του. Ο κορυφαίος της αναμέτρησης ήταν ο πολύ λιγότερο γνωστός μας Ντιμιτρί Παγιέτ: εξαιρετική συνολική παρουσία, μια τελική πάσσα, ένα νικητήριο γκολ σπάνιας ποδοσφαιρικής ευφυΐας και τεχνικής, ορισμένες εντυπωσιακές φάσεις (τα εκπληκτικά κοντρόλ του μετά από δύο συνεχόμενες κόντρες αντιπάλων).

Ντιμιτρί Παγιέτ (φωτογραφία: Xavier Naltchayan/ Wikipedia).

Αξιοπρεπέστατοι οι Ρουμάνοι του Ιορντανέσκου, στάθηκαν όρθιοι, δεν έχουν τίποτε να προσάψουν στους εαυτούς τους. Μένει μόνο η πίκρα της ήττας στο τέλος κι οι δυνάμεις που χάθηκαν κι ίσως λείψουν στα κρίσιμα επόμενα παιχνίδια. Αλλά θα δούμε.

 

 

 

Δέκα παρά τέταρτο…

Δέκα παρά τέταρτο η ώρα που βραδιάζει. Κι από τις μελαγχολικές ακτές της Βαλτικής ως τη στέπα την ουκρανική, από τις όχθες του Βιστούλα ως αυτές του Δον, ένα ερώτημα αιωρείται. Ποιος; Ποιος πρόκειται να παίξει τον ρόλο του ταυρομάχου και ποιος αυτόν του ταύρου; Κι έπειτα, στη μάχη αυτή, την άνιση κατά πως λένε, ποιος μέλλει να νικήσει; Γιατί κάποιες φορές, αναπάντεχα θαρρείς, του ταύρου η καρδιά μονάχα ολόρθη ακούγεται. Ποιος; Οι περήφανοι ιδάλγος που έφιπποι προχωρούν και στον εχθρό ανάσα δεν αφήνουνε να πάρει; Ή μήπως αυτοί οι Λουσιτανοί θαλασσοπόροι που δρόμους ανοίγουν εκεί που δεν το περίμενε κανείς; Οι Τεύτονες Ιππότες που γύρισαν σε μέρη γνώριμα κι ακάθεκτοι εφορμούν, βέβαιοι για την επικράτησή τους; Ή μήπως οι άλλοι, που έμπορους δόλιους τους λένε, μα αυτοί είναι φιλόσοφοι και ποιητές και καλλιτέχνες, και τη ζωή ξέρουνε να τη ζουν; Ποιος άραγε; Θολά τα βλέπω όλα. Κι οι τέσσερις μου φαίνονται ισχυροί. Παλεύει η περιστέρα με το αγρίμι… Δέκα παρά τέταρτο η ώρα που βραδιάζει. Κι η σάρκα μ’ ένα κέρατο θλιμμένο… Δέκα παρά τέταρτο η ώρα που βραδιάζει… Χορδή τυμπάνου αρχίζει να χτυπά… δέκα παρά τέταρτο η ώρα που βραδιάζει.

Οι δύο ουκρανικοί προημιτελικοί επιβεβαίωσαν την εντύπωση που είχαμε ήδη αποκομίσει. Οι ομάδες του δεύτερου και του τρίτου ομίλου ήταν πολύ ισχυρότερες αυτών του πρώτου και του δεύτερου. Πέρα από αυτό, κι ύστερα από τον εξαντλητικό σχολιασμό των παιχνιδιών από τους φίλους του ιστολογίου, θα ήταν δύσκολο να προσθέσουμε κάτι ουσιαστικό για τους δύο τελευταίους προημιτελικούς. Ωστόσο, η ανάρτηση αυτή θα είχε λόγο ύπαρξης και μόνο ως ωδή στην αξία αυτού του αριστοκράτη του ποδοσφαίρου που ακούει στο όνομα Αντρέα Πίρλο (κάτι που ήδη έκανε με εξαιρετικό τρόπο ο ολντ μπόυ). Επειδή η αξία των αληθινά μεγάλων στο είδος τους πρέπει να αναγνωρίζεται. Κι ακόμη, μπορούμε να προσθέσουμε με κάποια ικανοποίηση (κι όσο κι αν κάπου η διαπίστωση μας πληγώνει) ότι σ’ αυτό το Ευρωπαϊκό προκρίθηκαν στα ημιτελικά οι τέσσερις καλύτερες ομάδες της διοργάνωσης. Δεν είναι κι άσχημα, τελικά…

Ι.   Οι ουκρανικοί προημιτελικοί

Α.   Οι Φούριας Ρόχας είναι εδώ: Παραδόξως (;), η αναμέτρηση Ισπανίας-Γαλλίας υπήρξε με διαφορά η λιγότερο ενδιαφέρουσα από τους τέσσερις προημιτελικούς. Αντιμέτωποι με ένα βολικό αντίπαλο, οι Ισπανοί άνοιξαν νωρίς το σκορ και επέλεξαν αυτό που προτιμούν και ξέρουν να κάνουν καλά: να διαχειριστούν το προβάδισμά τους [Ντονιέτσκ: Ισπανία-Γαλλία 2-0, 19′ και 90′ + 1′ πέν.  Τσάμπι Αλόνσο)].

α.   Οι αποτελεσματικοί: Μπορεί να εστιάζουμε την προσοχή μας στην προσπάθεια να ακολουθηθεί το εκρηκτικό επιθετικό παιχνίδι της Μπαρσελόνα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε μερικές βασικές αλήθειες: όταν στις μεγάλες διοργανώσεις φτάνει η ώρα των κρίσιμων παιχνιδιών (των νοκ άουτ αναμετρήσεων, δηλαδή), η Ισπανία δεν είναι μια ιδιαίτερα παραγωγική ομάδα. Είναι όμως αποτελεσματική, μια και στηρίζεται σε μια εξαιρετική άμυνα. Το 1-0 είναι το αγαπημένο της σκορ (και, για να βρούμε την τελευταία φορά που η Ισπανία δεχόταν γκολ σε νοκ άουτ αναμέτρηση μεγάλης διοργάνωσης, πρέπει να ανατρέξουμε στο Μουντιάλ του 2006 και στο γκολ με το οποίο ο Ζινεντίν Ζιντάν σφράγιζε την επικράτηση της Γαλλίας με 3-1 στον αγώνα του γύρου των 16 στο Ανόβερο). Φυσικά, η διαφύλαξη της άμυνας δεν επιτυγχάνεται με παθητικό παιχνίδι. Η Ισπανία στραγγαλίζει τον αντίπαλό της, οικειοποιούμενη σχεδόν απόλυτα την κατοχή της μπάλας. Αυτός είναι άλλωστε ο ασφαλέστερος τρόπος αποφυγής των κινδύνων. Κι αν κάποια στιγμή ο αντίπαλος ξεφύγει, υπάρχει η άμυνα, στην οποία (απόντος του Πουγιόλ) δεσπόζει η ιδιοφυία του Σέρχιο Ράμος, και το τελευταίο οχυρό της, ο Ίκερ Κασίγιας. Δεν χρειάζεται να επαναλάβουμε πόσο σημαντικό είναι για μια ομάδα να έχει στις τάξεις της έναν αληθινά μεγάλο τερματοφύλακα, όπως ο Κασίγιας (μεγάλο, όχι απλώς ταλαντούχο και πολύ καλό σαν τον Νώυερ της Γερμανίας). Άλλωστε, πόσες ευκαιρίες έκανε το Σάββατο η Γαλλία; Ουσιαστικά, μία: το καλοχτυπημένο φάουλ του Καμπάυ. Έ, ο Κασίγιας ήταν εκεί για να διώξει τη μπάλα. Πέραν αυτού, ουδείς κίνδυνος. Έπειτα, όσον αφορά το παραγωγικό μέρος του ισπανικού παιχνιδιού, έχουμε εξηγήσει ότι πολλά εξαρτώνται από την απόδοση της κεντρικής γραμμής Τσάβι-Αλόνσο-Μπουσκέτς. Αν ο Τσάβι δεν έπιασε σπουδαία απόδοση στον προημιτελικό, ο Μπουσκέτς ήταν αυτή τη φορά πολύ καλός κι ο Αλόνσο εξαιρετικός, επισφραγίζοντας την απόδοσή του με τα δύο τέρματα της συνάντησης. Και όταν το τρίο αυτό λειτουργεί ικανοποιητικά, η Ισπανία κερδίζει, είτε παίζει με έναν καθαρόαιμο επιθετικό σαν τον Τόρρες (επιλογή που δίνει βάθος στην ανάπτυξη του παιχνιδιού της) είτε με κανέναν (λύση Φάμπρεγας ως κρυφού επιθετικού, επιλογή που καθιστά το ισπανικό παιχνίδι πιο απρόβλεπτο). Όχι ιδιαιτέρως παραγωγική, λοιπόν, αλλά επαρκώς αποτελεσματική.

