The Flower of Scotland και άλλες ιστορίες

«O Flower of Scotland

When will we see

Your like again,

That fought and died for

Your wee bit hill and glen,

And stood against him (England!)

Proud Edward’s Army

And sent him homeward

Tae think again».

Απεικόνιση της Μάχης του Μπάννοκμπερν από το «Σκωτικό Χρονικό» (περ. 1440)

Υπό κανονικές συνθήκες δεν θα παρακολουθούσα μια ποδοσφαιρική αναμέτρηση μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας, καθώς θα ήμουν βέβαιος ότι θα έβλεπα ποδόσφαιρο της παλαιολιθικής εποχής. Αποφάσισε η κούρασή μου… κι οφείλω να ομολογήσω ότι δεν το μετάνιωσα.

Η Σκωτία έχει πολλά χρόνια να αγωνιστεί σε τελική φάση μεγάλης διοργάνωσης. Το 1998, στο Παγκόσμιο της Γαλλίας, δεν πρέπει να είχα δει κανένα παιχνίδι της από την αρχή, είναι βέβαιο ότι δεν είχα προλάβει την ανάκρουση των εθνικών ύμνων. Ράγκμπυ δεν παρακολουθώ καθόλου.

Ξαπλωμένος στον καναπέ περίμενα να ξεμπερδέψουμε γρήγορα με τους εθνικούς ύμνους. Ένας ύμνος για δύο ομάδες. Ήμουν μάλιστα έτοιμος να κάνω τη σχετική διάλεξη, γιατί ένα κράτος εκπροσωπείται με τέσσερις εθνικές στις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις και τα λοιπά… Πάλι με έσωσε η κούραση, αυτή τη φορά από μια μνημειώδη γκάφα. Διότι, οποία έκπληξις, την ώρα του εθνικού ύμνου της Σκωτίας ακούστηκε ένα επικό φολκορικό άσμα με γκάιντες, το οποίο μάλιστα τραγουδούσαν με πάθος ποδοσφαιριστές, τεχνικό επιτελείο και οπαδοί στις εξέδρες!

Ήδη από το 1990 η εθνική ομάδα ράγκμπυ της Σκωτίας κι από το 1997 η εθνική ποδοσφαίρου έχουν επιλέξει να ακούγεται ο ένας από τους δύο ανεπίσημους ύμνους της χώρας, ο πιο δημοφιλής, το Flower of Scotland, σύνθεση του Ρόυ Γουίλλιαμσον (1936-1990), επικεφαλής του φολκ συγκροτήματος The Corries. Οι στίχοι του τραγουδιού χαρακτηρίζονται από μια εκ πρώτης όψεως αντιστικτική εξύμνηση της φυσικής ομορφιάς της χώρας, αφενός, και της πολεμικής αρετής των Σκώτων, αφετέρου, η οποία τελικά ενσαρκώνει την πρώτη. Όλες οι στροφές του ύμνου παραπέμπουν στη Μάχη του Μπάννοκμπερν (23-24 Ιουνίου 1314), στον θρίαμβο δηλαδή των Σκώτων και του βασιλιά τους Ροβέρτου Α΄ (αυτού που στα χωριά μας ονομάζουμε Ρόμπερτ δε Μπρους*) επί των στρατευμάτων του Άγγλου μονάρχη Εδουάρδου Β΄. Έχοντας τραγουδήσει έναν τέτοιον ύμνο, ήταν αναμενόμενο οι Σκωτσέζοι να τρώνε σίδερα αγωνιζόμενοι εναντίον των μισητών τους αντιπάλων.

Ο Ροβέρτος Α΄ της Σκωτίας πέθανε το 1329, λίγο πριν συμπληρώσει το 55^ο έτος της ηλικίας. Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν η ασθένεια που τον έστειλε πρόωρα στον τάφο. Γνωρίζουμε όμως ποιες ήταν οι επιθυμίες του σχετικά με την ταφή και το αν αυτές στάθηκε τελικά δυνατό να γίνουν σεβαστές. Το σώμα του Σκώτου μονάρχη τάφηκε στο αββαείο των Βενεδικτίνων στο Νταμφέρμλιν. Τα εντόσθιά του στο παρεκκλήσιο του Αγίου Σερβανού, στο Νταμπάρτον, εκεί όπου συνήθως εκκλησιαζόταν ο βασιλιάς. Για την καρδιά του, όμως, ο Ροβέρτος είχα εκφράσει μια ειδική επιθυμία. Παλιότερα, είχε δώσει όρκο να συμμετάσχει σε σταυροφορία. Τον όρκο αυτό δεν τον τήρησε ποτέ εν ζωή. Εάν η καρδιά του μπορούσε να ταφεί στα Ιεροσύλυμα, τότε ο μονάρχης μπορεί και να μην αποδεικνυόταν επίορκος. Την αποστολή αυτή ο Ροβέρτος την ανέθεσε, λίγο πριν πεθάνει, στον Ιάκωβο Ντάγκλας, τον πλέον έμπιστο από τους ευγενείς του. Ο Ντάγκλας ξεκίνησε πράγματι το μεγάλο ταξίδι για την Ιερουσαλήμ, αλλά στην πορεία είπε να κάνει και κάτι ακόμη: δέχτηκε την πρόταση του βασιλιά της Καστίλλης, του Αλφόνσου ΙΑ΄, κι αποφάσισε να τον βοηθήσει μαζί με τους Σκώτους ιππότες της ακολουθίας του στον πόλεμο κατά του Εμιράτου της Γρανάδας. Τον Αύγουστο του 1330 βρέθηκε να πολιορκεί το κάστρο της Τέμπα, κοντά στη Μάλαγα. Στη μάχη που ακολούθησε, οι Σκώτοι περικυκλώθηκαν. Οι περισσότεροι, και μεταξύ τους κι ο ίδιος ο Ντάγκλας, σκοτώθηκαν. Κάποιος κατάφερε να σώσει τη θήκη με την καρδιά του βασιλιά και να τη φέρει πίσω στη Σκωτία. Η καρδιά τάφηκε στο αββαείο του Μέλροουζ. Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του Ροβέρτου, όμως, δεν ξεχάστηκε ποτέ. Στον σκωτικό ναό του Αγίου Ανδρέα στην Ιερουσαλήμ υπάρχει στο πάτωμα μια επιγραφή: «Σε ανάμνηση της ευσεβούς επιθυμίας του βασιλέως Ροβέρτου να ταφεί η καρδιά του στα Ιεροσόλυμα».

Αββαείο Μέλροουζ, ο τόπος ταφής της καρδιάς του Ροβέρτου

* Πρόκειται για αναφορά στο αρχικό φέουδο της οικογένειας του βασιλιά, το Μπρις (Brix) κοντά στο Χερβούργο της Νορμανδίας. Οι πρόγονοι του ήρωα της σκωτικής ανεξαρτησίας ήταν Νορμανδοί ευγενείς που είχαν ακολουθήσει τον Γουλιέλμο τον Κατακτητή.

———————————————————————————————————————————–

---

Η συγκλονιστικότερη στιγμή αυτού του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος δεν ήταν αμιγώς ποδοσφαιρική. Το δραματικό συμβάν της Κοπεγχάγης και το διάστημα αγωνίας που ακολούθησε αποτέλεσε πραγματικό σοκ για όλους. Από νοσηρή περιέργεια είδα τον κατάλογο των ποδοσφαιριστών που έχουν χάσει τη ζωή τους εντός του αγωνιστικού χώρου (ή συνεπεία συμβάντος εντός του αγωνιστικού χώρου). Είναι περισσότεροι από 120… Τραγικό.

Τουλάχιστον στην περίπτωση του Κρίστιαν Έρικσεν το τέλος ήταν, στο μέτρο του δυνατού, ευτυχές. Και υπήρξαν πολλά αξιέπαινα: η ετοιμότητα του αρχηγού της εθνικής Δανίας, η αντίδραση των Δανών ποδοσφαιριστών που σχημάτισαν αμέσως κλοιό γύρω από τον άτυχο συμπαίχτη τους, η στάση των αντιπάλων κ.λπ. Το ίδιο το συμβάν, όμως, δεν παύει να αποτελεί λόγο προβληματισμού. Πόση αξία έχει τελικά το ενδιαφέρον μας ως φιλάθλων για ένα παιχνίδι; Πόση αξία έχει το ίδιο το άθλημα μπροστά σε αυτήν της ανθρώπινης ζωής;

---

———————————————————————————————————————————–

Και μετά από όλα αυτά, θα θέλατε να μιλήσουμε για ποδόσφαιρο… Μέχρι τώρα δεν είδαμε ούτε ποδόσφαιρο υψηλής ποιότητας ούτε κάτι νέο σε επίπεδο τακτικής και τεχνικής. Όπως ήρθαν τα πράγματα και δεδομένου ότι με 4 βαθμούς μια ομάδα θα προκριθεί σχεδόν βέβαια, έστω και μεταξύ των καλύτερων τρίτων, όλοι έμειναν μέσα στο παιχνίδι πλην των άπειρων Βορειομακεδόνων και των προβληματικών Τούρκων.

Από τα φαβορί, η Ιταλία στον Α΄ όμιλο (ο οποίος ήδη ολοκληρώθηκε) ήταν μακράν η πιο πειστική. Κάποιος θα μπορούσε να αντιτείνει ότι έπαιξε όλα τα ματς εντός έδρας και με αντιπάλους κατώτερης δυναμικότητας. Σωστά, αλλά δεν τα κατάφεραν έτσι όλα τα φαβορί. Κι άλλωστε μια ομάδα που ξεκινά καλά υπό ευνοϊκές συνθήκες, διατηρεί την απαραίτητη ορμή ώστε να συνεχίσει να έχει επιτυχίες και υπό δυσμενέστερες.

Η Γαλλία, που έχει το ποιοτικότερο υλικό, υπήρξε πειστική στο εκτός έδρας ντέρμπυ με τους Γερμανούς. Ωστόσο, για λόγους που εκείνη γνωρίζει καλύτερα, αγωνίζεται επιφυλακτικά, αφήνει γήπεδο στον αντίπαλο και περιμένει την κατάλληλη ευκαιρία για να εξαπολύσει τις φαρμακερές αντεπιθέσεις της. Με τον τρόπο αυτό παίζει με τη φωτιά. Και λίγο έλειψε να το πληρώσει στο παιχνίδι με την αδύναμη, αλλά ψυχωμένη και αγωνιζόμενη στο κατάμεστο γήπεδό της, Ουγγαρία.

Η Αγγλία σημείωσε μια «επαγγελματική» νίκη επί της Κροατίας (από αυτές που παλιά λέγαμε ότι κάνουν οι ιταλικές ομάδες). Η εμφάνισή της εναντίον της Σκωτίας ήταν απογοητευτική για ομάδα που θέλει να εμφανίζεται ως διεκδικήτρια του τίτλου. Ίσως όμως ειδικοί λόγοι και περιστάσεις να μπορούν να την εξηγήσουν. Θα περιμένουμε.

Η Γερμανία ξεκίνησε άσχημα, ρέφαρε με τους Πορτογάλους ανατρέποντας την εις βάρος της κατάσταση. Η τωρινή ομάδα της δεν φαίνεται φτιαγμένη για μεγάλα πράγματα, αλλά οι Γερμανοί έχουν διακριθεί και με πιο αδύναμες ομάδες από τη φετινή.

Η Ισπανία υπήρξε απογοητευτική. Το ποδόσφαιρο συντριπτικής κατοχής με πλήρη αδυναμία δημιουργίας φάσεων έκανε τα μάτια μας να πονέσουν. Οι αντίπαλοί της δεν ήταν φόβητρα, αλλά με λίγη προσοχή και περισσότερη αυτοπεποίθηση θα μπορούσαν και να της κλέψουν τη νίκη. Οι Ίβηρες μόνον αν μεταμορφωθούν θα καταφέρουν κάτι. Δύσκολο το βλέπω…

Υπό τις συνθήκες αυτές, η ομάδα που έδωσε απαντήσεις ήταν το Βέλγιο. Έκανε επίδειξη δύναμης εναντίον των γηπεδούχων Ρώσων και της παιδικής χαράς-άμυνάς τους. Κατόρθωσε να κάμψει την αντίσταση των πεισμωμένων Δανών στην Κοπεγχάγη. Μένει να δούμε αν μπορεί επιτέλους να κάνει το μεγάλο βήμα.

Εν πάση περιπτώσει, τον τελικό νικητή δεν μπορούμε βέβαια να τον γνωρίζουμε. Και είμαι πεπεισμένος ότι στα νοκ άουτ παιχνίδια θα εμφανιστεί μεταμορφωμένη προς το καλύτερο μία τουλάχιστον ομάδα από εκείνες που δεν περιμέναμε. Έχουμε ακόμη δρόμο.  

«Πρωτάθλημα πανδημίας και παραδόξων»

Όταν, στις 15 Μαΐου 2012, εξέπνευσε η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων για τη διοργάνωση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου του 2020, η ΟΥΕΦΑ διαπίστωσε ότι είχε στα χέρια της τρεις προτάσεις. Την υποψηφιότητα της Τουρκίας, η οποία όμως διεκδικούσε ταυτόχρονα και Ολυμπιακούς Αγώνες για την Κωνσταντινούπολη κι ήταν φανερό ότι έδινε κυρίως βάρος στη συγκεκριμένη προσπάθεια. Και δύο προτάσεις συνδιοργάνωσης: Ουαλία, Σκωτία, Ιρλανδία, αφενός, και Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία, αφετέρου. Ήταν μάλλον προφανές ότι η κατάσταση αυτή δεν ικανοποιούσε την ευρωπαϊκή συνομοσπονδία.

Κάπως έτσι, τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς, ο Μισέλ Πλατινύ, πρόεδρος τότε της ΟΥΕΦΑ, διατύπωνε τη «μεγαλειώδη» ιδέα του. Το πρωτάθλημα του 2020 δεν θα το διοργάνωνε μία ή δύο χώρες, αλλά πόλεις. Πολλές πόλεις. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να τιμηθεί η επέτειος των 60 χρόνων της διοργάνωσης και να γίνει σύνδεση με το «αείμνηστο» Κύπελλο Εκθέσεων (ποιος το θυμάται αυτό και ποιος νοιαζόταν για μια τέτοια σύνδεση είναι άλλη ιστορία)! Φυσικά υπήρχε κι ένας πιο πρακτικός λόγος, οικονομικής φύσης. Η διοργανώτρια χώρα αναγκάζεται συνήθως να δαπανήσει δυσανάλογα μεγάλα ποσά για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών της. Με πολλές πόλεις σε διάφορες χώρες δεν θα υπήρχε μια τέτοια ανάγκη.

Υποψηφιότητες πόλεων υποβλήθηκαν και τελικά επελέγησαν 13. Κι επειδή το 13 είναι γρουσούζικο, κάποια μοιραία θα έφευγε από τη μέση. Αυτή η πόλη ήταν οι Βρυξέλλες. Οι βελγικές αρχές είχαν αρχικά υποσχεθεί ότι για τη διοργάνωση αυτή θα έφτιαχναν κι ένα νέο υπερσύγχρονο γήπεδο, το «Ευρωστάδιο». Το 2017 ανακάλυψαν ότι δεν περίσσευαν λεφτά για την μπάλα κι απέσυραν την υποψηφιότητα των Βρυξελλών. Τα ματς που θα γίνονταν στη βελγική πρωτεύουσα πήγαν στο Λονδίνο.

Κι έπειτα ανέκυψε η πανδημία του κορωνοϊού, η ιστορία που άλλαξε προς το χειρότερο τις ζωές όλων μας. Η πανδημία της οποίας οι συνέπειες θα γίνουν αντιληπτές σε όλη την έκτασή τους όταν περάσει αρκετός χρόνος. Και δεν θα είναι καθόλου ωραίες. Όσον αφορά το ποδόσφαιρο, η πανδημία είχε ως αποτέλεσμα την αναβολή της διοργάνωσης για μια χρονιά. Έτσι καταλήξαμε το Ευρωπαϊκό του 2020 να διοργανώνεται το 2021. Έπειτα, λίγο πριν αρχίσει η διοργάνωση διαπιστώθηκε ότι, λόγω ειδικών επιδημιολογικών συνθηκών, δύο πόλες δεν θα μπορούσαν να εγγυηθούν την έστω και μικρή παρουσία θεατών. Το Μπιλμπάο αντικαταστάθηκε από τη Σεβίλλη. Όσο για το Δουβλίνο, δεν αντικαταστάθηκε από καμία άλλη πόλη. Οι αγώνες που θα φιλοξενούσε θα διεξαχθούν στην Πετρούπολη.

Τα προγνωστικά πριν από μια μεγάλη διοργάνωση δεν είναι απλή υπόθεση. Όχι μόνον η ασφαλής εκτίμηση της αξίας μιας εθνικής ομάδας δεν είναι ποτέ ευχερής, αλλά πλέον οι ειδικές συνθήκες της πανδημίας καθιστούν το έργο των προβλέψεων πολύ πιο δύσκολο. Δεν έχει αξία να προβούμε σε αφηρημένες εκτιμήσεις σχετικά με κάποια υποθετική δυναμικότητα της μιας ή της άλλης εθνικής. Σε τι ωφελεί να πούμε ότι η Γαλλία ή το Βέλγιο έχουν υπερομάδες (λέμε τώρα) όταν αγνοούμε ποια είναι η πραγματική κατάστασή τους; Δεν διδαχθήκαμε κάτι από την ιδιόμορφη τελική φάση του Τσάμπιονς Ληγκ του 2020;

Εν συνεχεία, η οπερετική μορφή της διοργάνωσης, με τις πολλές διοργανώτριες, περιπλέκει ακόμη πιο σατανικά τα πράγματα. Ο προσεκτικός παρατηρητής θα πρέπει να δει πού θα παίξει τους αγώνες της η κάθε εθνική κι αν είναι διοργανώτρια ή αν θα παίξει σε βολικό για εκείνην τόπο (λ.χ. η Τουρκία στο Μπακού), καθώς και αν το πρόγραμμά της προβλέπει μετακινήσεις, σε κάποιες περιπτώσεις μακρινές. Καλοί οι Βέλγοι, αλλά έλα που θα παίξουν τρία ματς εκτός έδρας: Ρωσία στην Πετρούπολη, Δανία στην Κοπεγχάγη και Φινλανδία πάλι στην Πετρούπολη (κι αν βγάλει κανείς χάρτη ή, ο πιο σχολαστικός, ελέγξει και τα δρομολόγια των φινλανδικών και ρωσικών σιδηροδρόμων, θα διαπιστώσει ότι για τους Φινλανδούς η μετάβαση στην κάποτε τσαρική πρωτεύουσα είναι μια απλή εκδρομούλα).

Ας αφήσουμε προς το παρόν στην άκρη άλλους περίπλοκους παράγοντες, όπως τη χωρητικότητα των γηπέδων, όπου έχουμε χίλιες διαφορετικές καταστάσεις: μόνον οι Ούγγροι δεν έχουν θέσει κανέναν περιορισμό ως προς την πληρότητα του σταδίου της Βουδαπέστης (το αφήγημα στην Ουγγαρία του Όρμπαν είναι «έχουμε όλοι εμβολιαστεί» και μικρή σημασία έχει το ότι τα εμβόλια ήταν το Σπούτνικ και κάτι κινέζικα).

Τι βλέπουμε, λοιπόν, στη γυάλινη σφαίρα; Τίποτε, την τύφλα μας! Πάμε πάλι στα κλασικά, έστω και με λίγη προσοχή στις ιδιαίτερες συνθήκες: Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία που θα παίξει με λίγη προσοχή όλα σχεδόν τα ματς εντός έδρας και κάποια στιγμή μπορεί να ξεπεράσει τα συμπλέγματά της, Ιταλία, που πρέπει κάποτε να επιστρέψει στις επιτυχίες μετά από τόσες αποτυχίες και πρόωρους αποκλεισμούς, ίσως Ισπανία. Από τις πέντε αυτές ομάδες μόνον η Γαλλία δεν θα είναι γηπεδούχος στα ματς των ομίλων. Για εκπλήξεις μη ρωτήσετε. Δεν έχω ιδέα. Το βέβαιο είναι ότι θα υπάρξουν, ίσως και ανάμεσα από τις πιο «εξωτικές» ομάδες που θα συμμετάσχουν στη διοργάνωση (και δεν είναι λίγες).

Το κατάστημα άνοιξε και πάλι, έστω και με μειωμένο ωράριο και προσωπικό, έστω και με εξαιρετικά περιορισμένο κατάλογο εδεσμάτων (κι αυτό δεν είναι πάντοτε εγγύηση ποιότητας, όπως λένε συνήθως για τα εστιατόρια). Σε εσάς τους φίλους αναγνώστες απόκειται να το κρατήσετε ζωντανό με τα σχόλιά σας.

Μια άλλη 17η Νοεμβρίου – Γαλλική τραγωδία σε δύο πράξεις

Ο Εμίλ Κοσταντίνοφ χαρίζει τη νίκη και την πρόκριση στη Βουλγαρία

Μετά από μέτρια εμφάνιση στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου του 1992, η οποία οφειλόταν στο επιφυλακτικό και υπέρμετρα αμυντικογενές παιχνίδι της, η Γαλλία έχει δύσκολη αποστολή προκειμένου να προκριθεί στην τελική φάση του Μουντιάλ των ΗΠΑ. Κληρώνεται σε έναν ανταγωνιστικό όμιλο με κύριους αντιπάλους την ισχυρή Σουηδία και τη Βουλγαρία, η οποία ναι μεν προέρχεται από μακρά περίοδο ποδοσφαιρικής μετριότητας, πλην όμως διαθέτει στις τάξεις της μια πλειάδα αστέρων που διαπρέπουν αγωνιζόμενοι στους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς συλλόγους (Στόιτσκοφ, Πένεφ, Κοσταντίνοφ, Μπαλάκοφ κ.ά.). Τον όμιλο συμπληρώνουν η παρηκμασμένη πλέον Αυστρία και οι θεωρητικά αδύναμες εθνικές της Φινλανδίας και του Ισραήλ.

Η ομάδα του Ζεράρ Ουγέ ξεκινά τα προκριματικά με εντυπωσιακό τρόπο. Τελικά, δύο αγωνιστικές πριν από την ολοκλήρωση της προκριματικής φάσης βρίσκεται στην πρώτη θέση του ομίλου, μπροστά από τη Σουηδία και σε απόσταση ασφαλείας από τη Βουλγαρία. Για να σφραγίσει το εισιτήριο για την Αμερική χρειάζεται απλώς μια ισοπαλία στα δύο παιχνίδια που απομένουν, παιχνίδια τα οποία έχει στην έδρα της.

Για να είμαστε ειλικρινείς, στις αρχές Οκτωβρίου του 1993 κανένας άνθρωπος στη Γαλλία δεν πιστεύει ότι υπάρχει περίπτωση οι τρικολόρ να μην ταξιδέψουν στις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Ουγέ, άλλωστε, δίνει συνεντεύξεις δεξιά κι αριστερά εξηγώντας τον τρόπο και το σύστημα με το οποίο θα παρατάξει την ομάδα του στα αμερικανικά γήπεδα, τις φιλοδοξίες της και όλα τα σχετικά. Μόνο που σε τέτοιες περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι άλλες είναι οι βουλές του θεού του ποδοσφαίρου.

Ζεράρ Ουγέ

Η πρώτη πράξη του δράματος εκτυλίσσεται στο Παρκ ντε Πρενς του Παρισιού στις 13 Οκτωβρίου. Αντίπαλος είναι το Ισραήλ, μια ομάδα με τεχνίτες ποδοσφαιριστές, αλλά χωρίς σημαντικές επιτυχίες. Στην πρώτη αναμέτρηση των δύο ομάδων οι Γάλλοι είχαν επικρατήσει άνετα με σκορ 4-1. Πριν αρχίσει το παιχνίδι, η ατμόσφαιρα είναι πανηγυρική. Από τα μεγάφωνα του σταδίου ακούγεται το L’Amérique του Τζο Ντασσέν. Μ’ αυτά κι εκείνα, όμως, η εθνική Γαλλίας μπαίνει υπεροπτικά στο γήπεδο κι αιφνιδιάζεται από τον αντίπαλό της. Γρήγορα αντιδρά κι ανατρέπει το σκορ με τους Σωζέ και Ζινολά πριν λήξει το πρώτο ημίχρονο. Τα λεπτά περνούν, χωρίς η Γαλλία να εκμεταλλεύεται την υπεροχή της με ένα τρίτο γκολ. Στο 83^ο λεπτό, σε κάποια από τις επικίνδυνες αντεπιθέσεις των Ισραηλινών, ο Εγιάλ Μπέρκοβιτς της Μακκάμπι Χάιφας φέρνει το παιχνίδι στα ίσα. Ακόμη κι έτσι, αν το σκορ παραμείνει ισόπαλο η Γαλλία σφραγίζει το εισιτήριο για το υπερατλαντικό ταξίδι. Αμφιταλαντευόμενη, όμως, μεταξύ της ανάγκης να διαφυλάξει το αποτέλεσμα και της επιθυμίας να αποδείξει την ανωτερότητά της, έστω και στο τέλος, η Γαλλία δεν κατορθώνει τίποτε από τα δύο. Απλώς πελαγοδρομεί. Έχουμε φτάσει στο 93^ο λεπτό. Η ισραηλινή άμυνα ανακόπτει ακόμη μία κακοσχεδιασμένη γαλλική επίθεση. Η μπάλα προωθείται και φτάνει στον «μάγο» Ρόνι Ρόζενταλ ο οποίος ταλαιπωρεί τη γαλλική οπισθοφυλακή και δίνει μια μπαλιά-φαρμάκι στην καρδιά της άμυνας των πετεινών. Την υποδέχεται ο Ατάρ, μεγάλη μορφή με φάτσα και μαλλί που θυμίζουν Βαμβακούλα, και μ’ ένα τρομερό βολέ κεραυνοβολεί τον Μπερνάρ Λαμά. 2-3! Δεν είναι καταστροφή, η Γαλλία θα έχει ακόμη μια ευκαιρία για να προκριθεί. Είναι, όμως, οιωνός τρομερός, από εκείνους που προμηνύουν ανείπωτες συμφορές.

Γαλλία-Ισραήλ 2-3

17 Νοεμβρίου 1993. Δεύτερη πράξη του δράματος, ίδιο θέατρο. Η Γαλλία χρειάζεται πάντα μια ισοπαλία, μόνο που τώρα ο αντίπαλος δεν είναι το αδιάφορο και θεωρητικά αδύναμο Ισραήλ, αλλά η επικίνδυνη Βουλγαρία που φτάνει στο Παρίσι για να διεκδικήσει την πρόκρισή της σ’ ένα παιχνίδι-τελικό. Όπως αναμένεται, ο αγώνας είναι σκληρός κι αμφίρροπος. Οι Γάλλοι φαίνεται να πλησιάζουν τον στόχο τους, ανοίγοντας το σκορ με τον Ερίκ Καντονά στο 32^ο λεπτό. Μα δεν πρόκειται για λύτρωση, απλώς για πρόσκαιρη χαρά. Πέντε λεπτά αργότερα, ο Μπλαν μπερδεύεται και υπό την πίεση του Τσβετάνοφ στέλνει την μπάλα κόρνερ. Το εκτελεί δεξιοτεχνικά ο Μπαλάκοφ. Στη γωνία της μικρής περιοχής βρίσκεται ο Κοσταντίνοφ που με διαγώνια καρφωτή κεφαλιά σκοράρει. Το ματς επιστρέφει στην ισοπαλία και στην προηγούμενη άγρια κι αμφίρροπη μορφή του. Οι Γάλλοι έχουν την υπεροχή, αλλά η βουλγαρική άμυνα, καθοδηγούμενη από τον θρυλικό Τρύφωνα Ιβανόφ, ανακόπτει όλες τις επιθέσεις τους. Τα λεπτά περνούν. Η Γαλλία κρατά την πρόκριση στα χέρια της. Η Βουλγαρία ελπίζει στο γκολ της πρόκρισης. Οι ευκαιρίες είναι λιγοστές.

Μπήκαμε πια στο τελευταίο λεπτό της αναμέτρησης. Οι Γάλλοι κερδίζουν ένα φάουλ πλάγια, κοντά στη βουλγαρική μεγάλη περιοχή. Το εκτελούν με πάσα στον Ζινολά. Αυτός, αντί να ροκανίσει τον χρόνο, προτιμά να σεντράρει στην καρδιά της αντίπαλης άμυνας. Οι Βούλγαροι αποκρούουν εύκολα και ανακτούν την κατοχή. Η αντεπίθεσή τους ξεδιπλώνεται αστραπιαία. Ο Λιούμπος Πένεφ γεμίζει μπροστά, στον χώρο όπου κινείται ο Εμίλ Κοσταντίνοφ, ο οποίος περνά σαν σταματημένους τους Γάλλους αμυντικούς, με τελευταίο τον Αλαίν Ρος, προλαβαίνει το τάκλιν του Μπλαν και σουτάρει δυνατά κι επιδέξια, καρφώνοντας τον Μπερνάρ Λαμά κι ολόκληρη την ποδοσφαιρική Γαλλία στον σταυρό του μαρτυρίου. Τη στιγμή που η μπάλα χαϊδεύει τα δίχτυα του τερματοφύλακα από τη Γουϊάνα, το χρονόμετρο δείχνει ότι έχουν συμπληρωθεί 90 λεπτά παιχνιδιού. Ο Σκωτσέζος διαιτητής δεν θα κρατήσει παρά ένα λεπτό καθυστερήσεις. Όχι ότι οι Γάλλοι μπορούσαν να αντιδράσουν μετά από τέτοιο σοκ. Τέλος. Κυριολεκτικά.

Τον αγώνα εκείνο τον θυμάμαι σαν να έγινε χτες. Όταν βγήκα στον δρόμο λίγο μετά το τέλος του παιχνιδιού, νόμιζα ότι από κάθε σπίτι ακούγονταν λυγμοί. Λίγο πιο πέρα, σ’ ένα μπαλκόνι, κάποιος θρηνούσε με τρόπο που θύμιζε αρχαιοελληνική τραγωδία. Στάθηκα και τον παρατηρούσα. Κάποια στιγμή σταμάτησε κι έκανε να μπει στο διαμέρισμά του. Ξαφνικά, ενώ πήγαινε να κλείσει την μπαλκονόπορτα, κοντοστάθηκε, στράφηκε προς το αόρατο κοινό του και με τρόπο εξόχως θεατρικό αναφώνησε: «Τουλάχιστον έχουμε προκριθεί για τα τελικά του ’98!». Πράγματι, η Γαλλία είχε ήδη ορισθεί διοργανώτρια της τελικής φάσης εκείνης της χρονιάς. Πόσο μακρινό, όμως, έμοιαζε τότε το 1998.

Την επομένη, οι εφημερίδες περνούσαν την εθνική από τη μηχανή κοπής του κιμά. Η Équipe είχε ως κύριο τίτλο τη λέξη «Inqualifiable», λογοπαίγνιο, βέβαια, μια και σημαίνει τόσο αυτόν που δεν μπορεί να προκριθεί όσο και τον αχαρακτήριστο. Όσο για τον τίτλο της Λιμπερασιόν, ήταν εντελώς ειρωνικός: «Ποδόσφαιρο: η Γαλλία προκρίθηκε για την τελική φάση του 1998».

Δεν θα κυλούσαν ούτε πέντε χρόνια κι η ατιμασμένη εθνική του 1993 θα στεφόταν για πρώτη φορά στην ιστορία της παγκόσμια πρωταθλήτρια.    

Ποδοσφαιρική δικαιοσύνη

Οι διάφορες μορφές της Δικαιοσύνης [εικονογράφηση γαλλικής έκδοσης (1643) της Εικονολογίας του Τσέζαρε Ρίπα]

Η ανάρτηση αυτή, η τελευταία πριν από τον μεγάλο τελικό, θα ήθελα να είναι πιο εκτενής και γλαφυρή. Ο (εν πολλοίς εξωποδοσφαιρικός) φανατισμός που επικράτησε τις τελευταίες ημέρες εξαφάνισε κάθε τέτοια διάθεση και φιλοδοξία…

Τι μπορούμε να πούμε λίγο πριν από την τελική αναμέτρηση; Μάλλον να επισημάνουμε ότι επικράτησε ποδοσφαιρική δικαιοσύνη. Ο τελικός φέρνει αντιμέτωπες τις δύο καλύτερες ομάδες της διοργάνωσης. Τη Γαλλία, η οποία εντυπωσίασε με την πληρότητα και την ποικιλία στο παιχνίδι της και η οποία απέκλεισε τους πιο δύσκολους αντιπάλους. Και την Κροατία, δηλαδή την ομάδα που έπαιξε το καλύτερο ποδόσφαιρο στη φάση των ομίλων και στη συνέχεια προχώρησε διά πυρός και σιδήρου, επιδεικνύοντας πνεύμα εξαιρετικής μαχητικότητας.

Θεωρητικά, κάποιος θα μπορούσε να αντιτάξει ότι αν το Βέλγιο, η Ουρουγουάη, η Βραζιλία ή η Αργεντινή (με αυτήν ακριβώς τη σειρά) βρίσκονταν στο άλλο μισό του ταμπλώ των νοκ άουτ αγώνων (αυτό που ανέδειξε την Κροατία) ίσως και να έπαιζαν σήμερα στον τελικό. Μπορεί. Αλλά η Ιστορία δεν γράφεται με υποθέσεις. Χωρίς να λησμονούμε ότι συγκυρίες και εγγενείς αδυναμίες των ομάδων αυτών δεν τους επέτρεψαν να φτάσουν ως εκεί. Διότι, ευτυχώς, αυτή η τελική φάση δεν είχε κάποιο σκάνδαλο. Καμία ομάδα δεν έκλεψε την πρόκρισή της.

Παρίσι: ο Σηκουάνας και η Κονσιερζερί, εκεί που βρισκόταν το σύμπλεγμα των ανακτόρων κατά τον Μεσαίωνα.

I. Οι ημιτελικοί: Η ανάλυση των δύο ημιτελικών είναι μάλλον απλή. Η Γαλλία επέλεξε να παραχωρήσει σκόπιμα στο Βέλγιο γήπεδο και την κατοχή της μπάλας. Έκρινε ότι με τον τρόπο αυτό θα απέτρεπε τις εξαιρετικά επικίνδυνες βελγικές αντεπιθέσεις. Πήρε το ρίσκο να δεχτεί περισσότερες επιθέσεις της αντιπάλου της, ήξερε, όμως, ότι θα τις αντιμετώπιζε με οργανωμένη άμυνα. Από εκεί και πέρα, διαθέτοντας το υλικό για να παίξει ιδανικά το παιχνίδι των αντεπιθέσεων, αλλά και να εκμεταλλευτεί τα στημένα, η Γαλλία περίμενε, γνωρίζοντας ότι θα έχει περισσότερες πιθανότητες να πετύχει το γκολ που θα έκρινε τον αγώνα. Εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι είχε απόλυτο δίκιο.

Ο προπονητής του Βελγίου είχε να διαχειριστεί ένα πρόβλημα ως προς τη σύνθεση της ομάδας του σε σχέση με την ενδεκάδα που ανέτρεψε το 0-2 με τους Ιάπωνες και έφτασε στο επίτευγμα του αποκλεισμού της Βραζιλίας: την αναγκαστική απουσία λόγω καρτών του Μενιέ. Πώς αντικαθιστάς ένα τέτοιο πολυδύναμο εργαλείο που καλύπτει άμυνα κι επίθεση; Ο Μαρτίνες επέλεξε τον Ντεμπελέ, έναν ποδοσφαιριστή με πολύ πιο περιορισμένη γκάμα παιχνιδιού από τον Μενιέ. Η κίνηση αυτή, χωρίς να είμαι βέβαιος ότι ήταν προπονητική επιλογή ή αν την επέβαλαν οι συνθήκες του ίδιου του αγώνα, οδήγησε και σε μια επιπλέον οπισθοχώρηση του Φελλαϊνί, η οποία αποδείχθηκε επιζήμια για την ομάδα. Ο Φελλαϊνί, η συμβολή του οποίου ήταν καθοριστική για τις προηγούμενες επιτυχίες, φάνηκε λίγος και όταν αντιμετώπιζε τους γρήγορους Γάλλους επιθετικούς στην κόντρα και όταν μάρκαρε τους υψηλόσωμους αντιπάλους του σε στημένες φάσεις (στη φάση του γαλλικού γκολ είναι εκείνος που αποτυγχάνει να μαρκάρει αποτελεσματικά τον σκόρερ Ουμτιτί.