β.   Και οι απογοητευτικοί: Τη θέση του Λωράν Μπλαν πριν από τον προημιτελικό δεν πρέπει να τη ζήλευαν και πολλοί. Έπρεπε να βρει τρόπους για να αντιμετωπίσει τους πρωταθλητές Ευρώπης και Κόσμου με μια  ιδιαίτερα ασταθή ομάδα που δεν διαθέτει μεγάλη αυτοπεποίθηση. Επιπλέον, όφειλε να βρει λύσεις για την αναγκαστική απουσία του τιμωρημένου βασικού του στόπερ, του Φιλίπ Μεξές. Όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, ο Μπλαν οδηγήθηκε σε ιδιαιτέρως συντηρητικές επιλογές οι οποίες αποδείχθηκαν εκ των πραγμάτων τουλάχιστον ανεπαρκείς, αν όχι ατυχείς: είσοδος στην ενδεκάδα του Ρεβεγιέρ ως δεξιού μπακ και προώθηση του κατόχου της θέσης Ντεμπυσύ ως δεξιού χαφ. Τρεις μέσοι με καθαρά ανασταλτικό ρόλο (Εμ’ Βιλά στον άξονα, Μαλουντά και Καμπάυ στα άκρα). Μόνο δύο παίκτες με καθαρά επιθετικό προσανατολισμό (Ριμπερύ και Μπενζεμά). Αποκλεισμός από την ενδεκάδα δύο βασικών όπλων της επιθετικής ανάπτυξης της ομάδας (Νασρί και Μενέζ). Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο: μια Γαλλία ξεδοντιασμένη, χωρίς καμία επιθετική δυνατότητα. Ο Ριμπερύ προσπαθούσε, αλλά σε ολόκληρο το τουρνουά δεν υπήρξε ποτέ καθοριστικός. Ο πολυδιαφημισμένος Μπενζεμά βάλθηκε να δικαιώσει την εκτίμησή μου ότι εξελίσσεται σε Κωνσταντίνου της Γαλλίας. Όποτε ακούς για παίχτη που κάνει αφανή δουλειά, για φορ που δίνει πάσες κι απασχολεί αμυντικούς, μπορείς να είσαι σίγουρος: ο επιθετικός δεν έχει σχέση με τα δίχτυα κι επομένως αδυνατεί να εκπληρώσει την αποστολή του. Ίσως σε ένα σχήμα με δύο επιθετικούς ο Μπενζεμά να αποδειχτεί χρήσιμος. Μόνος του δεν καταφέρνει τίποτε καλύτερο από το να γυρίζει στο κέντρο, σε θέση που γίνεται εντελώς ακίνδυνος για τον αντίπαλο. Όσο για το μπετονάρισμα της δεξιάς πτέρυγας, με Ρεβεγιέρ και Ντεμπυσύ, δεν χρειάζεται να πούμε κάτι περισσότερο απ’ ότι και τα δύο ισπανικά τέρματα προήλθαν ακριβώς από αυτόν τον χώρο! Σε καθαρά ποδοσφαιρικό επίπεδο, η Γαλλία εγκαταλείπει αυτό το ευρωπαϊκό με σχεδόν όσες αμφιβολίες είχε για την αξία της και πριν από αυτό. Κι όσο για τα υπόλοιπα, δεν φαίνεται να έχει ξορκίσει τους δαίμονες της Νότιας Αφρικής.

Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι για την επιτυχία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας τεράστιο ρόλο παίζει πάντα και το κλίμα που επικρατεί σ’ αυτήν όσον αφορά τις σχέσεις προπονητή-ποδοσφαιριστών και ποδοσφαιριστών μεταξύ τους. Μετά το ναδίρ της Κνύσνα, η εθνική Γαλλίας φαίνεται να έχει κάνει μικρές μόνον προόδους στον τομέα αυτό.

Μικρό φλας μπακ. Δευτέρα, 11 Ιουνίου. Ντονιέτσκ, στάδιο Ντονμπάς. Τριακοστό ένατο λεπτό της αναμέτρησης μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας. Ο Σαμίρ Νασρί μόλις έχει ισοφαρίσει το σκορ κι επιλέγει να πανηγυρίσει με τη γνωστή χειρονομία που υποδεικνύει στους άλλους να σωπάσουν. Ακόμη κι ένας μέτριος γνώστης της γαλλικής μπορεί να διαβάσει στα χείλη του παίχτη ή ακόμη και να ακούσει τα λόγια που αυτός προφέρει: «Ferme ta gueule» («Βούλωστο»). Και πού απευθύνεται η «ευγενής» χειρονομία του ποδοσφαιριστή; Στους οπαδούς της αντιπάλου, όπως θα υποδείκνυε η πιο θεμιτή εκδοχή; Όχι βέβαια! Όπως ο ίδιος ο Νασρί έσπευσε να διευκρινίσει, στη συνέντευξη τύπου, αποδέκτης ήταν δημοσιογράφος της Εκίπ που τόλμησε να ασκήσει κριτική στον παίκτη για την απόδοσή του με την εθνική Γαλλίας. Ωραίο ξεκίνημα! Bonjour l’ambiance, που θα έλεγαν κι οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι. Κι αν η νίκη επί της Ουκρανίας έδωσε κάποια ανάσα ελπίδας (την οποία πάντως σκίασε η αντίδραση του Μπενζεμά όταν έγινε αλλαγή), η απελπιστική εμφάνιση με τη Σουηδία έφερε πάλι στην επιφάνεια τα γνωστά προβλήματα. Απ’ ό,τι φαίνεται, μια ωραία ατμόσφαιρα επικράτησε στα αποδυτήρια της εθνικής Γαλλίας μετά τον συγκεκριμένο αγώνα: «τρυφερές» κουβέντες αντάλλαξαν ο προπονητής με τον Μπεν Αρφά, ο Ντιαρρά με τον Νασρί και (πάλι) ο Νασρί με τον Ριμπερύ και τον Μπενζεμά. Ανάλογες σκηνές διαδραματίστηκαν και μετά τον χαμένο προημιτελικό με τους Ισπανούς (με αποκορύφωμα τον έντονο διαπληκτισμό του Νασρί – ποιου άλλου – με δημοσιογράφο). Όλα καλά κι όλα ωραία. Και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν την αποπομπή από την εθνική Γαλλίας των προκλητικών, των αδιάφορων και των αναποτελεσματικών. Έ, δεν πρόκειται να μείνουν και πολλοί για να διεκδικήσουν την πρόκριση για το Μουντιάλ της Βραζιλίας.

Β.   Η χαμηλής αποτελεσματικότητας υψηλή τέχνη κι η χοντροκοπιά που προσποιείται ότι είναι μεγαλείο: Επίσης παραδόξως, ο τελευταίος προημιτελικός επιφύλαξε πολύ εντονότερες συγκινήσεις, μολονότι δεν είχε γκολ. Στη σύγκρουση των αντιθέτων, η Ιταλία κυριάρχησε στο παιχνίδι από το πρώτο μέχρι το εκατοστό εικοστό λεπτό. Κατοχή μπάλας 64-36, 35 προς 9 τελικές, στατιστικά που δηλώνουν την απόλυτη ανωτερότητα των Ιταλών. Και παρόλα αυτά, παρά τη συντριπτική επικράτηση σε επίπεδο τεχνικής και τακτικής, την τεράστια διαφορά σε επίπεδο αξίας παικτών, το γκολ δεν ήρθε ποτέ. Η ατυχία (των δύο δοκαριών) συνδυάστηκε με μια παροιμιώδη αναποτελεσματικότητα των επιθετικών των Ατζούρι (Μπαλοτέλλι, ακούς;) για να οδηγήσει το ματς στην παράταση και στα πέναλτυ. Σε εντελώς παθητικό ρόλο, μια Αγγλία απίστευτα ατάλαντη ποδοσφαιρικά (ακόμη και για τα χαμηλά της στάνταρ) πόνταρε στην άμυνα, με ελπίδα να κλέψει τη νίκη σε κάποια αντεπίθεση (και υπήρξαν δυο-τρεις στιγμές που κάτι θα μπορούσε να συμβεί) ή στα πέναλτυ. Αν στη θέση της Αγγλίας ήταν η εθνική μας, θα διαβάζαμε ακόμη για αντιποδόσφαιρο και για δυσφήμιση του αθλήματος. Μερικοί έχουν, όμως, ασυλία.

Όταν φτάνεις στα πέναλτυ έχοντας χάσει μύριες ευκαιρίες πρέπει να νιώθεις τύψεις και φόβο που κατέληξες να διακινδυνεύεις στη λοταρία μια βέβαιη επικράτησή σου. Έπειτα από το χαμένο πέναλτυ του Μοντολίβο και την επιτυχή εκτέλεση από τον Ρούνευ, το σενάριο της τιμωρίας άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Μόνο που όλοι αυτοί λογάριαζαν χωρίς τον Αντρέα Πίρλο. Που με μια εκτέλεση α λα Πανένκα ισοφάριζε το σκορ, σπάζοντας τα νεύρα (και την υπεροψία) των διαφόρων Άγγλων. Η συνέχεια ήταν πιο λογική: δοκάρι του Γιανγκ, 3-2 από τον Νοτσερίνο, απόκρουση του Μπουφφόν στο ξεψυχισμένο σουτ του Άσλεϋ Κόουλ, 4-2 από τον Ντιαμάντι και… τέλος. Αποδόθηκε δικαιοσύνη. Χρειάστηκε πολύς χρόνος και παραλίγο να γίνει η στραβή, αλλά έστω κι έτσι ο καταφανώς ανώτερος προκρίθηκε. Δόξα και τιμή στον Πίρλο για το θάρρος, τη  ψυχραιμία και την τεχνική του που έκριναν προς τη σωστή κατεύθυνση ένα τόσο παράξενο παιχνίδι (Κίεβο: Αγγλία-Ιταλία 0-0, 2-4 πέναλτυ)!

II. Και οι ημιτελικοί;

Μπορεί τελικά ν’ αποδειχτούν άνοστες σούπες, αν τυχόν οι ομάδες παραλύσουν από την πίεση που προκαλεί η σημασία των αναμετρήσεων, ωστόσο οι δύο ημιτελικοί πληρούν όλες τις προϋποθέσεις για να είναι συγκλονιστικοί. Είπαμε ότι έμειναν οι καλύτεροι κι όχι οι  διάφοροι θιασώτες του αντιποδοσφαίρου. Οι αγώνες έχουν σαφώς φαβορί (την Ισπανία και τη Γερμανία), αλλά τα δύο αουτσάιντερ διαθέτουν όπλα που δεν είναι ευκαταφρόνητα για να διεκδικήσουν την πρόκριση στον τελικό και μάλιστα όχι αόριστα κι αφηρημένα, αλλά ειδικά σε σχέση με τους συγκεκριμένους αντιπάλους τους. Οι Ισπανοί εξακολουθούν να παίζουν με επιτυχία το παιχνίδι της ασφυκτικής για τον αντίπαλο κατοχής της μπάλας και να είναι αποτελεσματικοί, αλλά δείχνουν κάπως πιο κορεσμένοι σε σχέση με τις δύο προηγούμενες μεγάλες διοργανώσεις, στις οποίες και κατέκτησαν το τρόπαιο. Ο Ντελ Μπόσκε αμφιταλαντεύεται ακόμη μεταξύ του πιο ορθολογικού σχήματος με καθαρόαιμο επιθετικό και του πιο παράδοξου δίχως κανέναν. Θα πρέπει ακόμη να βρεί αντίδοτο στο επικίνδυνο παιχνίδι των Πορτογάλων από τα άκρα και στην ορμή του Κριστιάνο Ρονάλντο. Από την άλλη, μπορεί να αντέξει η άμυνα των Πορτογάλων στην πίεση που θα ασκήσουν οι γείτονες; Μπορούν οι Λουσιτανοί να τα βγάλουν πέρα χωρίς μεγάλο σέντερ φορ και τερματοφύλακα;

Στην άλλη αναμέτρηση, αν οι Γερμανοί βαδίζουν με σιγουριά προς ένα τρόπαιο που μοιάζει να προορίζεται για αυτούς, δεν είναι δυνατό να μη σκέφτονται ότι τους έλαχε να αντιμετωπίσουν την ομάδα που παραδοσιακά τους ταιριάζει λιγότερο. Από τον μυθικό ημιτελικό του Μεξικού ως αυτόν του Ντόρτμουντ το 2006, οι Ιταλοί έχουν αποδείξει ότι ξέρουν να βρίσκουν τους τρόπους για να εξουδετερώνουν τους Γερμανούς, ακόμη και στις περιπτώσεις που η λογική υποδεικνύει τους δεύτερους ως ανώτερη ομάδα. Μπορεί, όμως, να αντέξει η σχετικά νέα κι άπειρη Σκουάντρα Ατζούρα στην ορμή αυτής της Γερμανίας; Μπορεί να τα βγάλει πέρα με δεδομένη τη επιθετική αναποτελεσματικότητά της και την έλλειψη μεγάλου φορ; Μπορεί ο τριανταπεντάχρονος Ντι Νατάλε να δώσει απάντηση στο ερώτημα αυτό; Θα είναι καθοριστικός ο στρατηγός Πίρλο; Πόσο μπορεί να επηρεάσει την έκβαση την αγώνα η παρουσία ενός μεγάλου τερματοφύλακα-ηγέτη,όπως είναι ο Μπουφφόν; Είναι ικανή να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις ενός τέτοιου αγώνα η γερμανική άμυνα; Μπορεί ο Λεβ να κοουτσάρει αποτελεσματικά την ομάδα του αν τυχόν αυτή βρεθεί πίσω στο σκορ, όπως δεν συνέβη σε κανέναν από τους μέχρι τώρα αγώνες της;

Πολλά ερωτήματα. Οι απαντήσεις θα δοθούν αύριο και μεθαύριο. Γιατί, μετά από ενενήντα ή και περισσότερα λεπτά αγώνα, για κάποιους θα είναι «θάνατος τ’ άλλα, θάνατος μονάχα«, ενώ για κάποιους άλλους ζωή και θρίαμβος. Δέκα παρά τέταρτο η ώρα που βραδιάζει.

Όλα τα όμορφα κάποτε τελειώνουν

Προσευχόμασταν για το θαύμα, αλλά τελικά υπερίσχυσε η λογική. Η Γερμανία ήταν πολύ ισχυρή από κάθε άποψη για να επιτρέψει εκπλήξεις. Ο ποδοσφαιρικά καλύτερος νίκησε κι η περιπέτεια της εθνικής μας επί πολωνικού εδάφους έφτασε στο τέλος της. Ακόμη κι έτσι δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος για δάκρυα κι απογοητεύσεις. Αρκεί να σκεφτούμε από πού έχουμε ξεκινήσει και πού βρισκόμαστε τα τελευταία 8 χρόνια. Από μόνη της, η παρουσία στα προημιτελικά επιβεβαιώνει την άνοδο της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου που αποτελεί κατά γενική ομολογία ένα αξιόμαχο σύνολο το οποίο ξέρει να παίρνει αποτελέσματα ακόμη κι αν δεν παρουσιάζει συνήθως ελκυστικό ποδόσφαιρο. Με το καλό και στα γήπεδα της Βραζιλίας (κι αν γίνεται με κάπως πιο θεαματικό παιχνίδι, τόσο το καλύτερο)!