Ο δεύτερος ημιτελικός κατέδειξε τα όρια της εθνικής Αγγλίας. Ο ίδιος ο προπονητής της είχε τη διαύγεια να παραδεχτεί την αλήθεια στις δηλώσεις του μετά την ήττα από το Βέλγιο στον μικρό τελικό: «γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η ομάδα μας δεν καταλέγεται μεταξύ των τεσσάρων καλύτερων του κόσμου». Η διαπίστωση αποκτά μεγαλύτερη σημασία αν κάποιος αναλογιστεί ότι ο ημιτελικός της Τετάρτης ξεκίνησε ιδανικά για τα «λιοντάρια»: μπροστά στο σκορ με το καλημέρα, ένας αντίπαλος που δείχνει κουρασμένος, αιφνιδιασμένος από την εξέλιξη, σχεδόν πελαγωμένος. Η Αγγλία, όμως, σε κανένα σημείο δεν εκμεταλλεύθηκε αυτές τις συνθήκες. Όχι γιατί δεν ήθελε, αλλά γιατί δεν μπορούσε. Η αδυναμία της να απειλήσει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός από τις στημένες φάσεις ήταν καταδικαστική. Καλοί και άγιοι με την ταχύτητά τους οι διάφοροι Στέρλιν, Λίνγκαρντ και Άλι, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν ένα συνδυασμό της προκοπής, μια τελική πάσσα ή σέντρα που θα απειλούσε πραγματικά τον αντίπαλο. Ήδη από το ημίωρο, και σαφέστατα από την έναρξη του β΄ μέρους και μετά, η Αγγλία προσπαθούσε απλώς να προστατεύσει το υπέρ της σκορ. Ήταν απλώς υπόθεση χρόνου να αποτύχει σε μια τέτοια, ως εκ της φύσεώς της μάταιη, επιχείρηση.

Η Κροατία ήταν με διαφορά η ομάδα με τις μεγαλύτερες δυνατότητες, τους καλύτερους παίκτες, την ικανότητα να βάλει τη μπάλα κάτω και να απειλήσει με οργανωμένες επιθέσεις. Ως τώρα ο Πέρισιτς δεν έδειχνε στην καλύτερη φόρμα του. Την Τετάρτη έκανε ένα μεγάλο παιχνίδι, πιθανότατα το καλύτερο της ζωής του: σκόρερ του πρώτου γκολ, βρίσκει το δοκάρι σχεδόν αμέσως μετά και, τελικά, δίνει την ασσίστ στον Μάντζουκιτς για το νικητήριο γκολ κατά τη διάρκεια της παράτασης. Ένα Μάντζουκιτς ο οποίος, βάσει της συνολικής παρουσίας του, έκανε ένα από τα μετριότερα παιχνίδια του στη διοργάνωση. Σε ολόκληρο τον κανονικό αγώνα πιστώνεται με μία μόνο θετική ενέργεια: μια ωραία κίνηση και τοποθέτηση, περίπου στο 75΄, που οδηγεί σε υποδοχή της μπάλας σε εξαιρετική θέση και ολοκληρώνεται με ένα μέτριο σουτ που εξουδετερώνει ο Πίκφορντ. Για τον σέντερ φορ, όμως, η πραγματική συμβολή μπορεί να κριθεί κι από μία φάση, στην περίπτωσή μας εκείνη του 2-1. Ακριβώς επειδή είναι μεγάλος παίκτης, ο Μάντζουκιτς θα βρεθεί στη σωστή θέση και θα τελειώσει τη φάση ιδανικά. Μία φάση, ένας τελικός…   [η φάση αυτή είναι χαρακτηριστική: στο ξεκίνημά της, πριν από την τελική σέντρα και την κεφαλιά-πάσσα του Πέρισιτς, ο Μάντζουκιτς έχει μια ελαφρά σύγκρουση με τον Στόουνς μέσα στη μεγάλη περιοχή. Ο Άγγλος αμυντικός σταματά, πιάνει το κεφάλι του κι έπειτα στρέφει το βλέμμα του προς τα αριστερά, ενώ η μπάλα δεν παίζεται πλέον σε εκείνη την πλευρά του γηπέδου. Με δυο λόγια ξεχνά τον αντίπαλό του και παύει να συμμετέχει στη φάση. Ο Μάντζουκιτς, από την πλευρά του, δεν σταματά ούτε δευτερόλεπτο, έχει το βλέμμα του στραμμένο πάντα προς την μπάλα και περιμένει σκεπτόμενος την καλύτερη δυνατή επόμενη κίνησή του.]

Ζάγκρεμπ: το άγαλμα του Γιόσιπ Γέλατσιτς, στρατηγού της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και αντιβασιλέα (μπαν) της Κροατίας [πηγή: Wikipedia, χρήστης Perun]

ΙΙ. Προγνωστικά: όπως είχαμε ήδη πει, η Γαλλία θα ξεκινήσει τον τελικό από τη θέση του φαβορί. Είναι η πληρέστερη ομάδα, έχει εξαιρετικούς παίκτες σε όλες τις θέσεις και μεγάλο βάθος πάγκου. Πρωτίστως, οι ποδοσφαιριστές της έχουν διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά, στοιχείο που και τους καθιστά συμπληρωματικούς και παρέχει στην ομάδα τη δυνατότητα να αγωνίζεται με πολλά και διάφορα στυλ παιχνιδιού. Επιπροσθέτως, η Γαλλία είχε στη διάθεσή της μια επιπλέον ημέρα ανάπαυσης από την αντίπαλό της, η οποία ούτως ή άλλως είναι πιο κουρασμένη έχοντας παίξει τρεις παρατάσεις (έναν ολόκληρο αγώνα περισσότερο). Η Γαλλία είναι ακόμη πιο νεαρή σε ηλικία και διαχειρίστηκε άψογα τις δυνάμεις της στη διάρκεια της διοργάνωσης, παίζοντας ακριβώς όσο χρειαζόταν κάθε φορά ώστε να αποκλείσει τον εκάστοτε αντίπαλό της. Θα λέγαμε πως οι πιθανότητες είναι 70-30 υπέρ των τρικολόρ.

Το 30 % , όμως, δεν είναι αμελητέο ποσοστό στο ποδόσφαιρο. Η Κροατία μπορεί να επικαλεσθεί μια σειρά αρετών που της επιτρέπουν να ελπίζει στην κατάκτηση του τροπαίου. Διαθέτει μια πλειάδα εξαιρετικών ποδοσφαιριστών που έχει φτάσει στην ωριμότητα, έχει παραστάσεις από τα καλύτερα εθνικά πρωταθλήματα και τις μεγάλες συλλογικές διοργανώσεις και μπορεί να κάνει την υπέρβαση. Η κόπωση είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά μπορεί και να ξεπεραστεί σε έναν αγώνα, όταν αυτός έχει τέτοια σημασία. Ο τρόπος με τον οποίο η Κροατία πέτυχε τις προκρίσεις της είναι από αυτούς που σφυρηλατούν τις μεγάλες ομάδες. Κι ένας τελικός ΠΚ για μια χώρα 4 εκατομμυρίων είναι ένα σχεδόν απίστευτο επίτευγμα. Τίποτε δεν εμποδίζει τους Κροάτες ν’ ανέβουν ακόμη ένα σκαλί στο βάθρο.

Faites vos jeux κι ας κερδίσει ο καλύτερος!

Περί Ευρώπης, παγκοσμιοποίησης και άλλων θεμάτων

Χάρτης της Ευρώπης από τον Φλαμανδό χαρτογράφο Γεράρδο Μερκάτορ, πιθ. 1589

Οι παραδόσεις υπάρχουν συνήθως για να σπάνε. Έως το 2010 καμία ευρωπαϊκή ομάδα δεν είχε κατακτήσει το τρόπαιο μακριά από τη Γηραιά Ήπειρο. Στις τελευταίες δύο διοργανώσεις, ευρωπαϊκές ομάδες σήκωσαν το τρόπαιο σε άλλες ηπείρους: πρώτα η Ισπανία στην, ας πούμε, «ουδέτερη» Νότια Αφρική και έπειτα, το 2014, η Γερμανία, αυτή τη φορά, όμως, στο έδαφος της ηπείρου που μοιράστηκε με την Ευρώπη τις κατακτήσεις του Παγκοσμίου Κυπέλλου και μάλιστα στη Βραζιλία, τη χώρα με τις περισσότερες νίκες στον θεσμό.

Κάποιες παραδόσεις αποδεικνύονται ιδιαίτερα ανθεκτικές. Μετά το 1958 και τη νίκη της Βραζιλίας στη Σουηδία, οι τελικές φάσεις που διοργανώνονται στην Ευρώπη οδηγούν και στη στέψη ευρωπαϊκής ομάδας. Η παράδοση αυτή επιβεβαιώνεται και φέτος. Και επιβεβαιώνεται με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο. Όπως είχε συμβεί και το 2006 στη Γερμανία, και οι τέσσερις ομάδες των ημιτελικών είναι ευρωπαϊκές! Δεν αποτελεί το γεγονός αυτό απόδειξη της πρωτοκαθεδρίας του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου; Προφανώς, ναι! Ή, μάλλον, εκ πρώτης όψεως. Η πραγματικότητα είναι πάντα πιο σύνθετη απ’ όσο δείχνει.

Το ποδόσφαιρο στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης: Έχουμε επισημάνει πολλές φορές ότι το επαγγελματικό ποδόσφαιρο αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και προωθημένα παραδείγματα παγκοσμιοποίησης. Δεν υπάρχει κανένα ποδόσφαιρο του «δρόμου» ή της «αλάνας», αλλά μόνο ποδόσφαιρο φυτωρίων και επαγγελματικών σχολών κατάρτισης. Ο νεαρός ποδοσφαιριστής εκπαιδεύεται και μαθαίνει να σκέφτεται και να ενεργεί με τον ίδιο κατ’ ουσίαν τρόπο στο Ροσάριο, το Σάο Πάουλο, το Ντόρτμουντ και τη Λυών. Στην εποχή, λοιπόν, της παγκοσμιοποίησης, μπορούμε να κάνουμε λόγο για «ευρωπαϊκό» και άλλο ποδόσφαιρο; Ίσως να ήταν ακριβέστερο να μιλήσουμε για ποδόσφαιρο το οποίο κάπως απλουστευτικά ονομάζουμε ευρωπαϊκό. Το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο δεν είναι ούτε ενιαίο (είναι ίδιο το ποδόσφαιρο της Ισπανίας, έστω αυτής των τελευταίων δέκα χρόνων, με εκείνο της Γερμανίας, της Ιταλίας ή της Αγγλίας;) ούτε αποκλειστικά ευρωπαϊκό. Έχει διαμορφωθεί χάρη στη συμβολή ποδοσφαιριστών και τεχνικών προερχόμενων από πλείονες ηπείρους. Αν τα κύρια συστατικά του σύγχρονου ποδοσφαίρου είναι ευρωπαϊκά, αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί στο ότι τα πλουσιότερα πρωταθλήματα, αυτά που προσελκύουν τους ποδοσφαιριστές με τη μεγαλύτερη «χρηματιστηριακή» αξία, βρίσκονται στη Γηραιά Ήπειρο. Εάν θα έπρεπε να μιλήσουμε για κάποια ηγεμονία με γεωγραφικούς όρους, αυτή θα είχε χαρακτηριστικά πρωτίστως οικονομικά.

Η αποτυχία των Λατινοαμερικανών: Γιατί απέτυχαν οι εκτός Ευρώπης εθνικές ομάδες; Μήπως ακριβώς γιατί στηρίχθηκαν στα πιο γνωστά ποδοσφαιρικά αστέρια, τα οποία αποδείχθηκαν στην πράξη πολύ λίγα για να τις οδηγήσουν στη διάκριση; Είναι αλήθεια ότι το ρωσικό ΠΚ υπήρξε συνώνυμο της, κατά το μάλλον ή ήττον, παταγώδους αποτυχίας των μεγάλων αστέρων: ο Μέσσι λύγισε κάτω από το βάρος της ευθύνης, χαρίζοντας εκλάμψεις μόνο του μεγάλου ταλέντου του. Ο Νεϋμάρ αναλώθηκε σε ατομισμούς και σε προσπάθειες να εκβιάσει κάποιο πέναλτυ. Ακόμη κι ο Ευρωπαίος Κριστιάνο Ρονάλντο σίγησε εκκωφαντικά όταν φτάσαμε στη φάση των νοκ άουτ παιχνιδιών, όπως μας έχει τελικά συνηθίσει. Η εξήγηση των σταρ που απέτυχαν εξουθενωμένοι από εξαντλητικές σαιζόν σε απαιτητικά πρωταθλήματα είναι ευλογοφανής, αλλά όχι ικανοποιητική. Οι παίκτες και των τεσσάρων ντεμιφιναλίστ προέρχονται κατά πλειονότητα από εξαντλητικές αγωνιστικές χρονιές σε δύσκολα πρωταθλήματα. Γιατί διαπρέπει και δίνει τα πάντα ένας Μόντριτς; Να φταίει άραγε ότι τα μεγάλα αστέρια προτιμούν τις διακρίσεις με τους συλλόγους τους, γιατί αυτές δίνουν τις επικερδείς συμβάσεις με συλλόγους ή διαφημιστικές εταιρίες; Ναι, σε κάποιο βαθμό! Αλλά όχι επαρκή για να εξηγήσει την αποτυχία.

Ποδόσφαιρο αλάνας στην Αργεντινή. Πηγή: ιστότοπος La Règle du Jeu

Κάποιοι διατείνονται ότι οι εκτός Ευρώπης (και κυρίως οι λατινοαμερικανικές) ομάδες απέτυχαν διότι έχασαν την ιδιαίτερη ποδοσφαιρική τους ταυτότητα. Μπορεί, αλλά ομάδες όπως η Αργεντινή και η Ουρουγουάη αγωνίζοντας ανέκαθεν ευρωπαϊκά, έστω και με την προσθήκη κάποιων ποδοσφαιριστών υψηλής τεχνικής κατάρτισης. Ακόμη και η Βραζιλία είχε μεταμορφωθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια σε μια ομάδα απολύτως ευρωπαϊκής νοοτροπίας. Ίσως, επομένως, οι λόγοι να είναι διαφορετικοί.

Εάν μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιον «δομικό» λόγο, αυτός έγκειται στη φυσική κόπωση που συνεπάγονται τα διαρκή υπερατλαντικά ταξίδια για τους ποδοσφαιριστές των λατινοαμερικανών ομάδων και στις δυσχέρειες μονταρίσματος που ενέχει η πιο σποραδική συγκέντρωσή τους στο πλαίσιο των αντίστοιχων εθνικών τους. Ίσως, όμως, και αυτή η εξήγηση να είναι μόνο μερικής αξίας και η αποτυχία να εξηγείται από λόγους περισσότερο συγκυριακούς: ανεπαρκείς τεχνικοί και δυσλειτουργικές ομοσπονδίες (Αργεντινή), έλλειψη ποδοσφαιριστών με συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά σε καίριες θέσεις (Βραζιλία), κοκ.

Σε κάθε περίπτωση, μια εντελώς ευρωπαϊκή τελική τετράδα στερεί από τη διοργάνωση την οικουμενικότητά της, το ενδιαφέρον που προσδίδει η παρουσία ομάδων που σπανιότερα έχουμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε. Αλλά, φυσικά, δεν φταίνε οι Ευρωπαίοι για αυτό.

Η καλύτερη τελική τετράδα; Είναι οι τέσσερις αυτές ομάδες πραγματικά οι καλύτερες; Θα ήταν ακριβέστερο να πούμε ότι στα ημιτελικά θα αναμετρηθούν τρεις από τις ομάδες με την πιο ικανοποιητική παρουσία στη διοργάνωση, συν μία που εκμεταλλεύθηκε με απόλυτη αποτελεσματικότητα την ανισορροπία η οποία ανέκυψε όσον αφορά το πρόγραμμα των αναμετρήσεων. Η σχετική ή πλήρης αποτυχία των μεγάλων που προορίζονταν για το δεύτερο μισό του ταμπλώ των νοκ άουτ αγώνων έφερε κάποιους στο πρώτο μισό (Αργεντινή) και κάποιους άλλους εκτός διοργάνωσης (Γερμανία). Πάντως, λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, καμία ομάδα δεν έκλεψε τη θέση της στα ημιτελικά.

Αντουάν Γκριεζμάνν (Γαλλία)/ πηγή: ιστότοπος soccer.ru, Антон Зайцев.