Ι.   Ο προημιτελικός της εθνικής

Γνωρίζαμε πολύ καλά πριν αρχίσει ο προημιτελικός στο Γκντανσκ ότι η αποστολή της εθνικής μας ήταν απίστευτα δυσχερής. Έπρεπε, χωρίς τον αρχηγό και ψυχή της, να καταβάλει μια πανίσχυρη ομάδα, τη δεύτερη καλύτερη παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, μετά την Ισπανία. Μια ομάδα που διαθέτει μια φουρνιά εξαιρετικών νεαρών παιχτών που προορίζεται να κατακτήσει τρόπαια. Μια ομάδα που, ακόμη κι αν έμοιαζε λιγότερο εκρηκτική απ’ ό,τι πριν από δύο χρόνια στη Νότια Αφρική, πέρασε στα προημιτελικά με τρεις νίκες (κάτι που ποτέ ως τώρα δεν είχε καταφέρει εθνική Γερμανίας σε τελική φάση ευρωπαϊκού πρωταθλήματος). Αν οι ίδιοι οι Τεύτονες είχαν κάποιες αμφιβολίες, αυτό οφειλόταν σε δύο λόγους: αφενός, οι νίκες τους υπήρξαν δύσκολες. Εκτός από το ματς με την ανεκδιήγητη φετινή Ολλανδία (όπου το τελικό σκορ αδικεί την καταφανή γερμανική υπεροχή), τόσο οι άρτιοι τεχνικά Πορτογάλοι με το εξαιρετικό παιχνίδι τους από τα άκρα, όσο και οι περιορισμένοι τεχνικά, αλλά ψυχωμένοι, δυνατοί και με μπετοναρισμένη άμυνα Δανοί προέβαλαν μεγάλη αντίσταση στους Γερμανούς. Αφετέρου, η ανάπτυξη του γερμανικού παιχνιδιού έμοιαζε αρκετά στατική, γεγονός με το οποίο δεν ήταν άσχετη η μέτρια φόρμα του Εζίλ, την ίδια στιγμή που η άμυνα έδειχνε σημάδια αστάθειας. Έχοντας επίγνωση αυτών των δεδομένων, αλλά και του τρόπου με τον οποίο θα κόντραρε την ομάδα του η εθνική μας, ο Λέβ αποφάσισε να ανακατέψει την τράπουλα. Στον πάγκο οι Γκόμεζ, Μύλλερ και Ποντόλσκι. Σχήμα με ένα μόνο καθαρόαιμο επιθετικό, τον βετεράνο Κλόζε. Έμφαση στα άκρα με την είσοδο στην ενδεκάδα των Σύρρλε (αριστερά) και Ρώυς (δεξιά). Αλλαγές που αποδείχτηκαν επιτυχημένες στον αγωνιστικό χώρο.

Το πρώτο ημίχρονο της αναμέτρησης ανταποκρινόταν στο σενάριο που είχαμε φανταστεί. Συντριπτική κατοχή από μέρους των Γερμανών, άμυνα χαρακωμάτων από μια ελληνική ομάδα που παρατάχτηκε στο γήπεδο χωρίς πραγματικό επιθετικό. Τεράστια προβλήματα για την ελληνική άμυνα από τα άκρα, ειδικά από την πλευρά του Τοροσίδη όπου Λαμ και Σύρρλε έκαναν ό,τι ήθελαν (βέβαια, προς υπεράσπιση του αμυντικού του ΟΣΦΠ, να σημειώσουμε ότι η αποστολή του άγγιζε τα όρια του αδύνατου). Σχεδόν πλήρης αδυναμία στο κράτημα της μπάλας, καθώς ακόμα και η πρώτη μεταβίβαση ήταν συνήθως αποτυχημένη (για μια φορά ακόμη πολύ λάιτ ο Νίνης στον ρόλο του καθοδηγητή του κέντρου). Υπό τις συνθήκες αυτές, το άνοιγμα του σκορ από τους Γερμανούς έμοιαζε αναπότρεπτο. Θα μπορούσε να συμβεί νωρίς (με το ακυρωθέν γκολ του Κλόζε), συνέβη τελικά στο τέλος του α΄μέρους, με το ωραίο σουτ του Λαμ, γκολ για το οποίο φέρει σημαντική ευθύνη ο (κακός χτες) Σηφάκης.

Με το όνειρο της λευκής ισοπαλίας να αναπαύεται στο νεκροταφείο, Σάντος κι εθνική έπρεπε να αντιδράσουν και να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο Β’ . Φωτάκης και Γκέκας αντί των Τζαβέλλα και Νίνη και μια πιο ορθολογική διάταξη στον αγωνιστικό χώρο, η οποία μεταφράστηκε και σε ορθολογικότερη ανάπτυξη, με τις πρώτες υποψίες ευκαιρίας. Και να που γρήγορα το θαύμα έδειξε να είναι πάλι εφικτό. Παίρνοντας την μπάλα από τον Φωτάκη, ο Σαλπιγγίδης ξεφεύγει από τον Λαμ, ξεχύνεται μπροστά ενώ η γερμανική άμυνα είναι ακάλυπτη και πασάρει στον Σαμαρά, ο οποίος προλαβαίνει τον Μπόατενγκ και με προβολή ισοφαρίζει (55′ ). Άλλη ομάδα, με προσωπικότητα λιγότερο ισχυρή από αυτήν της γερμανικής, θα έσπαγε μετά από την ισοφάριση. Όμως οι Γερμανοί είναι Γερμανοί και μικρή σημασία έχει αν τα γονίδιά τους παραπέμπουν στην Τύνιδα ή στο Ζονγκουλντάκ. Πείσμωσαν και συνέχισαν τις επιθετικές προσπάθειές τους με ακόμη μεγαλύτερη μανία. Έξι λεπτά αργότερα, το φοβερό βολέ του Χεντίρα (τον οποίο απέτυχε να μαρκάρει αποτελεσματικά ο Μανιάτης) ξαναέδινε το προβάδισμα στη Nationalmannschaft. Η εθνική δεν είχε τα ψυχικά αποθέματα για να αντιδράσει και να επιδιώξει εκ νέου την ισοφάριση. Αντιθέτως, η άμυνα χαλάρωσε κι άλλο κι ο Σηφάκης απέδειξε το πόσο ασταθής είναι. 3-1 από τον Κλόζε με κεφαλιά, ενώ ο Σηφάκης επιχειρεί έξοδο του Μεσολογγίου κι ο μικρός Παπαδόπουλος χάνει τον αντίπαλό του. Και 4-1 από τον Ρώυς (74′ ) που παίρνει το ρημπάουντ από την επέμβαση του Έλληνα γκολκήπερ, ύστερα από προσπάθεια του Κλόζε.

Το θετικό παρά τη διαφαινόμενη συντριβή είναι ότι τουλάχιστον οι Έλληνες προσπαθούν να παίξουν ποδόσφαιρο και να κάνουν ευκαιρίες για να μειώσουν, χωρίς να καταφεύγουν σε καθυστερήσεις ή αντιαθλητικά μαρκαρίσματα. Και κάπως έτσι επιβραβεύονται με το πέναλτυ του Μπόατενγκ που μετατρέπει σε γκολ ο Σαλπιγγίδης, διαμορφώνοντας ένα μάλλον τιμητικό τελικό αποτέλεσμα [Γκντανσκ: Γερμανία-Ελλάδα 4-2, 39′ Λαμ, 61′ Χεντίρα, 68′ Κλόζε, 74′ Ρώυς – 55′ Σαμαράς, 89′ Σαλπιγγίδης πέν.]. Για την τελική έκβαση του αγώνα, δεν μπορούμε να πούμε πολλά. Όσο κι αν προσευχόμασταν μ’ όλη τη δύναμη της καρδιάς μας για την απίθανη υπέρβαση, η ανωτερότητα του αντιπάλου ήταν προφανής. Ίσως θα μπορούσε να έχει γίνει κάτι καλύτερο αν η άμυνά μας ήταν πιο έμπειρη, αν διαθέταμε καλύτερο τερματοφύλακα κι είχαμε 1-2 ακόμη δημιουργικούς μέσους. Τότε θα μπορούσαμε να κρατήσουμε μπάλα και στο πρώτο ημίχρονο, να δημιουργήσουμε ευκαιρίες πριν βρεθούμε πίσω στο σκορ, να προκαλέσουμε στον αντίπαλο την αμφιβολία. Αυτά όμως είναι τα όπλα του ελληνικού ποδοσφαίρου. Και με τα δεδομένα αυτά, η πορεία της εθνικής μας στα πολωνικά γήπεδα κρίνεται επιτυχημένη.