 

• Η Γαλλία είναι η ομάδα με το πλουσιότερο ταλέντο και το καλύτερο δυναμικό. Μετά το τρελό ματς με την Αργεντινή, απέκλεισε άνετα κι επαγγελματικά μια Ουρουγουάη που έδειξε τα όρια των δυνατοτήτων της. Η Γαλλία δεν έχει εμφανείς ελλείψεις. Έχει καλό και σταθερό τερματοφύλακα, πολυδύναμους ακραίους αμυντικούς και αμυντικούς μέσους, αξιόπιστα κεντρικά μπακ, δημιουργικό κέντρο και πλειάδα επιθετικών λύσεων με διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά. Θα ξεκινήσει από τη θέση του φαβορί τον ημιτελικό της και, αν όλα πάνε για εκείνην κατ’ ευχήν, τον τελικό.
• Το Βέλγιο κατόρθωσε να περάσει σε άλλη πίστα δυσκολίας και αξίας. Αντιμετωπίζοντας στη φάση των 16 μια θεωρητικά αδύναμη ομάδα, βρέθηκε να χάνει με 0-2, αλλά μπόρεσε να ανατρέψει την κατάσταση. Στον προημιτελικό, ο προπονητής του είχε το θάρρος (και τη λογική) να ξεκινήσει με την ομάδα που τελείωσε τον αγώνα με την Ιαπωνία. Ήταν σαφές ότι αυτή, η θεωρητικά πιο επιθετική διάταξη, επιτρέπει στους Κόκκινους Διάβολους να εκμεταλλευθούν  με την καλύτερο τρόπο την πλειάδα αστέρων που διαθέτουν στο κέντρο και την επίθεση, αλλά και το μεγάλο όπλο τους, δηλαδή τις ταχύτατες αντεπιθέσεις. Αυτή η πιο ορθολογική (τελικά) σύνθεση, με την επιθετική πεντάδα Ντε Μπρόυνε, Αζάρ, Φελλαϊνί, Σαντλί και Λουκακού, κατέδειξε όλες τις αδυναμίες της θεωρητικά μεγάλης Βραζιλίας και οδήγησε το Βέλγιο δίκαια στην τελική τετράδα. Μπορεί να υπερνικήσει και την πληρέστερη ομάδα της διοργάνωσης; Θα το μάθουμε αύριο.

Ρ. Λουκακού (Βέλγιο)

• Όσο άνετη υπήρξε η Κροατία στη φάση των ομίλων, τόσο δυσκολεύτηκε στα νοκ άουτ παιχνίδια, επικρατώντας και στα δύο χάρη στη διαδικασία των πέναλτυ. Δυσκολία να αναλάβει τον ρόλο του φαβορί; Συγκυρίες (ο αιφνιδιασμός από τους Δανούς, ο αγώνας με τη διοργανώτρια στα προημιτελικά); Δίχως αμφιβολία το υλικό της είναι πρώτης ποιότητας, πεπειραμένο και με εξαιρετικά τεχνικά προσόντα. Ίσως να υπάρχει ένα εύλογο ζήτημα νοοτροπίας, αυτή η αίσθηση ότι ο στόχος έχει ήδη επιτευχθεί, ότι καλά είναι κι ως εδώ. Την Τετάρτη θα μας αποδείξει αν οι φιλοδοξίες της είναι πραγματικά μεγάλες. Τέτοια ευκαιρία, πάντως, δεν πρόκειται να της παρουσιαστεί ξανά.
• Από άποψη υλικού, η Αγγλία είναι η πιο αδύναμη ομάδα από τις τέσσερις. Από άποψη φιλοδοξιών και, ενδεχομένως, νοοτροπίας, ίσως και να είναι η πιο δυνατή. Κι αυτά τα στοιχεία αποτελούν σημαντικά πλεονεκτήματα στο ποδόσφαιρο και όχι μόνο. Η επικράτηση των λιονταριών στα προημιτελικά ήταν άνετη. Η Σουηδία υπήρξε το ιδανικό θύμα. Οι φάσεις που θα άλλαζαν τη ροή του αγώνα δεν της βγήκαν (δεν είναι αμέτοχος σε αυτό ο Πίκφορντ), ο διαιτητής άφησε το σκληρό παιχνίδι των Βρετανών και οι Σκανδιναβοί αποχώρησαν ήρεμα και χωρίς να διεκδικήσουν πολλά. Για την Αγγλία το ζητούμενο θα είναι να υπερβεί τις τεχνικές αδυναμίες μεγάλου μέρους του δυναμικού της. Μπορεί να το πετύχει; Ασφαλώς, διότι πιστεύει στον εαυτό της και θεωρεί ότι η διοργάνωση της χρωστάει κάτι.

Συμπεράσματα; Μας έμαθε κάτι νέο το ρωσικό ΠΚ σε επίπεδο τακτικής και τεχνικής; Αυτό είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Άλλωστε, μια τελική φάση ΠΚ δεν αποτελεί το ιδανικό πεδίο για πειραματισμούς και νεωτερισμούς. Ούτε και οι εθνικές ομάδες, με τις δυσκολίες μονταρίσματος, τη σχετική μόνο συνοχή και την πλημμελή ομοιογένεια, προσφέρονται για κάτι τέτοιο. Τα περισσότερα τέρματα επιτεύχθησαν είτε από στημένες φάσεις είτε από αντεπιθέσεις, ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος αυτός. Για την ακρίβεια, αποδείχθηκε η σημασία της συμπεριφοράς των ομάδων στις δύο φάσεις μετάβασης (transition), δηλαδή κατά την απώλεια και την ανάκτηση της κατοχής. Οι ομάδες που διακρίθηκαν στη διοργάνωση είχαν και πολύ καλές επιδόσεις στον τομέα αυτό.

Τα δάκρυα του Χιμένες (πηγή: Le Soir.be)

Τι να κρατήσουμε για προσωρινό επίλογο, λίγο πριν τα ημιτελικά; Ίσως τα δάκρυα του Ουρουγουανού Χιμένες, δείγμα του ψυχολογικού βάρους που προσπάθησε να σηκώσει μια εθνική με μεγάλη ιστορία, αλλά και με τόσο μικρή δεξαμενή άντλησης έμψυχου δυναμικού. Και την αρχοντιά του Γκριεζμάνν, για ακόμη μια φορά, ο οποίος σχεδόν δεν πανηγύρισε το κρίσιμο γκολ που πέτυχε κατά της Ουρουγουάης. Το δίχως άλλο σκεφτόταν τους αντιπάλους του εκείνης της ημέρας που είναι και συμπαίκτες του στη Μαδρίτη (τον Χιμένες και τον, ανάδοχο της κόρης του Γάλλου επιθετικού, Γοδίν). Ίσως και το ότι ένα γκολ που είναι σε μεγάλο βαθμό δώρο του αντίπαλου τερματοφύλακα δεν πρέπει να πανηγυριστεί όπως θα πρόσταζε η πρακτική σημασία του.

Ein deutsches Requiem

Ο Γ. Λεβ μετά την ταπεινωτική ήττα από την Κορέα

Το κείμενο αυτής της ανάρτησης άρχισα να το γράφω το βράδυ του Σαββάτου, κατά τη διάρκεια της ανάπαυλας του αγώνα Σουηδίας-Γερμανίας. Μια ώρα αργότερα, η μαχητικότητα και η επιμονή των Γερμανών, η ατολμία της Σουηδίας (που οπισθοχώρησε ενώ είχε αριθμητικό πλεονέκτημα), η ποδοσφαιρική αφέλεια του Ντουρμάζ και μια μικρή διαιτητική βοήθεια που είχε προηγηθεί (το πέναλτυ στον Μπεργκ που δεν δόθηκε ποτέ) καθιστούσαν το κείμενο εντελώς ανεπίκαιρο. Όλως παραδόξως, επρόκειτο απλώς για μια παράταση ζωής. Η φετινή Γερμανία δεν άξιζε για πολλά.

Με τα στελέχη που είχαν συμβάλει στην κατάκτηση του τροπαίου του 2014 να δείχνουν γερασμένα, κουρασμένα και χορτασμένα και με τους νέους παίκτες να μην έχουν το απαιτούμενο επίπεδο για τη Μάννσαφτ (ποιοι είναι αυτοί οι Βέρνερ, οι Γκορέτσκα και οι Ζύλε;), η Γερμανία διάβηκε αυτό το ΠΚ τρεκλίζοντας. Κατέληξε να παίζει την πρόκρισή της με τη Νότια Κορέα, μια ομάδα μαχητική, γρήγορη και με εξαιρετική φυσική κατάσταση, αλλά ταυτόχρονα απίστευτα άμπαλη. Ο εξευτελισμός της πρωταθλήτριας ήταν ακριβώς η ήττα από μια τέτοια ομάδα. Στείρα ανάπτυξη, ανακάτεμα της ενδεκάδας με τρόπο που έδειχνε βραχυκύκλωμα (ο Λεβ έπαθε Σαμπάολι), αστοχία και στο τέλος… δράμα. Η παράδοση που τείνει να δημιουργηθεί τηρήθηκε. Στις 4 από τις 5 τελευταίες διοργανώσεις η κάτοχος του τροπαίου αποκλείεται ήδη από τη φάση των ομίλων. Τώρα ήρθε η σειρά και της Γερμανίας, μιας ομάδας που ποτέ πριν δεν είχε αποκλειστεί τόσο νωρίς. Τα εισιτήρια για Φρανκφούρτη εκδόθηκαν 20 ημέρες πριν από την επιθυμητή ημερομηνία.

Επιστροφή από τον ποδοσφαιρικό Άδη: Πόσο μεγάλη είναι η δυστυχία της Κασσάνδρας που βλέπει τις προφητείες της να εκπληρώνονται! Ό,τι είχαμε δει στον πρώτο αγώνα της Αλμπισελέστε πραγματοποιήθηκε στον δεύτερο αγώνα της, τον διασυρμό από την Κροατία. Ακολούθησαν επεισόδια κάποιας φτηνιάρικης τηλεοπτικής σειράς, με μπόλικο υλικό για σκανδαλοθηρικά έντυπα. Φήμες για πραξικόπημα των ποδοσφαιριστών που ήθελαν να διώξουν τον πελαγωμένο Σαμπάολι, καβγάδες και ξύλο μεταξύ των πρώτων, στην ομοσπονδία επικρατεί χάος (αν κάνετε τον κόπο να γουγλίσετε το όνομα του προέδρου Κλάουντιο «Τσίκι» Τάπια και δείτε και φωτογραφίες όλο και κάτι θα υποψιαστείτε), ο Μπουρουτσάγα έρχεται, λέει, για να σώσει το καράβι που βυθίζεται, αλλά τελικά τίποτε δεν αλλάζει και συνεχίζουμε με αυτούς που έχουμε.

Σαμπάολι και Μέσσι (φωτογραφία: Reuters)

Η Αργεντινή κατεβαίνει στο γήπεδο για να δώσει τον υπέρ πάντων αγώνα, ο Σαμπάολι ανακατεύει και πάλι την τράπουλα, από τις εμπνεύσεις του κάποιες βγαίνουν, κάποιες είναι εξίσου τραγικές με τις προηγούμενες, ο Μέσσι υπερνικά σε κάποιο βαθμό το βάρος της ευθύνης και, τελικά, διά πυρός και σιδήρου, με πόνο, δάκρυα κι αγωνία, η Αργεντινή ξεπερνά το εμπόδιο της αξιόμαχης Νιγηρίας και προκρίνεται στους 16. Μπορεί να πάει πιο μακριά; Λογικά, όχι: πού μπορεί να φτάσει με ένα μεγάλο αστέρι τόσο εύθραυστης ψυχοσύνθεσης, βασικά ατού σε κακή κατάσταση (Ιγουαΐν, Ντι Μαρία), έναν ποδοσφαιρικά συνταξιούχο που παίζει λόγω ονόματος και επειδή είναι πάλιουρας [Μασ(κ/τσ)εράνο], με παίκτες μέτριους (Έντσο Πέρες, Παβόν, Μπανέγα) ή καλούς μόνο για να τους στείλεις να δουλέψουν στα βαπόρια (Ταλιαφίκο, Ακούνια, Μέσα) κι έναν προπονητή που έχει περιέλθει σε κατάσταση πλήρους σύγχυσης κι έχει χάσει κάθε εξουσία πάνω στην ομάδα των ποδοσφαιριστών;

Από την άλλη, το ΠΚ έχει πολλές ιστορίες με τέτοιες ομάδες που ξεκίνησαν άσχημα, καμιά φορά και τραγικά, για να φτάσουν στη συνέχεια πολύ ψηλά. Κάποιες κατέκτησαν και το τρόπαιο (η Ιταλία του 1982), άλλες έπαιξαν τελικό. Όπως η ίδια η Αργεντινή στο Ιτάλια Νοβάντα, όταν άρχισε με ντροπιαστική ήττα από το Καμερούν και κατέληξε να χάνει το τρόπαιο εξαιτίας ενός πέτσινου πέναλτυ κι έχοντας αγωνιστεί στον τελικό με δεύτερη ομάδα λόγω τιμωριών από κάρτες.

Κροατία: στο ερώτημα αν υπάρχει κάποια ομάδα που με εντυπωσίασε σε αυτό το Μουντιάλ θα απαντήσω χωρίς δισταγμό ότι υπάρχει μία μόνο κι αυτή είναι η Κροατία. Υλικό το οποίο στην καλύτερη περίπτωση είναι παγκόσμιας κλάσης (Μόντριτς, Ράκιτιτς, Πέρισιτς, Μάντζουκιτς) και στη «χειρότερη» περίπτωση πολύ καλό. Σοβαρός προπονητής. Άριστη διαχείριση των αγώνων (άψογη επαγγελματική νίκη επί της Νιγηρίας, εντυπωσιακή επικράτηση επί της Αργεντινής και νίκη επί της Ισλανδίας με τους αναπληρωματικούς). Τα μόνα στοιχεία που της λείπουν είναι η παράδοση να αναλαμβάνει πρωταγωνιστικό ρόλο και η εμπειρία στην επιτυχή διαχείριση αγώνων νοκ άουτ.

Μόντριτς και Κροατία (φωτογραφία: Ivan Alvarado / Reuters)

Αυτοί που μένουν κι αυτοί που φεύγουν

Α. Είναι συγκινητική η εικόνα του γερόλυκου Ταμπάρες που κοουτσάρει με πατερίτσες (στο τελευταίο Κόπα Αμέρικα ήταν με αμαξίδιο). Κι η Ουρουγουάη μπορεί να ήταν εκνευριστική στα δυο πρώτα εύκολα ματς, αλλά όταν ήρθε η ώρα του δύσκολου παιχνιδιού έκανε επίδειξη ποδοσφαιρικής ωριμότητας. Η Ρωσία πανικοβλήθηκε εύκολα και στο πρώτο παιχνίδι που της στράβωσε έβγαλε ξανά στην επιφάνεια τον γνωστό κακό εαυτό της. Η Σαουδική Αραβία του Πίτσι πήρε το ντέρμπυ των ουραγών κι έσωσε τα προσχήματα. Όσο για την πολυδιαφημισμένη Αίγυπτο του Κούπερ και του Σαλάχ σημείωσε ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό στον έλεγχό της. Θα της μείνουν οι φωτογραφίες του Σαλάχ με τον γνωστό και μη εξαιρετέο άρχοντα της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ.

Ο Ταμπάρες σε φωτογραφία του 2012 (πηγή: http://soccer.ru/gallery/51751 Елена Рыбакова)

Β. Κανείς από τους μεγάλους του Β΄ ομίλου δεν με έπεισε. Μάλλον έδειξαν πολλές αδυναμίες, αφού ζορίστηκαν και μάλιστα πολύ από το Ιράν και το Μαρόκο. Η Ισπανία έχει εξαιρετικά ευάλωτη αμυντική λειτουργία, ενώ η επίθεσή της λες και στηρίζεται στη ρέντα του Ντιέγκο Κόστα και μόνο. Η Πορτογαλία είναι πιστή στις χρόνιες αδυναμίες της, αλλά η διαφορά της με την γείτονα είναι απλή. Όταν η Ισπανία δεν παίζει καλά δεν μπορεί να πάει μακριά σε μεγάλη διοργάνωση. Η Πορτογαλία μπορεί να προχωρήσει ακόμη κι αν παίζει μέτρια. Οι εμπνεύσεις του Κριστιάνο Ρονάλντο και οι αμυντικές μαγείες του Φερνάντο Σάντος έχει αποδειχθεί ότι μπορεί και να είναι αρκετές. Καλός βαθμός και στο μαχητικό Ιράν του Κεϊρός που μπορεί να λέει ότι αδικήθηκε (το γκολ με τους Ισπανούς που ακυρώθηκε) κι ότι διεκδίκησε την πρόκριση μέχρι την τελευταία στιγμή. Συμπαθητικό και το Μαρόκο του Ερβέ Ρενάρ, αν και πιο αφελές ποδοσφαιρικά και πιο αδύνατο αμυντικά από τους Ιρανούς.

Γ. Η Γαλλία του Ντεσάν δεν εντυπωσίασε. Μάλλον για λογική της ήσσονος προσπαθείας πρέπει να μιλάμε. Το 0-0 με τους Δανούς πρέπει να ήταν το χειρότερο παιχνίδι της διοργάνωσης. Βεβαίως, οι μονάδες μεγάλης αξίας υπάρχουν, όπως και οι δυνατότητες για σπουδαία πορεία. Μένει να αποδειχθούν και στην πράξη, πράγμα που δεν θα είναι απλό. Η Δανία προκρίθηκε γιατί νίκησε στο παιχνίδι που έπρεπε να κερδίσει. Σοβαρή, επαγγελματική και αξιόμαχη, χωρίς τίποτε το εντυπωσιακό, θα αποκλειστεί πιθανότατα στον επόμενο γύρο, αλλά με αξιοπρέπεια, χωρίς να αφήσει ιδιαίτερες αναμνήσεις στον θεατή.

Ο αποκλεισμός αυτής της ταλαντούχας και τεχνική ομάδας του Περού με λύπησε ιδιαίτερα. Για να προκριθείς, όμως, πρέπει και να σκοράρεις στα κρίσιμα παιχνίδια. Στο ντέρμπυ πρόκρισης με τη Δανία το Περού αποδείχθηκε ανίκανο να μετουσιώσει σε τέρμα οποιαδήποτε ευκαιρία, από τις αμέτρητες που του παρουσιάστηκαν. Με τη Γαλλία φάνηκε πιο διστακτικό, δεν πάτησε όσο έπρεπε περιοχή. Οπότε, αρκέστηκε να σώσει τιμή και υπόληψη νικώντας την Αυστραλία. Μια ομάδα απλώς μαχητική, με περιορισμένες ποδοσφαιρικές δυνατότητες.

Δ. Για την Κροατία και την Αργεντινή τα είπαμε ήδη. Η Νιγηρία είχε αξιόλογη παρουσία και πολέμησε ως την τελευταία στιγμή, αλλά είχε την ατυχία να παίξει την πρόκριση απέναντι στον κακό της δαίμονα, την ομάδα που τόσο συχνά αντιμετωπίζει σε τελικές φάσεις ΠΚ και από την οποία, τελικά, πάντοτε χάνει. Σε σχέση με τις προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει, η συνολική εμφάνιση της Ισλανδίας κρίνεται απογοητευτική, εξαιρουμένης της αναμέτρησης με την Αργεντινή (όπου όμως καθοριστική σημασία είχε η κάκιστη εμφάνιση του φαβορί κι όχι οι αρετές των συμπαθών Ισλανδών). Απόλυτο βραχυκύκλωμα με τη Νιγηρία, αδυναμία να κερδίσει τα δεύτερα της αδιάφορης στο ματς εκείνο Κροατίας. Το κικ εν ρας, έστω και κάπως εκσυγχρονισμένο, δεν σε πάει μακριά. Άλλο το Ευρωπαϊκό και άλλο το Παγκόσμιο, όπως αποδείχθηκε για μια φορά ακόμη.

Ε. Όχι, δεν με έπεισε η Βραζιλία. Τα βρήκε μπαστούνια με τη σκληροτράχηλη Ελβετία, με την πιο αδύναμη ομάδα του ομίλου χρειάστηκε τις καθυστερήσεις για να σκοράρει, η Σερβία την πίεσε αφόρητα για ένα διάστημα γύρω στο ημίωρο του μεταξύ τους αγώνα. Όμως, δεν χρειάστηκε να βιώσει κανένα ψυχόδραμα για να προκριθεί, όπως άλλοι. Κι αυτού του είδους οι εμφανίσεις πάνε γάντι σε ένα φαβορί που ανεβάζει σιγά-σιγά ρυθμούς. Η Ελβετία δεν κερδίζει συμπάθειες (για πολλούς και διάφορους λόγους), αλλά έχει πολλές αρετές. Η διαφορετική εθνοτική προέλευση του υλικού της, προσδίδει στην ομάδα μια ενδιαφέρουσα και χρησιμότατη ποικιλία ποδοσφαιρικών χαρακτηριστικών.

Φ. Κοουτίνιο

Η Σερβία είχε υλικό που μπορούσε να την πάει πολύ πιο μακριά. Αλλά υστέρησε δραματικά στις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά. Αντιμετώπισε με τον χειρότερο δυνατό τρόπο το κρίσιμο παιχνίδι με τους Ελβετούς, μολονότι αυτό ξεκίνησε ιδανικά για εκείνη. Η φάση του γκολ του Σατσίρι στις καθυστερήσεις, που ξεκινά από μια αποτυχημένη σερβική επίθεση, είναι απολύτως ενδεικτική. Κι ίσως χρειαζόταν έναν επιθετικό με διαφορετικά χαρακτηριστικά από τον εντελώς βρετανικής κοπής Μίτροβιτς. Σπαρασσόμενη από εσωτερικές έριδες ανάμεσα στις κλίκες του Νάβας, του αρχηγού Ρουίς και δεν ξέρω ποιου άλλου, η Κόστα Ρίκα έμεινε μοιραία μακριά από τους στόχους της. Δεν ήταν αμελητέα ποσότητα, αλλά απείχε πολύ από την ομάδα που έφτασε στους προημιτελικούς της προηγούμενης διοργάνωσης.

ΣΤ. Η Σουηδία κατόρθωσε να ανασυνταχθεί από το δράμα της ήττας από τη Γερμανία και συντρίβοντας το Μεξικό εξασφάλισε την πρωτιά στον όμιλό της. Είναι ενδιαφέρουσα ομάδα, αλλά μένει να μάθουμε τα όριά της. Η κακή διαχείριση ενός κατά τα λοιπά εξαιρετικού ματς (αυτού με τη Γερμανία) προδιαθέτει αρνητικά. Η γρήγορα ανασύνταξη αφήνει ελπίδες για κάτι καλό.

Το Μεξικό απέτυχε πλήρως να αναλάβει τον ρόλο του φαβορί. Έχει δυνατότητες και μονάδες, είναι γρήγορο και δυναμικό, αλλά του λείπει η δύναμη και η ψυχολογία για να πετύχει όσα θα μπορούσε. Ούτε που θυμάμαι πόσες είναι οι διοργανώσεις στις οποίες κατορθώνει πάντοτε να αποκλειστεί στον γύρο των 16, παρά τις υποσχέσεις που είχε δώσει με το παιχνίδι του. Πώς να σπάσει άραγε την κακοδαιμονία;

Ζ. Όλος ο κόσμος έχει ενθουσιαστεί με την Αγγλία και το Βέλγιο, εγώ διατηρώ τις επιφυλάξεις που έχω διατυπώσει. Δεν γίνεσαι υπερομάδα επειδή συντρίβεις καφενεία (ή έστω ένα καφενείο, αυτό των δύο ωκεανών, και μια ομάδα με περιορισμένες δυνατότητες και πολλές ατυχίες τραυματισμών). Να δούμε τις δύο ομάδες σε σοβαρό παιχνίδι (όχι το μεταξύ τους) κι έπειτα θα έχουμε ακριβέστερη εικόνα των πραγματικών δυνατοτήτων τους.

Η. Η Σενεγάλη είχε τεράστια ευκαιρία να κλειδώσει την πρόκριση και την πέταξε στα σκουπίδια. Ήταν καλύτερη, προηγήθηκε δύο φορές στο σκορ, πλην όμως οι αμυντικές αδυναμίες της επέτρεψαν στην (κατώτερη, αλλά ανταγωνιστική) Ιαπωνία να ισοφαρίσει. Την ίδια ώρα, στο ντέρμπυ των υποτιθέμενων φαβορί που τα είχαν θαλασσώσει στην πρεμιέρα, η Κολομβία του Πέκερμαν ξαναέβρισκε τον καλύτερο εαυτό της και με εξαιρετικούς τους Κουαδράδο, Χάμες και Φαλκάο (και όχι μόνο) συνέτριβε τη θλιβερή Πολωνία. Τα αποτελέσματα αυτά αφήνουν σε θέση ισχύος για την πρόκριση τη λιγότερο ταλαντούχα ομάδα του ομίλου (Ιαπωνία), καθώς η μονομαχία Κολομβίας-Σενεγάλης πιθανότατα θα αφήσει μία από τις δύο ομάδες εκτός νυμφώνος.

Και τώρα;

Τα έξι από τα οχτώ ζευγάρια του γύρου των 16 είναι ήδη γνωστά. Να διακινδυνεύσουμε προγνωστικά, γνωρίζοντας ότι κατά πάσα πιθανότητα θα διαψευστούν, μια και η αλήθεια των νοκ άουτ αγώνων είναι πολύ διαφορετική από εκείνη της φάσης των ομίλων;

1. Καζάν, Γαλλία-Αργεντινή: η Γαλλία έχει καλύτερο υλικό και ψυχολογία, σοβαρότερο προπονητή, μεγαλύτερες δυνατότητες. Η Αργεντινή είναι ένα ναυαγισμένο πειρατικό με παράφρονα καπετάνιο και πλήρωμα που πλακώνεται στο ξύλο. Όμως… η Γαλλία δεν έχει κάνει ούτε ένα πραγματικά πειστικό παιχνίδι. Κι η Αργεντινή έχει πιο βαριά φανέλα. Είναι ικανή για το χειρότερο, αλλά δεν μπορείς να αποκλείσεις και το καλύτερο. Αν τα άστρα βρεθούν στη σωστή θέση, οι πειρατές ίσως και να κάνουν πετυχημένο ρεσάλτο. Πρόβλεψη: 55 % – 45 %.

2. Σότσι, Ουρουγουάη-Πορτογαλία: η Ουρουγουάη είναι καλύτερη ομάδα, μια καλή Αργεντινή, ισορροπημένη κι αποτελεσματική. Αλλά δεν ξεγράφεις εύκολα τον Κριστιάνο και τον Σάντος. Μια ηρωϊκή επικράτηση στις καθυστερήσεις της παράτασης ή στα πέναλτυ είναι πάντα πιθανή. Πρόβλεψη: 55 % – 45 %.

3. Λουζνικί, Μόσχα, Ισπανία-Ρωσία: Η Ισπανία δεν πατάει καλά, η Ρωσία δεν πείθει. Η έδρα, όμως, είναι σημαντικός παράγοντας. Η γηπεδούχος χρωστά ένα μεγάλο ματς. Πιθανότατα δεν μπορεί και δεύτερο, αλλά η νίκη στη συγκεκριμένη αναμέτρηση είναι εντός των εύλογων προσδοκιών. Πρόβλεψη: 40 % – 60 %.

4. Νίζνι Νόφγκοροντ, Κροατία-Δανία: Η διαφορά δυναμικότητας είναι μεγάλη. Το πιθανότερο στάνταρ. Πρόβλεψη: 75 % – 25 %.

5. Σαμάρα, Βραζιλία-Μεξικό: Η Βραζιλία βαδίζει στον συνήθη δρόμο ενός μεγάλου φαβορί. Δεν εντυπωσιάζει, δεν ανησυχεί υπερβολικά. Το Μεξικό τα κατάφερε να παίξει με τον χειρότερο δυνατό (για εκείνο) αντίπαλο. Θα παλέψει, αλλά μάλλον θα πέσει ηρωϊκά. Πρόβλεψη: 70 % – 30 %.

6. Πετρούπολη, Σουηδία – Ελβετία: η Σουηδία δίνει την εντύπωση ομάδας με μεγαλύτερη σύμπνοια και πίστη σε έναν κοινό σκοπό. Η Ελβετία υπερτερεί σε επίπεδο ατομικού ταλέντου. Ένας Θεός ξέρει τι μπορεί να δώσει αυτή η αναμέτρηση. Αν έδινα μικρό προβάδισμα στη Σουηδία θα ήταν για συναισθηματικούς και μόνο λόγους. Πρόβλεψη: 50 % – 50 %.

Παναγία του Ροζαρίου, Σαν Νικολάς, Αργεντινή

Πριν αρχίσει η διοργάνωση, ο Λιονέλ Μέσσι έκανε ένα τάμα. Αν η Αργεντινή κερδίσει το τρόπαιο τότε θα πάει πεζός από τη γενέτειρά του, το Ροσάριο, για να προσκυνήσει στο ιερό της Παναγίας του Ροζαρίου στο Σαν Νικολάς, 70 χιλιόμετρα μακριά. Εμπνεόμενο από την υπόσχεση αυτή, το γαλλικό Φρανς Φουτμπώλ εγκαινίασε στήλη με θέμα «τι θα κάνετε αν κερδίσετε το Παγκόσμιο Κύπελλο;». Ο Ντι Μαρία απάντησε ότι θα ακολουθήσει τον αρχηγό του στην πεζοπορία των εβδομήντα χιλιομέτρων, έχοντας τη βεβαιότητα ότι πολύς κόσμος θα θελήσει να τους συνοδέψει σε περίπτωση τελικής επικράτησης της Αλμπισελέστε. Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, ο Μεσούτ Εζίλ της Γερμανίας δήλωσε απλά ότι «θα πάει για διακοπές σε κάποιο τροπικό νησί, ώστε να ξεκουραστεί από τη σκληρή δουλειά». Αυτή η επαγγελματική αντίληψη ίσως είναι απολύτως υγιής. Κι εγώ θέλω να πάω διακοπές ύστερα από μερικούς μήνες σκληρής δουλειάς. Μόνο που το ποδόσφαιρο δεν είναι ένα συνηθισμένο επάγγελμα.

Πού πας, ρε Σαμπάολι;

Χόρχε Σαμπάολι

Μπορεί κάποιος να είναι εξαιρετικός προπονητής ποδοσφαίρου. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να επιτύχει σε κάθε ομάδα την οποία θα προπονήσει. Στο μάλλον φιλικό περιβάλλον της εθνικής Χιλής, με το κάπως αναρχικό επιθετικό παιχνίδι και χωρίς ιδιαίτερη πίεση για αποτελέσματα, ο Χόρχε Σαμπάολι τα κατάφερε περίφημα. Στο πλαίσιο της εθνικής Αργεντικής, με τις εντελώς διαφορετικές και εξαιρετικά αυξημένες απαιτήσεις, ο Σαμπάολι δεν δείχνει να ταιριάζει καθόλου. Τι έχει κατορθώσει άλλωστε από τότε που ανέλαβε τα ηνία της Αλμπισελέστε; Την πρόκριση στα τελικά του ΠΚ, την τελευταία αγωνιστική, χάρη στην εκτός έδρας νίκη επί του Ισημερινού. Είναι αυτό επιτυχία ή το ελάχιστο που απαιτείται από μια δις τροπαιούχο της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης; Γιατί, ποια ήταν τα αποτελέσματα που έφερε ο Σαμπάολι στα προκριματικά από τότε που ανέλαβε μια Αργεντινή ομολογουμένως σε κακή κατάσταση; Τρεις ισοπαλίες, από τις οποίες οι δύο εντός έδρας, με το Περού και, ιδίως, με την αδύναμη Βενεζουέλα, συνιστούν ξεκάθαρα αποτυχίες. Στα φιλικά προετοιμασίας κατόρθωσε να εισπράξει τέσσερα τεμάχια από τη… Νιγηρία και μια ιστορική εξάρα από τους Ισπανούς (ΟΚ, για να τα λέμε όλα, νίκησε και με 2-0 την αποκλεισμένη από τα τελικά και μάλλον αδιάφορη Ιταλία).

Στο παιχνίδι της Μόσχας, το περασμένο Σάββατο, η Αργεντινή έδειξε συμπτώματα άκρως ανησυχητικά, αγωνιζόμενη εναντίον μιας ομάδας, της Ισλανδίας, που παρουσιάστηκε ακριβώς όπως αναμενόταν (μεγάλη αγωνιστικότητα, επιθετική ανάπτυξη προβλέψιμη σε στυλ ελαφρώς εκσυγχρονισμένου βρετανικού κικ εν ρας, εξαιρετική κάλυψη του χώρου και πίεση που στραγγαλίζει τον αντίπαλο).

• Η αμυντική λειτουργία της Αργεντινής ήταν η χειρότερη που έχουμε δει τα τελευταία πολλά χρόνια. Και αυτό δεν ήταν πρόβλημα προσώπων: όλοι οι Αργεντίνοι αμυντικοί είναι καθιερωμένοι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονται σε σημαντικούς ευρωπαϊκούς συλλόγους. Είναι πρόβλημα της ομάδας συνολικά. Επιπροσθέτως, δεν υπάρχει αξιόπιστη λύση στην εστία (όλες οι ομάδες που διακρίνονται σε τελική φάση ΠΚ έχουν καλό τερματοφύλακα). Σου τραυματίζεται ο βασικός λίγο πριν την έναρξη της διοργάνωσης. Τι κάνεις; Εμπιστεύεσαι τον φιλότιμο Καμπαγέρο. Ο οποίος δεν είναι άχρηστος. Όταν αγωνιζόταν στη Μάλαγα ήταν μια χαρά τέρμα. Τώρα πια, όμως, ύστερα από μερικά χρόνια πάγκου σε Σίτυ και Τσέλσι, έχει χάσει εντελώς τον ρυθμό των αγώνων. Ο άνθρωπος βρισκόταν στην κατάψυξη, παρέα με τα λαχανικά του Μπαρμπαστάθη· τον έβγαζαν από εκεί μόνο σε κανένα Ληγκ Καπ. Το Σάββατο έτρεμες βλέποντας τον τρόπο με τον οποίο αγωνιζόταν. Λίγο έλειψε να ξανακάνει την επική γκάφα του Κάριους, απλώς ο Ισλανδός επιθετικός δεν μπόρεσε να βρει ευθύβολα την μπάλα για να γράψει τεμάχιο.
• Η έμπνευση του Σαμπάολι να κατεβάσει την ομάδα με έναν επιθετικό ήταν απλώς τραγική. Όχι μόνο στέρησε την Αργεντινή από ένα υπερόπλο σαν τον Ιγουαΐν ή ακόμη και τον Ντυμπάλα, αλλά την υποχρέωσε να παίξει κι εντελώς ανορθόδοξα, ελπίζοντας ότι έτσι θα έφερνε τον Μέσσι πιο κοντά στην ισλανδική περιοχή.
• Με τον τρόπο αυτό έκανε πραγματικότητα ένα ενδεχόμενο που κάθε σοβαρός προπονητής πρέπει να λάβει υπόψη: να καταστήσει τον Μέσσι μειονέκτημα για την ομάδα του. Και πώς γίνεται αυτό, θα ρωτήσετε εύλογα; Από όλους τους σουπερστάρ του 21ου αιώνα (από τον Κριστιάνο Ρονάλντο ως τον Ιμπραΐμοβιτς), ο Μέσσι είναι αυτός με τη μικρότερη θετική συμβολή στο παιχνίδι της εθνικής του. Ας μην ξεχνάμε ότι σε παιχνίδια νοκ-άουτ τελικής φάσης ΠΚ (όταν η μπάλα είναι βαριά και η κάθε ομάδα περιμένει από το αστέρι της να την ξελασπώσει), ο Μέσσι έχει επιτύχει ακριβώς τόσα τέρματα όσα εγώ ή εσείς. Κανένα, δηλαδή. Μήπως, τελικά, πρόκειται απλώς για το καλύτερο γρανάζι μιας καλοφτιαγμένης μηχανής με εντελώς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (της Μπάρσα) που δεν μπορεί να προσαρμοστεί σε διαφορετικό περιβάλλον; Δεν αποκλείεται. Διότι το πρόβλημα δεν συνίσταται σε αυτό που γράφουν οι διάφοροι Έλληνες σχολιαστές, ότι τάχα μου ο Λιονέλ δεν έχει άξιους συμπαραστάτες. Το πρόβλημα, φίλοι μου, είναι ο ίδιος ο Μέσσι. Κι όχι επειδή έχασε ένα πέναλτυ (κάθε ποδοσφαιριστής μπορεί να αστοχήσει σε πέναλτυ, αν και βέβαια ο Μέσσι από τα 8 πέναλτυ που εκτέλεσε τη φετινή χρονιά έχει χάσει τα 4, ένδειξη ότι κάτι δεν πάει και τόσο καλά). Αλλά επειδή με τον τρόπο που αγωνίζεται γίνεται βαρίδι για την ομάδα του. Το Σάββατο, όλοι προσπαθούσαν να βρουν τον Μέσσι, ο οποίος βρισκόταν πάντα περικυκλωμένος από ολόκληρη την ισλανδική ενδεκάδα, ανήμπορος για το παραμικρό. Αν η Αργεντινή αγωνιζόταν χωρίς τον Μέσσι, τότε θα κέρδιζε κατά πάσα πιθανότητα την Ισλανδία, για τον απλούστατο λόγο ότι εκ των πραγμάτων θα υποχρεωνόταν να παίξει ορθολογικά.