ΙΙ. Η πορτογαλική επικράτηση

Την Πέμπτη διεξήχθη στη Βαρσοβία ο πρώτος ημιτελικός. Και σ’ αυτήν την περίπτωση κέρδισε ο (συντριπτικά) καλύτερος. Η Πορτογαλία, που μέχρι τώρα έχει κάνει πολύ καλύτερο ευρωπαϊκό απ’ ό,τι περίμεναν οι ειδικοί, υπερείχε από την αρχή μέχρι το τέλος του αγώνα. Οδηγούμενη από το μεγάλο αστέρι της δημιούργησε άπειρες φάσεις για γκολ. Δεν πτοήθηκε από τον τραυματισμό του Έλντερ Ποστίγκα (που ό,τι και να λένε κάποιοι, δεν παύει να είναι επιθετικός που το στυλ παιχνιδιού του ταιριάζει με αυτό της πορτογαλικής ομάδας) και την αντικατάστασή του από τον Ούγκο Αλμέιντα, δηλαδή ένα βαρύ στατικό φορ μέτριας αποτελεσματικότητας και περιορισμένης συμβατότητας με τη γρήγορη ανάπτυξη της εθνικής Πορτογαλίας. Δεν πτοήθηκε ούτε από τη σωρεία χαμένων ευκαιριών, μεταξύ των οποίων και τα δύο δοκάρια του Κριστιάνο Ρονάλντο. Εδώ που τα λέμε, η Τσεχία δεν δημιούργησε ούτε μία ευκαιρία. Η αντίστασή της ήταν γενναία και φιλότιμη (χαρακτηριστικό το παράδειγμα του καλύτερου επιθετικογενούς παίχτη της, του Γίρατσεκ, που ήταν συγκινητικός στα αμυντικά καθήκοντά του), αλλά οι δυνατότητές της αποδείχτηκαν περιορισμένες [Τσεχία-Πορτογαλία 0-1, 79′ Κριστιάνο Ρονάλντο].

ΙΙ. Οι προημιτελικοί που έρχονται

Οι δύο προημιτελικοί που ήδη διεξήχθησαν επιβεβαιώνουν την εντύπωση που αποκομίσαμε από τη φάση των ομίλων. Ότι, δηλαδή, δεν υπήρχε ισορροπία μεταξύ των διαφόρων ομίλων ως προς τη δυναμικότητα των ομάδων. Ο δεύτερος και ο τρίτος όμιλος ήταν πολύ πιο δύσκολοι από τον πρώτο και των τέταρτο. Ήδη πέρασαν και οι δύο του δεύτερου, καμία του πρώτου. Θα επαναληφθεί το φαινόμενο με πρόκριση των δύο ομάδων του τρίτου ομίλου που είναι πολύ (έως συντριπτικά) ισχυρότερες από αυτές που προκρίθηκαν από τον μετριότατο τέταρτο; Μένει να το δούμε στην πράξη.

Α.   Ο λατινικός προημιτελικός: Στον αποψινό προημιτελικό, η Ισπανία ξεκινά από τη θέση του σχεδόν ακλόνητου φαβορί. Οι Φούριας Ρόχας μπορεί να δυσκολεύτηκαν πολύ με τους μάστορες της τακτικής Ιταλούς, αλλά διέλυσαν την κακόμοιρη Ιρλανδία (μακράν η χειρότερη ομάδα της διοργάνωσης) και κατόρθωσαν να επικρατήσουν, έστω και με δυσκολία, της πολύ καλής Κροατίας (που ίσως φοβήθηκε περισσότερο το ματς, άλλαξε τη συνήθη επιθετική της οργάνωση και ξύπνησε αργά). Η Γαλλία κατόρθωσε να παρουσιάσει τρία διαφορετικά πρόσωπα σε ισάριθμους αγώνες. Αντιμέτωπη με μια εξαιρετικά αμυντική Αγγλία (αποτελεσματική διπλή ζώνη άμυνας), έδειξε αυτό που πραγματικά είναι: μια ομάδα υπό κατασκευή. Είχε υπεροχή κι επιδίωξε τη νίκη περισσότερο από την αντίπαλό της, αλλά ως εκεί. Απέναντι στους Ουκρανούς, δηλαδή ομάδα που παίζει ανοιχτά κι έχει άπειρη κι αδύναμη αμυντική γραμμή, η Γαλλία μπόρεσε να ξεδιπλώσει τις αρετές της και να παρουσιάσει το πλέον ελκυστικό πρόσωπό της. Με τους Μπενζεμά-Νασρί στον άξονα και τους Ριμπερύ-Μενέζ στα άκρα, υπήρξε εξαιρετικά επικίνδυνη και καθάρισε το ματς στις αρχές του β’ μέρους. Καθοριστική η συμβολή του Μενέζ, πολύ καλός ο Καμπάυ, σε φόρμα οι Ριμπερύ (κυρίως) και Νασρί, πολύ ενδιαφέρων παίχτης ο ακραίος μπακ Ντεμπυσύ (αντιθέτως ο Μπενζεμά μοιάζει να εξελίσσεται σε Γάλλο Μ. Κωνσταντίνου). Τέλος, με τους ήδη αποκλεισμένους και μετριότατους Σουηδούς, η Γαλλία έκανε τραγική εμφάνιση. Στείρα ανάπτυξη, προβληματική ψυχολογία, κενά σε όλες τις γραμμές, παντελής απουσία αυτοματισμών. Ίσως το μεγαλύτερο χάντικαπ των κάποτε τρικολόρ (αυτή η άθλια φανέλα της Νάικι έχει ξεχάσει το κόκκινο και το λευκό) είναι ότι δεν μπορούν να στηριχθούν σ’ ένα κορμό παιχτών που αγωνίζονται στην ίδια ομάδα. Έτσι αδυνατούν να αποκτήσουν αυτοματισμούς και να τελειοποιήσουν την εφαρμογή του επιθετικογενούς στυλ παιχνιδιού τους.

Ποιο πρόσωπο από τα τρία θα παρουσιάσει η Γαλλία απόψε; Υποθέτω ότι θα είναι πολύ καλύτερη απ’ ό,τι με τους Σουηδούς. Αυτό, όμως, δεν αρκεί απέναντι στην ισπανική μηχανή, ακόμη κι αν η δεύτερη μπορεί να χρειάζεται κάποιο λάδωμα…

Β.   Η σύγκρουση ποδοσφαιρικών πολιτισμών: Διακρινόμενος σταθερά από απέχθεια προς το βρετανικό ποδόσφαιρο, ο Ρογήρος δεν βλέπει άλλη έκβαση του αυριανού προημιτελικού από την άνετη επικράτηση των Ατζούρι. Οι Ιταλοί έπαιξαν τους Ισπανούς σαν ίσοι προς ίσους, ήταν καλύτεροι από τους Κροάτες, αλλά απέτυχαν να τελειώσουν το παιχνίδι στο πρώτο μέρος, όταν έχασαν άπειρες ευκαιρίες, κι έβαλαν μόνοι τους την ομάδα σε περιπέτειες. Τελικά τους ήταν αρκετό να διεκπεραιώσουν επαγγελματικά το ματς με τους αδύναμους Ιρλανδούς για να προκριθούν ως δεύτεροι. Η ομάδα τους έχει προοπτικές και διακρίνεται από τις παραδοσιακές αρετές των ιταλικών συγκροτημάτων: τεχνική επάρκεια και τέλεια τακτική.