Λιονέλ Μέσσι: ακόμη ένα χαμένο πέναλτυ (πηγή: Reuters)

• Διαβάζοντας τα ρεπορτάζ σχετικά με τις αλλαγές που προτίθεται να κάνει ο Σαμπάολι στην ομάδα του, πείθομαι όλο και περισσότερο ότι ο άνθρωπος είναι βαθιά νυχτωμένος. Ακίνδυνες αλλαγές προσώπων χωρίς καμία ουσία.  Και στο μεταξύ, με την Κροατία να νικά άνετα κι επαγγελματικά τους Νιγηριανούς, η θέση της Αργεντινής γίνεται όλο και πιο επισφαλής.

Τα φαβορί τα βρίσκουν σκούρα: Η μόνη παρηγοριά της Αλμπισελέστε είναι ότι κι άλλα φαβορί της διοργάνωσης, πιθανώς μεγαλύτερα από αυτήν, δεν τα κατάφεραν καθόλου καλά στην πρώτη αγωνιστική των ομίλων.

• Η Βραζιλία έβαλε μια γκολάρα στην Ελβετία και μετά έκατσε. Οι παίχτες της άρχισαν τις επιδείξεις υψηλής τεχνικής στο κέντρο του γηπέδου. Φυσικά, με τέτοια νωθρότητα, η Σελεσάο τσίμπησε το γκολάκι της ισοφάρισης και μετά δεν μπορούσε να κάνει κάτι, όσο κι αν το ήθελε. Και μήπως το ήθελε και ιδιαίτερα; Τόσο μπλαζέ παιχνίδι δεν οδηγεί σε τίποτε καλό. Και, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, ο όμιλος της Βραζιλίας δεν είναι και τόσο εύκολος. Μια χαρά ομάδα είναι η Σερβία που δίκαια νίκησε την Κόστα Ρίκα, η οποία ξύπνησε πολύ αργά. Όσο για την αντίπαλο της Βραζιλίας, την Ελβετία, αυτή έδειξε ενδιαφέροντα αγωνιστικά χαρακτηριστικά συν την ικανότητά της να παίζει και ξύλο. Πολύ ξύλο, όμως (με λίγη προσπάθεια θα φτάσει τα στάνταρ της Ολλανδίας του 2010, μιας ομάδας που έπαιζε πάντα στα όρια του αντιαθλητικού, τα οποία και ξεπέρασε στον τελικό). Μη μου ξαναπεί κανείς για σκληρούς έως και αντιαθλητικούς Λατινοαμερικανούς. Αυτό μπορεί και να ήταν αλήθεια πριν από 50 χρόνια, σε μια εποχή που δεν πρόλαβα. Μπορεί και όχι, όμως, διότι όλο και περισσότερο υποψιάζομαι ότι πρόκειται για ένα μύθο που κατασκεύασε ο ιδιότυπος ευρωπαϊκός οριενταλισμός ή, μάλλον, ο ευρωπαϊκός ρατσισμός.
• Η Γερμανία βρίσκεται στην πιο επικίνδυνη θέση από όλους. Έχασε δικαιότατα από ένα Μεξικό το οποίο της έκανε ματ τακτικής και της έβγαλε, ειδικά στο α΄ ημίχρονο, άπειρες αντεπιθέσεις που χαλαρά θα μπορούσαν να καταλήξουν σε 3 ή 4 τέρματα. Έχοντας στην ενδεκάδα της 8 πρωταθλητές κόσμου, η Γερμανία έδειξε γερασμένη και χωρίς λύσεις. Για πρώτη φορά (από το 1982 και μια ήττα 1-2 από την Αλγερία) η Γερμανία ηττάται στο πρώτο παιχνίδι της σε ΠΚ. Κινδυνεύει να ενισχύσει μια παράδοση που φαίνεται να δημιουργείται στις τελευταίες διοργανώσεις (2002, 2010, 2014) και η οποία θέλει την κάτοχο να αποκλείεται ήδη από τη φάση των ομίλων. Αν η Γερμανία δεν δείξει άμεσα διαφορετικό πρόσωπο (το επόμενο παιχνίδι είναι με τη Σουηδία, η οποία, έστω και δύσκολα, έκαμψε την κορεατική αντίσταση), τότε τα ηλεκτρονικά εισιτήρια της πτήσης της Λουφτχάνσα Μόσχα-Φρανκφούρτη μπορεί να φέρουν ημερομηνία Ιουνίου.

Μέχικο! Μέχικο!

Η αρκούδα δεν αστειεύεται: Ναι, η Ρωσία τα πάει μια χαρά. Συνέτριψε την αδύναμη Σαουδική Αραβία του συμπαθούς γυρολόγου Πίτσι και κέρδισε με άνεση την άπειρη Αίγυπτο του Κούπερ και του Σαλάχ. Προφανώς δεν μεταμορφώθηκε σε ποδοσφαιρική υπερδύναμη, αλλά δείχνει καλή συλλογική οργάνωση και το πάθος που παραδοσιακά έλειπε από τη συγκεκριμένη εθνική. Η έδρα μπορεί να είναι ευεργετική για μια ομάδα. Σε κάθε περίπτωση, δεν θα ήθελα να είμαι στη θέση της Ισπανίας ή της Πορτογαλίας, μία εκ των οποίων θα αντιμετωπίσει τους Ρώσους στον γύρο των 16. Η διοργανώτρια φαίνεται να έχει τον προημιτελικό στις δυνατότητές της. Κατά τα λοιπά, η Ουρουγουάη έκανε μεν το καθήκον της, με μεγάλες δυσκολίες, όμως. Η παρουσία του υπερηχητικού διδύμου Σοάρες-Καβάνι και ορισμένων ακόμη εξαιρετικών παικτών (Γοδίν, Χιμένες) δεν αρκεί για να επαναλάβει η Σελέστε το έπος του 2010.

Οφείλω να ομολογήσω ότι το εξαιρετικά θεαματικό παιχνίδι Ισπανίας-Πορτογαλίας το παρακολούθησα μαγνητοσκοπημένο (άρα τα συμπεράσματά μου μπορεί να είναι επηρεασμένα από τη γνώση του τελικού αποτελέσματος, μπορεί, όμως, και να είναι πιο νηφάλια – είχα βγει για δείπνο σε ιταλικό εστιατόρια και με ιταλική παρέα, δηλαδή σε ένα παράλληλο σύμπαν όπου δεν υφίσταται κανένα Μουντιάλ, διότι δεν υπάρχει Μοντιάλε δίχως τη Σκουάντρα Ατζούρρα). Δεν ξέρω αν το ματς της Παρασκευής προσφέρεται για τελικές κρίσεις ως προς την αξία και τη φόρμα των δύο ομάδων. Πιστεύω πως μάλλον όχι. Από την άλλη, θεωρώ παράλογη την κίνηση των Ισπανών να αλλάξουν προπονητή δύο ημέρες πριν αρχίσει η διοργάνωση. Θα με ρωτήσετε, βέβαια, και πόσο σημαντικός ήταν ο Λοπετέγκι για την εθνική Ισπανίας; Πόσοι ήξεραν ότι ήταν ο προπονητής της; Εδώ οι μισές ελληνικές εφημερίδες και τα δύο τρίτα των ιστοτόπων έγραφαν λάθος το όνομά του. 🙂 Άδικο για κάποιον με αξιόλογο έργο στο ομοσπονδιακό τημ, τον άνθρωπο, άλλωστε, στον οποίο εμπιστεύτηκε τις τύχες της ομάδας της ολόκληρη Ρεάλ. [Παρεμπιπτόντως, το κλίμα  της Βρετανίας πρέπει να έχει κάτι που επηρεάζει τους τερματοφύλακες, διότι την Παρασκευή ο Ντε Χέα έδειξε να έχει πάρει κι αυτός εντατικά μαθήματα από τον Κάριους].

Ο Ρικάρδο Γκαρέκα την εποχή που αγωνιζόταν στην Μπόκα Τζούνιορς (πηγή: περιοδικό El Gráfico)

Παιχνίδια της μοίρας: Σύντομο ταξίδι στον χρόνο. Βρισκόμαστε στις 30 Ιουνίου 1985, στο στάδιο Μονουμεντάλ του Μπουένος Άιρες, όπου διεξάγεται το τελευταίο και καθοριστικό παιχνίδι του πρώτου ομίλου της Νότιας Αμερικής για τα προκριματικά του Μουντιάλ του 1986. Η Αργεντινή ανοίγει νωρίς το σκορ με τον Πέδρο Πασκούλλι, αλλά το Περού απαντά γρήγορα με τέρματα των Βελάσκες  και Μπαρμπαντίγιο. Ο χρόνος κυλά και το Περού εξακολουθεί να προηγείται με 2-1 και να κρατά στα χέρια του την πρόκριση. Στο 81΄ κι ενώ η Αργεντινή έχει ριχτεί όλη στην επίθεση, ο Πασσαρέλλα σουτάρει και βρίσκει το αριστερό κάθετο δοκάρι του Ακασούσο Εουσέμπιο. Ο Ρικάρδο Γκαρέκα, που είχε μπει αλλαγή είκοσι λεπτά νωρίτερα, παίρνει το ρημπάουντ και σκοράρει. Η Αργεντινή προκρίνεται και στέλνει το Περού σε μπαράζ (όπου θα το αποκλείσει στον α΄ γύρο η Χιλή). Το Περού θα αναγκαστεί να περιμένει πάνω από τρεις δεκαετίες για να ξαναδεί τελική φάση ΠΚ. Μέχρι φέτος, δηλαδή, κι αφού αναλάβει προηγουμένως την τεχνική ηγεσία του εκείνος που το είχε αποκλείσει το 1985! [η ειρωνεία της τύχης είναι ότι κι ο ίδιος ο Γκαρέκα χρειάστηκε να κάνει ισόχρονη υπομονή – παρά το χρυσό γκολ του 1985, ο Κάρλος Μπιλάρδο τον απέκλεισε από την τελική αποστολή για το Μουντιάλ του Μεξικού!]

Το Περού είναι μία από εκείνες τις ομάδες που κάνουν τους φιλάθλους να ονειρεύονται. Για τούτο φταίει κάπως ο εξωτισμός και οπωσδήποτε οι αναμνήσεις της θεαματικής ομάδας της δεκαετίας του 1970 (ο προημιτελικός κατά της Βραζιλίας στο Μεξικό, η άνετη πρόκριση το 1978 από έναν όμιλο με την Ολλανδία σε θέση φαβορί, το Κόπα Αμέρικα του 1975), εκείνης του Κουμπίγιας και του Όμπλιτας. Η ομάδα του Γκαρέκα δεν διαψεύδει τις προσδοκίες. Προσφέρει θέμα και προσπαθεί για πολλά πράγματα στον αγωνιστικό χώρο. Δεν της λείπουν τα αστέρια (Γκερρέρο, Φαρφάν, Φλόρες). Της λείπει ένας παίχτης που θα μετατρέψει τις (πολλές) ευκαιρίες σε γκολ. Αυτήν ακριβώς την έλλειψη πλήρωσε το Περού στον αγώνα του κατά της Δανίας (0-1), μιας ομάδας σοβαρής, αξιόμαχης και επαγγελματικής (κάτι σαν την εθνική Ελλάδας στα καλά της και μη γελάτε, παρακαλώ). Ποιος φταίει, όμως, όταν δεν βάζεις ούτε τα εύκολα (πέναλτυ) ούτε τα δύσκολα (το φοβερό τακουνάκι του Γκερρέρο που φεύγει ελάχιστα άουτ);

Ο Γκαρέκα ως προπονητής της εθνικής Περού (πηγή: Agencia de Noticias ANDES)

Τι μπορεί να κρατήσει η Γαλλία από τη δύσκολη επικράτησή της επί της μαχητικής, πλην όμως άτεχνης και με περιορισμένες δυνατότητες, Αυστραλίας; Τη νίκη, το γεγονός ότι δεν σκόνταψε εκεί που άλλα φαβορί απέτυχαν στον σκοπό τους, τη διατήρηση των ελπίδων κι ενός καλού κλίματος στο εσωτερικό της ομάδας. Λίγα εκ πρώτης όψεως πράγματα που μπορεί να αποδειχτούν στην πορεία πολλά. Ο θεατής και ο ιστορικός του ποδοσφαίρου θα συγκρατήσουν την πρώτη εφαρμογή σε επίσημο αγώνα της χρήσης του βίντεο ως μέσου διαιτητικού ελέγχου των φάσεων (το περίφημο ή περιβόητο, ζήτημα ερμηνείας είναι αυτό, VAR). Με το καλό να δούμε και την τέταρτη αλλαγή στα παιχνίδια νοκ-άουτ!

Μπέρδεμα: Άνω-κάτω έγινε ο Η΄ όμιλος. Οι Ιάπωνες αιφνιδίασαν τους Κολομβιανούς, οι οποίοι δεν ξεπέρασαν ποτέ το σοκ του πέναλτυ και της αποβολής στην αρχή του αγώνα και τώρα τρέχουν. Οι Σενεγαλέζοι έκαναν ματ στους Πολωνούς οι οποίοι έπαθαν κοκομπλόκο αντιμετωπίζοντας ομάδα από άλλη ήπειρο κι έκαναν μαζεμένα τόσα αμυντικά λάθη όσα δεν κάνει μια ομάδα σε ολόκληρη δεκαετία. Ίσως ο υπερβολικός πατριωτισμός να βλάπτει σοβαρά το ποδόσφαιρο, ειδικά όταν δεν συνοδεύεται από τη στοιχειώδη οξυδέρκεια.

Άρχοντες στα λόγια: Τα φαβορί του Ζ΄ ομίλου νίκησαν αμφότερα κι άρχισαν ευθύς αμέσως τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για κατάκτηση του τροπαίου! Για μισό λεπτάκι, όμως! Ξεχνούν ότι ο όμιλός τους είναι ο σκανδαλωδώς ευκολότερος από όλους; Σαν να έχουν νικήσει σε φιλικά τον Ακράτητο και τον Φωστήρα και να καμώνονται ότι έχουν το πρωτάθλημα στο τσεπάκι.

Το Βέλγιο νίκησε με το ευρύ 3-0. Ποιον, όμως; Τον Παναμά, μια ομάδα που έδινε το πρώτο της παιχνίδι σε τελική φάση ΠΚ. Πώς ακριβώς; Έχοντας σπαταλήσει ένα ημίχρονο κι αφού είδε τον χάρο με τα μάτια του στη φοβερή ευκαιρία του Παναμά να ισοφαρίσει λίγο μετά το 1-0. Ας βάλουμε τα πράγματα σε τάξη. Εδώ και κάποια χρόνια το Βέλγιο διαθέτει μια πλειάδα αστεριών – υπερτιμημένων κατά πάσα πιθανότητα, αλλά πάντως αστεριών. Όμως, η αξία μιας ομάδας δεν ισούται με το άθροισμα της ατομικής αξίας των παικτών της. Χρειάζονται πολλά ακόμη. Και το Βέλγιο δεν έχει τη νοοτροπία μεγάλης ομάδας. Η φανέλα του δεν είναι βαριά όπως της Βραζιλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας ή της Αργεντινής. Δεν είναι καν τόσο βαριά όσο αυτή της Ισπανίας ή της γειτονικής του Ολλανδίας. Για να διακριθεί το Βέλγιο πρέπει να κάνει υπέρβαση και να μην τα χάσει με την πρώτη σοβαρή ομάδα που θα συναντήσει στον δρόμο του.

Ο Ντρις Μέρτενς (Βέλγιο) πανηγυρίζει το τέρμα του επί του Παναμά (φωτογραφία: AFP PHOTO / Odd ANDERSEN)

Η Αγγλία ονειρεύεται τρόπαιο επειδή νίκησε στις καθυστερήσεις την ποδοσφαιρική υπερδύναμη που ακούει στο όνομα… Τυνησία! Ας σοβαρευτούμε. Απλώς αποφεύχθηκε το σύνηθες κάζο που παθαίνει η πρωταθλήτρια στις διακηρύξεις από ομάδες αντίστοιχης δυναμικότητας με την αντίπαλο της Δευτέρας. Ειδικά στο β΄ ημίχρονο, η εικόνα της Αγγλίας ήταν άθλια. Να πούμε για αυτήν και κάτι αισιόδοξο, όμως; Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια έχει στις τάξεις της ικανότατο φορ, ενώ βασιζόμενη σε κορμό προερχόμενο από ένα σύλλογο (Τόττεναμ) μπορεί να ελπίζει βάσιμα ότι θα δείξει υψηλότερο βαθμό ομοιογένειας από τις αντιπάλους της. Για περισσότερα θα δούμε…

Όπως θα δούμε, άλλωστε, για όλες τις ομάδες. Η πρώτη αγωνιστική περισσότερο προκάλεσε ερωτηματικά παρά έδωσε απαντήσεις.

«Футбол – Μια σύντομη Ιστορία του ρωσικού και σοβιετικού ποδοσφαίρου»

Ο περίφημος αγώνας επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία. 6 Ιουλίου 1936

Εκείνο το πρωινό της 6ης Ιουλίου 1936, η όψη της Κόκκινης Πλατείας ήταν αρκετά παράξενη. Η επιφάνειά της είχε καλυφθεί από έναν τεράστιο τάπητα που έφερε πάνω του τις γραμμές ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Στις άκρες του είχαν τοποθετηθεί, όπως έπρεπε, δύο εστίες. Εκείνο το πρωινό της γιορτής της Σοβιετικής Ημέρας Φυσικής Αγωγής επρόκειτο να μυηθεί στο δημοφιλές άθλημα ο μεγάλος ηγέτης της αχανούς χώρας, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Τζουγκασβίλι, γνωστός σε όλους ως Στάλιν. Στον αγώνα επίδειξης που διοργανώθηκε αναμετρήθηκαν η πρώτη με τη δεύτερη ομάδα της Σπαρτάκ Μόσχας. Λέγεται ότι η εξέλιξη του σκορ και το τελικό αποτέλεσμα ήταν προκαθορισμένα. Ο Στάλιν έδειξε να παρακολουθεί με ενδιαφέρον το ματς, δίπλα σε όλα τα κορυφαία στελέχη της σοβιετικής νομενκλατούρας. Χειροκρότησε κάθε γκολ που σημειώθηκε στον αγώνα. Κατά πάσα πιθανότητα, δεν πρέπει να ενδιαφέρθηκε ξανά ιδιαίτερα για αυτό το παράξενο σπορ. Η συμβολική σημασία, όμως, της αναμέτρησης εκείνης ήταν τεράστια για το σοβιετικό ποδόσφαιρο.

Ι. Ξεκίνημα μετ’ εμποδίων

Οι απαρχές του ρωσικού ποδοσφαίρου δεν διαφέρουν πολύ από αυτό που συνέβη σε πολλές χώρες του κόσμου. Το ποδόσφαιρο μεταφυτεύτηκε στην τσαρική αυτοκρατορία χάρη στη βρετανική παροικία της Πετρούπολης, της Μόσχας και της Οδησσού. Βρετανοί επιχειρηματίες κι έμποροι, μηχανικοί και ναυτικοί μετέφεραν το αγαπημένο τους άθλημα στη χώρα εγκατάστασης ή προσωρινής διαμονής τους. Λέγεται πως ο πρώτος ποδοσφαιρικός αγώνας επί ρωσικού εδάφους διοργανώθηκε μεταξύ Βρετανών το 1879 στην Πετρούπολη. Θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο δεκαετίες για να κερδίσει το άθλημα την προτίμηση ικανού αριθμού γηγενών, να δημιουργηθούν οι πρώτοι σύλλογοι και να διοργανωθούν τα πρώτα τοπικά πρωταθλήματα. Είναι αλήθεια πως η επιτυχία του ποδοσφαίρου δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρείται δεδομένη σε μια χώρα με κλιματικές συνθήκες τόσο σκληρές ώστε να καθιστούν αδύνατη την άθληση σε ανοιχτό χώρο κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου.

Το 1912 η νεοσύστατη ρωσική ομοσπονδία ποδοσφαίρου αριθμεί περισσότερους από 150 συλλόγους σε 30 περίπου πόλεις. Σχεδόν αμέσως γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Την ίδια χρονιά η εθνική ομάδα της Ρωσίας συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Στοκχόλμης. Περνά τον πρώτο γύρο άνευ αγώνος και αντιμετωπίζει στα προημιτελικά την ομάδα της… Φινλανδίας, η οποία αποτελεί ακόμα μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας! Οι Φινλανδοί επικρατούν με 2-1.
Η ανοδική πορεία διακόπτεται απότομα από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα ακολουθήσουν οι επαναστάσεις του 1917, ο τρομερός εμφύλιος, οι λιμοί. Δεν υπάρχει πλέον χώρος και διάθεση για ποδόσφαιρο.

ΙΙ. Η εποχή της δυσπιστίας

Το ρωσικό ποδόσφαιρο θα αναγεννηθεί στα χρόνια της ΝΕΠ, της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, δηλαδή της περιορισμένης κλίμακας οικονομίας της αγοράς την οποία επέτρεψε ο Λένιν θεωρώντας την αναγκαίο κακό προκειμένου η οικονομία της χώρας να σταθεροποιηθεί και να γνωρίσει εκ νέου ανάπτυξη. Η παράλληλη πορεία ΝΕΠ και ποδοσφαίρου δεν αποτελεί ακριβώς σύμπτωση: στο ρωσικό πλαίσιο, το ποδόσφαιρο είναι ασχολία που ταυτίζεται με την αστική τάξη. Η κομμουνιστική εξουσία το αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη δυσπιστία. Το ποδόσφαιρο μοιάζει συνυφασμένο με τον επαγγελματισμό, τον ανταγωνισμό, τη διαφθορά και τον πρωταθλητισμό. Απέχει πολύ από το σοβιετικό ιδεώδες της λαϊκής άθλησης. Ίσως τελικά να μην είναι τίποτε περισσότερο από ένα χόμπυ (ή μήπως μια επικερδής επαγγελματική ασχολία) των μπουρζουάδων. Στο ποίημά του «Товарищи, поспорьте о красном спорте!» («Σύντροφοι, ας μιλήσουμε για τον κόκκινο αθλητισμό», 1928), ο Βλαντίμιρ Βλαντίμιροβιτς Μαγιακόφσκι στηλιτεύει τα άρρωστα στοιχεία του ποδοσφαίρου, μιλώντας για ποδοσφαιριστές που αντιμετωπίζονται ως πρόβατα τα οποία έχουν το χρυσόμαλλο δέρας για προβιά, για τους επιχειρηματίες και τους κερδοσκόπους που διαγκωνίζονται προσπαθώντας να εκμεταλλευτούν οικονομικά τους αθλητές.

Βλ. Μαγιακόφσκι (πηγή: РИА Новости)

ΙΙΙ. Η εποχή της ανάπτυξης

Λίγο πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1930, η στάση του καθεστώτος όσον αφορά το ποδόσφαιρο μεταβάλλεται. Μετά τη βίαιη αγροτική κολεκτιβοποίηση, τους λιμούς και την οργάνωση του συστήματος των πειθαρχικών στρατοπέδων, και ενώ βρισκόμαστε στην εποχή των πενταετών πλάνων με τα οποία η ΕΣΣΔ επιχειρεί να καταστεί βιομηχανική υπερδύναμη σε χρόνο ρεκόρ, η εξουσία επιθυμεί να καταδείξει ότι το βιοτικό επίπεδο έχει βελτιωθεί κι ότι η καθημερινότητα έχει γίνει πολύ καλύτερη. Το ποδόσφαιρο είναι μια από τις δραστηριότητες άθλησης κι αναψυχής που μπορούν να υποστηρίξουν το νέο αφήγημα.

Ιδρύονται ποδοσφαιρικοί σύλλογοι οι οποίοι, βάσει της σοβιετικής λογικής, είναι συνδεδεμένοι με κρατικούς φορείς, συνδικάτα και εργοστάσια. Οι διάφορες Ντινάμο εξαρτώνται από το Εν Κα Βε Ντε, το Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (δηλαδή, ουσιαστικά, την αστυνομία πολιτικών υποθέσεων), οι Λοκομοτίφ συνδέονται με τα συνδικάτα του οργανισμού σιδηροδρόμων, οι διάφοροι πρόδρομοι της ΤΣΣΚΑ με τον στρατό κ.ο.κ. Η Σπαρτάκ Μόσχας είναι τυπικά η ομάδα των διάφορων αγροτικών συνεταιρισμών (κολχόζ και σοφχόζ), γρήγορα όμως θα τύχει της υποστήριξης της ηγεσίας της Κομσομόλ, της κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας. Στάδια μεγάλης χωρητικότητας κατασκευάζονται όχι μόνο στη Μόσχα και το Λενινγκράντ, αλλά και στο Κίεβο, το Σταλινγκράντ και τις πρωτεύουσες των δημοκρατιών του Καυκάσου. Η διοργάνωση του περίφημου αγώνα επίδειξης στην Κόκκινη Πλατεία εντάσσεται ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο επίσημης προώθησης του ποδοσφαίρου.

Η Ντινάμο Μόσχας κατακτά το πρώτο σοβιετικό πρωτάθλημα (1936) [πηγή: sports-ru]

Το 1936 διοργανώνεται το πρώτο πανσοβιετικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Η πρώτη πενταετία του, μέχρι τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο», χαρακτηρίζεται από την αντιπαλότητα μεταξύ δύο μοσχοβίτικων ομάδων, της Ντινάμο και της Σπαρτάκ. Αμφότερες κατακτούν από 3 πρωταθλήματα (το 1936 διοργανώθηκαν δύο!). Δύο άλλες Ντινάμο προσπαθούν να μπουν σφήνα ανάμεσα στους δύο μεγάλους, αυτή του Κιέβου (πρώτος γραμματέας του ΚΚ Ουκρανίας είναι από το 1937 ο Νικίτα Χρουστσόφ) κι εκείνη της Τιφλίδας. Η ομάδα της γεωργιανής πρωτεύουσας διαθέτει έναν ισχυρό υποστηρικτή, τον Λαβρέντι Πάβλοβιτς Μπέρια, επικεφαλής του Εν Κα Βε Ντε από το 1938. Το 1939 η Ντινάμο Τιφλίδας αντιμετωπίζει τη Σπαρτάκ στον ημιτελικό του κυπέλλου. Οι Μοσχοβίτες επικρατούν με σκορ 1-0 και λίγο αργότερο νικούν στον τελικό και κατακτούν το τρόπαιο. Ο Μπέρια δεν μπορεί να χωνέψει τον αποκλεισμό της αγαπημένης του ομάδας. Επικαλούμενος διαιτητικά σφάλματα επιτυγχάνει την επανάληψη του ημιτελικού… ενώ έχει ήδη παιχτεί ο τελικός. Στο νέο ματς η Σπαρτάκ επικρατεί εκ νέου με 2-1. Ο τίτλος της δεν μπορεί πλέον να τεθεί υπό αμφισβήτηση.

Η κυπελλούχος του 1939 Σπαρτάκ Μόσχας

IV. Τα χρόνια του πολέμου και ο Αγώνας του Θανάτου

Α. Η γερμανική εισβολή ανακόπτει την άνθιση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Πολλοί ποδοσφαιριστές επιστρατεύονται. Αρκετοί από αυτούς θα πέσουν στα πεδία των μαχών. Ο κορμός της λευκορωσικής Ντινάμο Μινσκ στρατολογείται, μαζί με άλλους πρωταθλητές, στις ειδικές δυνάμεις του Εν Κα Βε Ντε και πιο συγκεκριμένα στην ОМСБОН (Отдельная мотострелковая бригада особого назначения, Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία Τυφεκιοφόρων Ειδικών Αποστολών).

Οι παίκτες της ΤΣΣΚΑ Μόσχας (τότε ΤΣΝΤΚΑ) στα χρόνια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (1943, πηγή φωτογραφίας: cska-games-ru)

Εκ πρώτης όψεως προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι, εν μέσω του πιο βίαιου και αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, δεν σταμάτησε ποτέ να παίζεται ποδόσφαιρο επί σοβιετικού εδάφους, ελεύθερου ή κατεχόμενου από τους ναζί κατακτητές. Στα ελεύθερα εδάφη η διοργάνωση ποδοσφαιρικών αγώνων ήταν ίσως ο καλύτερος τρόπος για να δοθεί το μήνυμα ότι η ζωή συνεχίζεται. Στο Λενινγκράντ παίχθηκε ποδόσφαιρο ενώ συνεχιζόταν η μακρά πολιορκία της πόλης από τον εχθρό. Ποδοσφαιρικός αγώνας διοργανώθηκε και στο κατεστραμμένο Σταλινγκράντ, τρεις μήνες μόλις μετά το τέλος της μάχης στη μαρτυρική πόλη. Ποδόσφαιρο συνέχισε να παίζεται, όμως, και στις κατεχόμενες δυτικές περιοχές.

Β. Матч смерти: Στις 9 Αυγούστου 1942, στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Κίεβο, διοργανώνεται ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ της ειδικώς προς τούτο συγκροτηθείσας ΦΚ Σταρτ Κιέβου, στην οποία αγωνίζονται ποδοσφαιριστές της Ντινάμο και της Λοκομοτίφ Κιέβου, και της Φλάκελφ, ομάδας (με ενδεικτικότατο όνομα) που απαρτίζεται κυρίως από στελέχη της Λουφτβάφφε. Η ουκρανική ομάδα επικρατεί με 5-3 των κατακτητών. Ο αγώνας αυτός ήταν η ρεβάνς ενός άλλου που είχε παιχτεί τρεις ημέρες πιο πριν. Και στην πρώτη περίπτωση είχαν επικρατήσει οι Ουκρανοί και μάλιστα με το «εμφατικό» (όπως είναι της μόδας να λέμε σήμερα) 5-1.

Η αφίσα του Αγώνα του Θανάτου της 9ης Αυγούστου 1942

Αυτά είναι τα γεγονότα. Σύμφωνα, όμως, με τη μεταγενέστερη σοβιετική εκδοχή, λίγο μετά τον αγώνα οι Γερμανοί εκτελούν τους ποδοσφαιριστές της νικήτριας ομάδας, οι οποίοι είχαν το θράσος και την απερισκεψία να ταπεινώσουν τους εκπροσώπους του «Κυρίαρχου Έθνους». Η ιστορία αυτή έγινε θέμα βιβλίων, επικράτησε ολοκληρωτικά στην ΕΣΣΔ και πέρασε τα σύνορά της. Τι είχε συμβεί, όμως, στην πραγματικότητα;

Η ιστορία των ποδοσφαιριστών που εκτελέστηκαν αμέσως μετά τον αγώνα ήταν ένας μύθος που κατασκευάσθηκε προκειμένου να αποδειχθεί το πατριωτικό φρόνημα των κατοίκων του Κιέβου και η αντίστασή τους στους ναζί. Σύμφωνα με την αρχική εκδοχή του μύθους όλοι οι παίχτες της Σταρτ εκτελέσθηκαν. Μόνο που οι μισοί από τους ποδοσφαιριστές αυτούς είχαν κατορθώσει να επιβιώσουν του πολέμου! Για αυτό και στις αρχές της μπρεζνιεφικής περιόδου η επίσημη εκδοχή αλλάζει: γίνεται πλέον λόγος για την εκτέλεση 4 ποδοσφαιριστών, ενώ 5 επιζώντες αθλητές που αγωνίστηκαν σε εκείνο τον αγώνα παρασημοφορούνται. Ο μύθος, όμως, δεν θα μπορούσε ποτέ να γνωρίσει τόσο μεγάλη επιτυχία αν δεν περιέκλειε και μεγάλο μέρος αλήθειας.

Eίναι επιβεβαιωμένο ότι πέντε από τους ποδοσφαιριστές που αγωνίστηκαν με τη Σταρτ στον Αγώνα του Θανάτου σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς, όχι, όμως, αμέσως μετά τον αγώνα και όχι, κατά πάσα πιθανότητα, για λόγους που συνδέονται με το παιχνίδι εκείνο. Ένας (Τκατσένκο) συνελήφθη από την Γκεστάπο επειδή είχε επιτεθεί σε κάποιον Γερμανό. Στην προσπάθειά του να αποδράσει πυροβολήθηκε θανάσιμα από τους δεσμώτες του. Έναν δεύτερο (Κορότκιχ) τον κατέδωσαν Ουκρανοί συνεργάτες των Γερμανών ως κομμουνιστή και στέλεχος του Εν Κα Βε Ντε. Οι Γερμανοί τον βασάνισαν μέχρι θανάτου. Οι άλλοι τρεις (Τρούσεβιτς, Κλιμένκο, Κουζμένκο) ανήκαν προπολεμικά στην Ντινάμο Κιέβου: επομένως ήταν θεωρητικά στελέχη του Εν Κα Βε Ντε, κομμουνιστές και, για τον κατακτητή, εξαιρετικά ύποπτα στοιχεία. Άλλωστε, οι Ουκρανοί εθνικιστές που συνεργάζονταν με τους ναζί είναι βέβαιο ότι θα παρουσίασαν τους ποδοσφαιριστές αυτούς ως άκρως επικίνδυνους. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν στο διάστημα μεταξύ 18 και 20 Αυγούστου, δηλαδή εννέα ως έντεκα ημέρες μετά τον περιβόητο ποδοσφαιρικό αγώνα. Οι παίκτες κρατήθηκαν αρχικά από την Γκεστάπο και στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Σίρετς, διοικητής του οποίου ήταν ο γνώριμός μας «Δήμιος του Χαϊδαρίου» Πάουλ Ραντόμσκι. Εκτελέσθηκαν στις 24 Φεβρουαρίου 1943, δηλαδή έξι μήνες μετά το ματς, για λόγους που δεν έχουν πλήρως διευκρινισθεί.

V. Η επανεκκίνηση και το άνοιγμα στον κόσμο

Το σοβιετικό πρωτάθλημα αρχίζει και πάλι αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου. Η Ντινάμο Μόσχας επιστρέφει στην πρώτη θέση, αλλά όχι για πολύ. Η νέα δύναμη που κυριαρχεί μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 είναι η ομάδα του στρατού, η ΤΣΣΚΑ [ή, μάλλον, όπως είναι η ονομασία της την εποχή εκείνη η ΤΣΝΤΚΑ (ЦДКА, Центральный дом Красной армии, δηλ. Κεντρική Έδρα του Κόκκινου Στρατού]. Αξιοσημείωτη την περίοδο αυτή είναι και η αποτυχημένη προσπάθεια του νεαρού Βασίλι Ιώσηφοβιτς Στάλιν να συγκροτήσει μια υπερομάδα για τη σοβιετική αεροπορία. Η ΒΒΣ Μόσχας, όμως, δεν θα κατορθώσει ποτέ να κατακτήσει τίτλους.