Μαχητές και φιλότιμοι οι Άγγλοι παίζουν σχεδόν πάντα στο 100 % των δυνατοτήτων τους. Μόνο που αυτές οι δυνατότητες είναι περιορισμένες. Λίγοι παίκτες τους είναι επαρκείς από τεχνική και τακτική άποψη. Το στυλ παιχνιδιού τους είναι ακόμη πιο αμυντικό κι από της εθνικής μας, η ανάπτυξή τους εντελώς απαρχαιωμένη. Στο ματς με τους Ουκρανούς τη γλίτωσαν φτηνά (να είναι καλά ο βοηθός διαιτητή με αρμοδιότητα τη γραμμή του τέρματος, που δεν μπόρεσε να δει το πεντακάθαρο γκολ του Ντέβιτς, αλλά κι η μοιρολατρεία των γηπεδούχων από ένα σημείο και μετά). Εάν δεν είχαν αυτή τη νοοτροπία της μεγάλης ομάδας (που στην πραγματικότητα δεν είναι), δεν θα τους έδινα καμία απολύτως τύχη.

ΥΓ: Η κοτσάνα της εβδομάδας: ανήκει στον Αντώνη Πανούτσο, ο οποίος γράφοντας στη Sportday της 19ης Ιουνίου για τη νίκη της εθνικής επί των Ρώσων, σημείωνε τα εξής:

» Η Εθνική λοιπόν έχει μια άμυνα, που αν βρεθεί στη μέρα της σταματάει και ατμομηχανή.
Ιδιαίτερα όταν οι Ρώσοι ήταν περισσότερο μοιρολάτρες από ατμομηχανές. Ενδεικτική η σκηνή στα ¾ του αγώνα όταν ο Τζαγκόεφ χάνει την καλύτερη ευκαιρία της Ρωσίας και αντί να φωνάξει ή να τσατιστεί κοιτάζει προς τον ουρανό με θλίψη. Δεν ξέρω αν είναι αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν slavische seele, η σλαβική δηλαδή ψυχή, που ρέπει στη μελαγχολία, αλλά η Ρωσία πρέπει να είναι η μεγαλύτερη χώρα που παίζει σοβαρό ποδόσφαιρο με τις λιγότερες επιτυχίες».

Δύσκολο, δυστυχώς, να αποτελεί χαρακτηριστικό εκπρόσωπο της σλαβικής ψυχής ο… Αλάν Τζαγκόγιεφ, δηλαδή ένας Οσέτης γεννημένος στο μαρτυρικό Μπεσλάν. Το λέγαμε και τις προάλλες, οι Οσέτες είναι ένας ιρανικός λαός, απόγονος των Αλανών, όπως μαρτυρά άλλωστε και το μικρό όνομα του ποδοσφαιριστή.

Από τον σιλεσιανό θρήνο στον θρίαμβο στη Μαζοβία!

Μετά το 2004, τα ματς της εθνικής τα παρακολουθώ με μάλλον μπλαζέ διάθεση. Κάτι οι πολλοί και διάφοροι που χρόνια τώρα ψωμίζονται από την ιστορία του «πειρατικού», κάτι το αντιποδόσφαιρο στο οποίο επέμενε η εθνική Ελλάδας (με αποκορύφωμα το προηγούμενο Ευρωπαϊκό), δεν ήθελε και πολύ να με κουράσει αυτή η ιστορία υπερπροβολής, διανθισμένη όπως ήταν με μπόλικο εθνικισμό. Φέτος, η διάθεσή μου κάπως άλλαξε. Από τη μία η τραγική κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας και οι κίνδυνοι που την απειλούν, από την άλλη οι μάλλον φιλότιμες προσπάθειες της ομάδας σε τούτο το Ευρωπαϊκό, και μάλιστα σε κλίμα όχι ιδιαίτερης συμπάθειας προς την Ελλάδα, όπως, ίσως όχι συμπτωματικά, μαρτυρούν και οι εχθρικές διαιτησίες που είχε συναντήσει ως τώρα στην πορεία της. Έτσι, στήθηκα μπροστά στον υπολογιστή για να δω το ματς με τους Ρώσους (τα γαλλικά, βελγικά και γερμανικά κανάλια ελεύθερης πρόσβασης προτίμησαν όλα να δείξουν το Τσεχία-Πολωνία) με μοναδική επιθυμία τη νίκη της εθνικής, γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο άγγιζε τα όρια του αδύνατου. Δεν με ένοιαζε αν θα παίζαμε καλό ποδόσφαιρο. Το θεωρούσα ανέφικτο απέναντι στους Ρώσους, των οποίων το έμψυχο δυναμικό είναι κλάσεις ανώτερο του δικού μας. Νίκη, λοιπόν, ακόμη και με άμυνα-ταμπούρι κι «ηρωϊσμούς». Και να που το θαύμα επαναλήφθηκε. Με τη γνωστή συνταγή (και κάποιους γνωστούς πρωταγωνιστές). Το θέαμα δεν ήταν απαραίτητα ωραίο. Αλλά το αίσθημα της νίκης έφερνε μια γλυκιά ικανοποίηση και, πρόσκαιρα τουλάχιστον, μπορούσες να ξεχάσεις όλα τα υπόλοιπα. Ποδοσφαιρικά και μη.

Ι. Το αγωνιστικό μέρος

Η τραγωδία στη Σιλεσία: Κι όμως, όλα είχαν στραβώσει στο προηγούμενο παιχνίδι της εθνικής. Αντιμέτωπος με τις αναγκαστικές απουσίες των Παπασταθόπουλου και Αβραάμ Παπαδόπουλου, ο Σάντος έκανε περισσότερες αλλαγές στο αρχικό σχήμα απ’ ό,τι έπρεπε και οδηγήθηκε σε αδόκιμες επιλογές. Παρασυρμένος από τον μύθο των αμυντικών χαφ που μετατρέπονται σε τέλειους κεντρικούς αμυντικούς (μύθος που είχε ίσως κάποια βάση την εποχή που οι ομάδες αγωνίζονταν με λίμπερο) παρέταξε κεντρικό αμυντικό δίδυμο Κατσουράνη-Κυριάκου Παπαδόπουλου, αφήνοντας ως μοναδικό αμυντικό χαφ τον Μανιάτη, έναν ποδοσφαιριστή που δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένος με τη θέση αυτή. Τα αποτελέσματα φάνηκαν γρήγορα στο παιχνίδι της Σιλεσίας. Το αμοντάριστο αμυντικό δίδυμο και ο τραγικός κυριολεκτικά Χολέμπας (που φέρει σημαντική ευθύνη στο πρώτο γκολ και τεράστια στο δεύτερο, όταν ο Γίρατσεκ του παίρνει κυριολεκτικά την ταυτότητα) έδωσαν στους Τσέχους τη δυνατότητα να προηγούνται με 2-0 μόλις στο 6′ (Βρότσουαφ: Ελλάδα-Τσεχία 1-2, 53′ Γκέκας – 3′ Γίρατσεκ, 6′ Πίλαρζ). Κάποια στιγμή, η εθνική συνήλθε από το σοκ, ισορρόπησε το παιχνίδι κι επιδίωξε να αντιδράσει, παίζοντας ωστόσο ανορθόδοξα. Ακόμη κι έτσι, θα μπορούσε να πάει στα αποδυτήρια με ένα γκολ, αν ο επόπτης δεν έβλεπε ανύπαρκτο οφσάιντ στο γκολ του Φωτάκη. Το β΄μέρος ανήκε στην Ελλάδα, που μπήκε γρήγορα στο ματς μετά την απίστευτη γκάφα του Τσεχ, την οποία δεν άφησε ανεκμετάλλευτη ο Γκέκας. Ωστόσο η υπεροχή της δεν συνοδεύτηκε από στρωτό ποδόσφαιρο. Τα γνωστά γεμίσματα κι οι καμινάδες δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Τη χαριστική βολή την έδωσε ο ίδιος ο Σάντος βγάζοντας τον Φορτούνη και περνώντας τον Μήτρογλου. Παίζοντας με μπόλικους επιθετικούς, αλλά χωρίς κανένα σχεδόν δημιουργικό μέσο, η εθνική έχασε την όποια σύνδεση μεταξύ των γραμμών της και θύμισε την Ισπανία άλλων εποχών που προσπαθούσε μάταια να γυρίσει παιχνίδια αγωνιζόμενη με έξι επιθετικούς.

Λίγο αργότερα, στη Βαρσοβία, η Πολωνία μπήκε γερά στο παιχνίδι με το ρωσικό φαβορί, προσπαθώντας να τα παίξει όλα για όλα. Έχασε τις περισσότερες ευκαιρίες και αντέδρασε σωστά μετά το γκολ που δέχθηκε από τον Τζαγκόγιεφ (στο μοναδικό εικοσάλεπτο που η Ρωσία έπαιξε σύμφωνα με τις δυνατότητές της), ισοφάρισε με γκολάρα του Μπλαστσυκόφσκι και κατάφερε να συγκρατήσει στη συνέχεια την αναμενόμενη ρωσική αντίδραση. Τελικό αποτέλεσμα η ισοπαλία (Βαρσοβία: Πολωνία-Ρωσία 1-1, 57′ Μπλαστσυκόφσκι – 37′ Τζαγκόγιεφ), που εκείνη την ώρα φάνηκε να αφήνει ικανοποιημένες και τις δύο ομάδες. Η Ιστορία θα έδειχνε αν είχαν δίκιο (κι ειδικά οι Ρώσοι που μπήκαν χαλαρά και με πνεύμα ευγένειας προς την οικοδέσποινα σ’ ένα ματς που ήταν δικό τους, βάσει του δυναμικού των δύο ομάδων).

Μετά από αυτό, τα πράγματα ήταν απλά για την εθνική μας όσον αφορά τους υπολογισμούς. Δεν εξαρτιόταν από κανέναν άλλο, παρά μόνον τον εαυτό της. Μια νίκη θα χάριζε την πρόκριση στα προημιτελικά. Μόνο που ο αντίπαλος ήταν η πιο φορμαρισμένη, ίσως, ομάδα του Ευρώ, αυτή που είχε φορτώσει με τριάρα σε πρόσφατο φιλικό ολόκληρη Ιταλία. Μια ομάδα με εξαιρετικές μονάδες. Τέλος, μια ομάδα απέναντι στην οποία η εθνική μας είχε τη χειρότερη δυνατή προϊστορία (ήττες σε δύο τελικές φάσεις ευρωπαϊκού, το 2004 και το 2008).

Το έπος της Βαρσοβίας: Καθώς ο Παπασταθόπουλος εξέτισε την ποινή του, ο Σάντος είχε τη δυνατότητα να επιστρέψει σε μια πιο φυσιολογική ενδεκάδα. Κανονικό κεντρικό αμυντικό δίδυμο (Παπασταθόπουλος-Κυριάκος Παπαδόπουλος), ο Τζαβέλλας αντί του Χολέμπας στο αριστερό άκρο της άμυνας, δίδυμο Κατσουράνη-Μανιάτη στα αμυντικά χαφ. Όσο για την τακτική, εφαρμογή του παλιού γνωστού τρόπου με τον οποίο η εθνική επιχειρεί να αποσπάσει αποτελέσματα από θεωρητικά ανώτερους αντιπάλους: μαζική άμυνα στο μισό γήπεδο κι ελπίδα να κάτσει η μαγική αντεπίθεση που θα μας κάνει να κλέψουμε το ματς. Στο α’ ημίχρονο, η ρωσική υπεροχή είναι σαρωτική: δεκαπλάσιες τελικές, κατοχή που αγγίζει το 80-20. Όλα θυμίζουν το παιχνίδι του 2010 με τους Αργεντινούς. Με μία μεγάλη διαφορά. Στις καθυστερήσεις του πρώτου μέρους θα γίνει η φάση που πρόκειται να αλλάξει τον ρου της πρόκρισης. Κακό κοντρόλ του Ιγκνιάσεβιτς, ο Καραγκούνης ξεχύνεται στον κενό χώρο και κεραυνοβολεί τον Μαλαφέγιεφ.

Μπορούμε να φανταστούμε τι αντίκτυπο πρέπει να είχε αυτό το, εντελώς αντίθετο προς την εικόνα του αγώνα, γκολ σε μια ομάδα της οποίας η ψυχολογία αποτελεί παραδοσιακά το αδύνατο σημείο! Το είδαμε άλλωστε και στο γήπεδο. Στο β’ μέρος η Ελλάδα ισορροπεί το ματς κατά δύναμη, κρατά περισσότερο τη μπάλα (τεράστια η συμβολή του συγκλονιστικού Σαμαρά, σημαντική η βοήθεια του Σαλπιγγίδη), δημιουργεί κινδύνους για τη ρωσική εστία. Φτάνει μια ανάσα από το να καθαρίσει το παιχνίδι με το φάουλ του Τζαβέλλα που καταλήγει στο δοκάρι (71′). Ο Άντβοκαατ επιχειρεί να αλλάξει την πορεία του αγώνα περνώντας όλους τους επιθετικούς του: Παβλιουτσένκα, Παγκρημπνιάκ. Ο Σάντος περνά κορμιά που θα γεμίσουν τον χώρο. Η ρωσική πίεση εντείνεται, ακόμη κι αν δεν συνοδεύεται πάντα από ορθολογική ανάπτυξη. Η φαλτσαριστή κεφαλιά του Τζαγκόγιεφ που περνά ελάχιστα άουτ σπάει καρδιές. Τα λεπτά περνούν. «Ηρωϊκή» άμυνα-ταμπούρι, καθυστερήσεις με κάθε τρόπο (θεατρικό και μη). Αλλά, να, στο τέλος το αποτέλεσμα που μοιάζει με θαύμα έρχεται. Μια νίκη-πρόκριση εντελώς κόντρα στα προγνωστικά. Η δεύτερη μεγαλύτερη διάκριση μετά το 2004. Και η Ιστορία του ποδοσφαίρου γράφεται σε μεγάλο βαθμό από τις νίκες (Βαρσοβία: Ελλάδα-Ρωσία 1-0, 45’+2′ Καραγκούνης).

Την ίδια ώρα, στη Σιλεσία, το ρωσικό δράμα ολοκληρώνεται. Σ’ ένα παιχνίδι που οι Πολωνοί πάσχισαν πραγματικά να το κερδίσουν μόνο στο α’ μέρος, και πάλι δίχως να δημιουργήσουν μεγάλες ευκαιρίες, η Τσεχία απέδειξε την υπεροχή της με γκολ του Γίρατσεκ, ύστερα από ασίστ του Μπάρος (72′). Ένα επικίνδυνο σουτ του Μπλαστσυκόφσκι στο τέλος ήταν το μόνο που μπόρεσαν να κάνουν οι Πολωνοί για να δώσουν κάποια ελπίδα περισσότερο στους Ρώσους παρά στους εαυτούς τους (Βρότσουαφ: Τσεχία-Πολωνία 1-ο).

Τι να πεις λοιπόν για τους Ρώσους, ομάδα που ακόμη και τώρα εξακολουθώ να πιστεύω ότι καταλεγόταν ανάμεσα στις τρεις καλύτερες αυτού του ευρωπαϊκού, από άποψη ποιότητας έμψυχου δυναμικού; Μάλλον ότι η υπόθεση προσωπικότητα και νοοτροπία μεγάλης ομάδας είναι καθοριστικής σημασίας για ένα εθνικό συγκρότημα. Εκτός από τον Τζαγκόγιεφ, που είναι Αλανός πολεμιστής, κανείς άλλος δεν ματώνει τη φανέλα. Που ήταν ο Αρσάβιν όταν τα πράγματα ζόριζαν; Η Ρωσία καταφέρνει να αποκλειστεί από μια ομάδα της οποίας της είχε πάρει τα σώβρακα, συντρίβοντάς την με 4-1, και από μια άλλη η οποία την νίκησε παίζοντας άμυνα χαρακωμάτων. Πώς να το κάνουμε, θέλει κάποιο ταλέντο για να το πετύχεις αυτό…

II. Και τα υπόλοιπα

Α. Η ανάλυση: Σε άρθρο του με τίτλο «Ελλάδα: τρεις λόγοι για τους οποίους μπορεί να πιστεύει στην πρόκριση«, ο Πατρίκ Υρμπινί του Φρανς Φουτμπώλ προσπαθεί να τεκμηριώσει την άποψή του ότι η Ελλάδα έχει ουσιαστικές πιθανότητες πρόκρισης στα προημιτελικά (τεύχος 12ης Ιουνίου, σελ. 32-33). Ένας προφήτης που δικαιώνεται, επομένως. Οι τρεις κατά Υρμπινί λόγοι είναι, συνοπτικά, οι εξής: (1) ο τρόπος παιχνιδιού της Ελλάδας, αν και κάπως αναχρονιστικός και οπωσδήποτε όχι θεαματικός, είναι μοναδικός και αποτελεσματικός, (2) το κουτσάρισμά της είναι επίσης αποτελεσματικό, (3) διαθέτει στις τάξεις της ποδοσφαιριστές όπως ο Δημήτρης Σαλπιγγίδης.

Αφήνουμε στην άκρη τον δεύτερο (κυρίως) και τρίτο λόγο, που δεν είναι άσχετοι με το ότι το κείμενο γράφτηκε μετά το εναρκτήριο ματς της διοργάνωσης, για να εστιάσουμε την προσοχή μας στον πρώτο. Ποια χαρακτηριστικά διακρίνει ο συντάκτης του ΦΦ στο παιχνίδι της εθνικής; Άμυνα χαμηλά, στο δικό της μισό του γηπέδου (με αμυντικό χαφ που μετατρέπεται συχνά σε τρίτο κεντρικό αμυντικό), κάλυψη των ελεύθερων χώρων, μεγάλη συγκέντρωση παικτών γύρω από το επίκεντρο της φάσης, επιβολή αργού ρυθμού και προσπάθεια εκμετάλλευσης κάποιων αντεπιθέσεων. Όσον αφορά το τελευταίο, η εθνική Ελλάδας, μολονότι δεν διαθέτει ούτε την εκρηκτικότητα της Ρωσίας ούτε το παιχνίδι από τα άκρα της Πορτογαλίας, μπορεί να ολοκληρώσει με επιτυχία φάσεις αντεπίθεσης διότι στην κρίσιμη στιγμή αποφεύγει την περιττή ενέργεια (ντρίμπλα, μεταβίβαση, κούρσα). Γενικά, γνωρίζει να θέτει προβλήματα στον αντίπαλό της και, προσαρμοζόμενη, να αντιμετωπίζει επιτυχώς  αυτά που τις θέτει εκείνος. Τέλος, έχει αναγάγει σε επιστήμη την εξής ακολουθία: αναμονή, αναζήτηση της κατάλληλης στιγμής, πρόκληση του σφάλματος του αντιπάλου κι εκμετάλλευσή του. Très bien dit!

Το συγκινητικό χρονογράφημα: Είναι αυτό του Λωράν Καμπιστρόν, στο ίδιο τεύχος του Φρανς Φουτ (σελ. 16). Το παραθέτω:

«Υπό φυσιολογικές συνθήκες, δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Για να βρεθούν αντιμέτωπες στη Βαρσοβία η Γαλλία κι η Ελλάδα, στο πλαίσιο αυτού του Ευρωπαϊκού, θα πρέπει η μεν πρώτη να τερματίσει επικεφαλής του ομίλου της και να περάσει στον προημιτελικό της, η δε δεύτερη να τερματίσει δεύτερη στον δικό της όμιλο και στη συνέχεια να αποκλείσει τον πρώτο του ομίλου του θανάτου (Γερμανία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Δανία). Με άλλα λόγια υπάρχουν τόσες πιθανότητες να διεξαχθεί στη Βαρσοβία, την Πέμπτη 28 Ιουνίου, ένας τέτοιος αγώνας όσες και να συναντήσετε ένα νηφάλιο Πολωνό οπαδό σε κάποιο από τα στέκια του δύο ώρες μετά από ματς της εθνικής του. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να μη φανταστεί μια τέτοια αναμέτρηση. Εντός και εκτός του αγωνιστικού χώρου. Ας πάρουμε τον Φρανκ Ριμπερύ, το αστέρι των Μπλε, και τον Γιώργο Καραγκούνη, τον αρχηγό της εθνικής Ελλάδας. Ας φανταστούμε ότι το πρωί του ημιτελικού αποφασίζουν, με σκοπό την περισυλλογή και την αυτοσυγκέντρωση, να βρεθούν μπροστά στο άγαλμα του Νικόλαου Κοπέρνικου, το οποίο βρίσκεται κοντά στην είσοδο του Μεγάρου Στάσιτς της Εταιρίας Επιστημών, επιλογή στην οποία τους οδήγησε η απεριόριστη αγάπη τους για την αστρονομία. Οι δύο άντρες θα ανταλλάξουν απόψεις για τη θέση του ήλιου στο σύμπαν και, στη συνέχεια, θα εξετάσουν ένα από τα αγαπημένα θέματα των ποδοσφαιριστών στον επίγειο κόσμο: τα πριμ.

Ριμπερύ: Λοιπόν, Γιώργο, πόσα θα πάρετε εσείς για την πρόκριση στα ημιτελικά;

– Δεν έχω ιδέα. Ξέρεις, στην Ελλάδα υπάρχει κρίση. Οπότε, αγωνιζόμαστε κυρίως για να ξαναδώσουμε ελπίδα στον κόσμο κι από αγάπη για τη φανέλα.

– Για τι πράγμα;

– Για τη φανέλα, το εθνόσημο! Αυτό μας έκανε να κερδίσουμε το 2004. Κι εσείς; Φαντάζομαι ότι θα είχατε την αξιοπρέπεια να μη ζητήσετε τίποτε μετά από εκείνες τις ιστορίες στην Κνύσνα, έτσι δεν είναι; [αναφορά στο γνωστό περιστατικό στην Κνύσνα της Ν. Αφρικής, κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ του 2010, όταν οι Γάλλοι διεθνείς αρνήθηκαν να βγουν από το πούλμαν για να προπονηθούν, σε «ένδειξη συμπαράστασης» προς τον αποπεμφθέντα Ανελκά]

– Έ… όχι, αλλά επειδή έχουμε καλό πρόεδρο, μας υποσχέθηκε 150.000 ευρώ για τον ημιτελικό και 320.000 αν κερδίσουμε στον τελικό. Έι, τι τρέχει, σου συμβαίνει κάτι; Δείχνεις έκπληκτος.

– Όχι, αλλά όταν σκέφτομαι όλους αυτούς τους ανθρώπους στην πατρίδα μου που δεν έχουν λεφτά για τα εισιτήρια του λεωφορείου, μου φαίνεται παράξενο να ακούω ότι άλλοι, στη χώρα σου, πληρώνονται μια περιουσία απλώς για να βγουν από το λεωφορείο.

– [Μακρά παύση]… Έ, τελικά, ξέρεις την απόσταση μεταξύ Κρόνου και Δία;

– Όχι. Αλλά πρέπει νάναι μεγάλη. Ιδίως άμα ταξιδεύεις με λεωφορείο.»

Και διαβάζοντας τις γραμμές αυτές, ένα μεσημέρι σε κάποια πόλη του Βορρά, ο Ρογήρος ένιωσε δάκρυα στα μάτια του. Κι αναρωτήθηκε αν θα έπρεπε να νιώθει ντροπή που ήταν τόσο αφελής ώστε να συγκινηθεί από το απλοϊκό χρονικό ενός Γάλλου αθλητικογράφου ή περήφανος που για μια στιγμή πέταξε τη στολή του μεθοδικού και ορθολογικού στρατιώτη της καθημερινότητας. Όσο για τη συνάντηση Ριμπερύ και Καραγκούνη, αυτή είναι πολύ πιο πιθανή απ’ ό,τι ήταν μέχρι χτες…