Η δεκαετία του 1950 σηματοδοτεί επίσης το τέλος του απομονωτισμού για το σοβιετικό ποδόσφαιρο. Το καθεστώς αντιλαμβάνεται ότι το άθλημα αυτό μπορεί να αποτελέσει εξαιρετική διαφήμιση για τα επιτεύγματα του κομμουνισμού. Η ΕΣΣΔ γίνεται μέλος της ΦΙΦΑ. Η εθνική ομάδα και οι σύλλογοι συμμετέχουν επιτέλους στις διεθνείς διοργανώσεις.
Η εθνική παίρνει το βάπτισμα του πυρός σε επίσημη διοργάνωση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι (1952). Στον πρώτο γύρο, αποκλείει τη Βουλγαρία και στη φάση των 16 καλείται να αντιμετωπίσει τη Γιουγκοσλαβία στο Τάμπερε. Οι Γιουγκοσλάβοι προηγούνται 4-0 με την έναρξη του β΄ ημιχρόνου και 5-1 λίγο αργότερα. Μετά από εντυπωσιακή αντεπίθεση των Σοβιετικών ο αγώνας λήγει ισόπαλος 5-5! Οι κανονισμοί της εποχής δεν προβλέπουν παράταση και πέναλτυ. Δυο ημέρες μετά διεξάγεται ο επαναληπτικός. Οι πλάβι επικρατούν 3-1 (το τρίτο γκολ ο κάποτε προπονητής της ΑΕΚ Ζλάτκο Τσαϊκόφσκι) και η σοβιετική ομάδα παίρνει τον σύντομο δρόμο της επιστροφής για τη Μόσχα. Η πολιτική και η αθλητική ηγεσία αντιλαμβάνεται τον αποκλεισμό αυτό ως ταπείνωση και προχωρεί σε ριζική αναδιοργάνωση του σοβιετικού ποδοσφαίρου. Η πιο σημαντική αλλαγή αφορά τα φυτώρια των συλλόγων τα οποία υπάγονται σε άμεσο κρατικό έλεγχο. Τα αποτελέσματα των αλλαγών δεν θα αργήσουν να φανούν. Στην επόμενη Ολυμπιάδα, αυτή της Μελβούρνης, η εθνική της ΕΣΣΔ κατακτά το χρυσό μετάλλιο (1956). Την εστία της ομάδας υπερασπίζεται ένας τερματοφύλακας που πρόκειται να γίνει θρύλος, ο Λεφ Γιάσιν. Οι σοβιετικές ομάδες θα αποδειχθούν αξιόμαχες, τόσο σε επίπεδο εθνικών όσο και σε επίπεδο συλλόγων.

Λ. Γιάσιν

Τα χρόνια περνούν και το σοβιετικό ποδόσφαιρο γίνεται σταδιακά προνομιακό πεδίο έκφρασης εθνοτικών και τοπικών αισθημάτων. Το 1961, για πρώτη φορά, το πρωτάθλημα δεν το κατακτά κάποια μοσχοβίτικη ή, έστω, ρωσική ομάδα, αλλά η ουκρανική Ντινάμο Κιέβου.

VI. Το σοβιετικό πρωτάθλημα

Στα 55 χρόνια ζωής και τις 53 διοργανώσεις του σοβιετικού πρωταθλήματος εκπροσωπήθηκαν με ομάδες σχεδόν όλες οι σοβιετικές δημοκρατίες, με την εξαίρεση της Τουρκμενίας, της Κιργιζίας και της εφήμερης Καρελοφιννικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Τα περισσότερα τρόπαια τα κατέκτησε η Ντινάμο Κιέβου (13), ακολουθούμενη από τη Σπαρτάκ (12) και την Ντινάμο Μόσχας (11). Οι ρωσικές ομάδες κέρδισαν συνολικά 34 πρωταθλήματα (Σπαρτάκ Μ. 12, Ντινάμο Μ. 11, ΤΣΣΚΑ Μ. 7, Τορπέντο Μ. 3 και Ζενίτ Λενινγκράντ 1), ενώ οι ουκρανικές 16 [εκτός των πρωταθλημάτων της Ντινάμο, 2 κατέκτησε η Ντνιέπρ του Ντνιεπροπετρόφσκ (νυν Ντνίπρο Ντνίπρο, ας όψεται η ουκρανική πολιτική κατάργησης των ονομάτων που παραπέμπουν στη σοβιετική περίοδο) και 1 η Ζαριά του Βοροσίλοφγκράντ (νυν Λουχάνσκ)]. Τα «ψίχουλα» που απομένουν κατέληξαν στη γεωργιανή Ντινάμο Τιφλίδας (2), την αρμενική Αραράτ Γερεβάν (1) και τη λευκορωσική Ντινάμο Μινσκ (1).

Ο Ολέγκ Μπλαχίν το 1977

Αδιαφιλονίκητος βασιλιάς του σοβιετικού πρωταθλήματος είναι ο μέγας Ολέγκ Μπλαχίν, εθνοτικά καταχωρισμένος ως Ουκρανός (ο πατέρας του, όμως, ήταν Ρώσος στρατιωτικός που υπηρετούσε σε μονάδες του Εν Κα Βε Ντε). Έχει αγωνιστεί σε περισσότερους αγώνες από κάθε άλλο ποδοσφαιριστή (432) και έχει σημειώσει και τα περισσότερα τέρματα στην ιστορία της διοργάνωσης (211). Σε συμμετοχές τον ακολουθούν ο αμυντικός της Τορπέντο Μόσχας Βίκτορ Μιχάηλοβιτς Σούστικοφ (427 ματς, αγωνίστηκε από το 1957 έως το 1973) κι ο Τάταρος επιθετικός της Σπαρτάκ (1961-1973) Γκαλιμζιάν Σαλίχοβιτς Χουσεΐνοφ (410 αγώνες). Στην κατάταξη των σκόρερ πίσω από τον Μπλαχίν βρίσκονται ο Αλεκσάντρ Σεμιόνοβιτς Πονομαριόφ (αγωνίστηκε κατά το διάστημα 1936-1952 σε πολλές ομάδες από το Σταλινγκράντ και το Χάρκοβο ως το Ντονιέτσκ) με 153 τέρματα και ο σπουδαίος Νικίτα Πάβλοβιτς Σιμονιάν (αρμενικής καταγωγής, πέρασε τα καλύτερα χρόνια του στη Σπαρτάκ από το 1949 έως το 1959) με 145.

Νικίτα Σιμονιάν

VII. Αξιοπρέπεια και μερικές εκλάμψεις – Οι σοβιετικές ομάδες στα κύπελλα Ευρώπης

Οι σοβιετικές ομάδες είχαν ανταγωνιστική παρουσία στις ευρωπαϊκές συλλογικές διοργανώσεις, χωρίς πάντως να κατορθώσουν να φθάσουν στο επίπεδο των μεγάλων ισπανικών, ιταλικών, αγγλικών ή γερμανικών ομάδων. Πιθανότατα οι δομικές αδυναμίες του σοβιετικού ποδοσφαίρου (το νόθο καθεστώς του ποδοσφαίρου, κατ’ ουσίαν επαγγελματικό, αλλά τυπικά ερασιτεχνικό, και το αδιαφανές σύστημα μεταγραφών) λειτούργησαν ως τροχοπέδη, παρακωλύοντας την περαιτέρω πρόοδο των μεγαλύτερων σοβιετικών συλλόγων.

Κύριος χώρος διακρίσεων για τις ομάδες της μητρόπολης του κομμουνισμού ήταν η δεύτερη τη τάξει ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση, το Κύπελλο Κυπελλούχων, το οποίο κατέληξε τρεις φορές σε σοβιετικά (αν και όχι ρωσικά) χέρια. Η Ντινάμο Κιέβου του Βαλέρι Λομπανόφσκι και του Ολέγκ Μπλαχίν κατέκτησε το τρόπαιο δύο φορές και μάλιστα με χαρακτηριστική άνεση και με το ίδιο σκορ (3-0) στους αντίστοιχους τελικούς: το 1975 στη Βασιλεία επικρατεί της ουγγρικής Φέρεντσβάρος (2 γκολ ο Ονίστσενκο, 1 ο Μπλαχίν) και το 1986 στη Λυών συντρίβει την Ατλέτικο Μαδρίτης (σκόρερ οι Ζαβάροφ, Μπλαχίν και Γεφτουσένκο). Η τρίτη κατάκτηση του τροπαίου αποτελεί έργο της Ντινάμο Τιφλίδας, η οποία στον (σχεδόν λησμονημένο) τελικό του Ντύσσελντορφ, το 1981, νικά 2-1 την ανατολικογερμανική Καρλ Τσάις της Ιένας.

Η Ντινάμο Κιέβου επικρατεί της Ατλέτικο Μαδρίτης (στη φωτό ο Ζαβάροφ)

IIX. Η εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ

Αρκετές διακρίσεις θα γνωρίσει στην ιστορία της και η εθνική ομάδα που έφερε στην κόκκινη φανέλα της τα αρχικά της χώρας: СССР.

Α. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτέλεσαν προνομιακό πεδίο διάκρισης των κομμουνιστικών χωρών, οι οποίες εκμεταλλεύθηκαν τη μέχρι σχετικά πρόσφατα ισχύουσα απαγόρευση συμμετοχής επαγγελματιών αθλητών. Καθώς το ποδόσφαιρο ήταν στις χώρες αυτές τυπικά ερασιτεχνικό, υπήρχε η δυνατότητα συγκρότησης της ισχυρότερης δυνατής ομάδας, ενώ οι δυτικές χώρες, λόγω του επαγγελματικού χαρακτήρα του ποδοσφαίρου τους, εμφάνιζαν στην καλύτερη περίπτωση εθνικές ελπίδων. Η εθνική της ΕΣΣΔ κατέκτησε δύο φορές το χρυσό μετάλλιο (το 1956 και το 1988 στη Σεούλ, όταν πρώτος σκόρερ της ήταν ο Ίγκορ Ντομπροβόλσκι), ενώ άλλες τρεις (και μάλιστα συνεχόμενες) έφθασε ως το χάλκινο (Μόναχο 1972, Μονρεάλ 1976 και Μόσχα 1980).

Β. Τη μεγαλύτερη, ίσως, διάκρισή του, όμως, το σοβιετικό ποδόσφαιρο την πέτυχε στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, τότε Κύπελλο Εθνών Ευρώπης, το οποίο κατέκτησε στην πρώτη διοργάνωσή του το 1960. Στον τελικό που διοργανώθηκε στο παρισινό Παρ ντε Πρενς, η ΕΣΣΔ του προπονητή Γκαβριήλ Κατσάλιν και του γκολκήπερ Γιάσιν επικράτησε στην παράταση της μόνιμης αντιπάλου Γιουγκοσλαβίας με 2-1, ανατρέποντας το εις βάρος της αρχικό σκορ. Τα σοβιετικά τέρματα είχαν επιτύχει ο Γεωργιανός Σλάβα Μετρεβέλι και ο Ρώσος Βίκτορ Πονιεντέλνικ. Η εθνική της ΕΣΣΔ επρόκειτο στη συνέχεια να έχει ακόμη τρεις παρουσίες σε τελικούς της διοργάνωσης, όλες, όμως, συνοδεύτηκαν από ήττα: το 1964 στο Μπερναμπέου με αντίπαλο τη διοργανώτρια Ισπανία (η οποία νικά 2-1), το 1972 στις Βρυξέλλες όταν χάνει καθαρά (0-3) από τη σπουδαία ΟΔΓ της εποχής εκείνης και, τέλος, το 1988, στο Μόναχο, όταν πέφτει πάνω στους σεληνιασμένους Οράνιε των Φαν Μπάστεν και Χούλλιτ (0-2).

Γ. Σε ό,τι αφορά το Παγκόσμιο Κύπελλο, η χρυσή εποχή της σοβιετικής εθνικής ανάγεται στο διάστημα 1958-1970. Σε τέσσερις συνεχείς διοργανώσεις κατορθώνει να βρεθεί τουλάχιστον στα προημιτελικά. Το 1958 αποκλείεται από τη διοργανώτρια Σουηδία (2-0), το 1962 στη Χιλή αντιμετωπίζει στον προημιτελικό πάλι τη διοργανώτρια χώρα και ηττάται με 2-1 στην Αρίκα, ενώ το 1970 στο Μεξικό η πορεία της ανακόπτεται από την Ουρουγουάη, με το γκολ που σημειώνει ο Βίκτορ Εσπάρραγο τρία λεπτά πριν από το τέλος της παράτασης. Μένει η μεγαλύτερη διάκριση της ΕΣΣΔ σε ΠΚ, στα τελικά της Αγγλίας το 1966: η ΕΣΣΔ τερματίζει πρώτη στον όμιλό της με τρεις νίκες (Β. Κορέα, Ιταλία και Χιλή) και στα προημιτελικά αποκλείει την Ουγγαρία με σκορ 2-1 (τα γκολ ο Ρώσος Τσισλένκο και ο καταχωρισμένος ως Ουκρανός Πορκουγιάν). Η πορεία σταματά στα ημιτελικά, μια και το εμπόδιο της Γερμανίας του Μπέκενμπάουερ αποδεικνύεται ανυπέρβλητο.  Η μεγάλη μορφή της εποχής είναι δίχως αμφιβολία ο τερματοφύλακας της Ντινάμο Μόσχας Λεφ Γιάσιν (1929-1990), η «Μαύρη Αράχνη» (Чёрный паук), ο οποίος αγωνίστηκε με την εθνική σε τρεις τελικές φάσεις ΠΚ. Το 1963 ο Γιάσιν βραβεύεται με τη Χρυσή Μπάλα του γαλλικού Φρανς Φουτμπόλ, διάκριση που απονεμόταν στον καλύτερο Ευρωπαϊο ποδοσφαιριστή της χρονιάς (πλέον επιλέξιμοι είναι όλοι οι ποδοσφαιριστές που αγωνίζονται σε ευρωπαϊκό σύλλογο, ανεξαρτήτως ιθαγένειας). Μέχρι σήμερα παραμένει ο μοναδικός τερματοφύλακας που έχει τιμηθεί με το βραβείο αυτό.

Λ. Γιάσιν

Ίσως η σοβιετική εθνική με τις μεγαλύτερες δυνατότητες να ήταν εκείνη του ΠΚ του Μεξικού, το 1986. Με κορμό την εξαιρετική Ντινάμο Κιέβου και καθοδηγούμενη από τον προπονητή της μεγάλης ουκρανικής ομάδας, τον Βαλέρι Λομπανόφσκι, η ΕΣΣΔ του 1986 παρουσίαζε βαθμό ομοιογένειας και αυτοματισμών ασύλληπτο για εθνική ομάδα. Στη φάση των 16, όμως, βρίσκει στον δρόμο της την ομάδα έκπληξη της διοργάνωσης, το Βέλγιο, και, κυρίως, την αβλεψία των διαιτητών (δύο βελγικά τέρματα πρέπει να σημειώθηκαν από αντικανονική θέση). Τα «υπερηχητικά του Κιέβου», τα «Μινγκ του Λομπανόφσκι» (Μπελάνοφ, Ζαβάροφ, Ρατς, Γιακοβένκο και άλλοι) επιστρέφουν στη βάση τους με στραπατσαρισμένα τα φτερά και άδεια ντεπόζιτα.
Δεν θα υπάρξει άλλη ευκαιρία. Το 1990, στο κύκνειο άσμα της σε τελικά ΠΚ, η ΕΣΣΔ θα εγκαταλείψει τη διοργάνωση από την πίσω πόρτα, τερματίζοντας τελευταία στον όμιλό της (δύο ήττες από Ρουμανία, Αργεντινή, μια νίκη χωρίς βαθμολογικό αντίκρισμα επί του Καμερούν.

Ο Ολέγκ Μπλαχίν με τη φανέλα της εθνικής

IX. Ποδόσφαιρο και πολιτική

Σε τρεις περιπτώσεις η πορεία της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου της ΕΣΣΔ θα καθορισθεί από τη διεθνή πολιτική. Το 1960, στα προημιτελικά του Κυπέλλου Εθνών, κληρώνεται να αναμετρηθεί με την Ισπανία. 21 χρόνια μετά τη λήξη του Ισπανικού Εμφυλίου, οι δύο χώρες εξακολουθούν να μην έχουν διπλωματικές σχέσεις. Ο Φράνκο απαγορεύει στην εθνική της χώρας του να αγωνιστεί στην ΕΣΣΔ, η οποία προκρίνεται άνευ αγώνος για να κατακτήσει στη συνέχεια το τρόπαιο.

Σεπτέμβριος 1973: ο στρατός των πραξικοπηματιών στο εθνικό στάδιο του Σαντιάγο

Το 1973 η τελευταία θέση στα τελικά του γερμανικού ΠΚ θα παιχτεί σε διηπειρωτικό μπαράζ μεταξύ της ΕΣΣΔ και της Χιλής. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973, στρατιωτικό πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Πινοτσέτ ανατρέπει βίαια την κυβέρνηση του προέδρου Αγέντε. Το πρώτο ματς γίνεται, πάντως, κανονικά στο στάδιο Λένιν της Μόσχας και λήγει ισόπαλο χωρίς τέρματα. Η σοβιετική ομοσπονδία ζητεί από τη ΦΙΦΑ η ρεβάνς να διεξαχθεί σε ουδέτερο γήπεδο. Η κατάσταση στη Χιλή είναι έκρυθμη, πρωτίστως, όμως, οι Σοβιετικοί θέλουν να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους για το καθεστώς Πινοτσέτ. Πώς είναι δυνατό να αγωνιστούν στο στάδιο του Σαντιάγο, το οποίο η χιλιανή χούντα χρησιμοποίησε ως χώρο κράτησης, βασανισμού και εκτέλεσης των πολιτικών της αντιπάλων; Πιστή στην τυφλή γραμμή «το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να έχει σχέση με την πολιτική», η ΦΙΦΑ απορρίπτει το σοβιετικό αίτημα. Η ομάδα δεν ταξιδεύει στη Χιλή και οι Λατινοαμερικανοί προκρίνονται χωρίς αγώνα.
Τέλος, το 1984, η ΕΣΣΔ μαζί με την Ιταλία είναι οι βασικές υποψήφιες για τη διοργάνωση της τελικής φάσης του ΠΚ του 1990. Δύο εβδομάδες πριν η ΦΙΦΑ προβεί στην τελική επιλογή, η σοβιετική κυβέρνηση αποφασίζει να μη συμμετάσχουν οι αθλητές της στους Ολυμπιακούς του Λος Άντζελες, σε αντίποινα, ουσιαστικά, για το αντίστοιχο αμερικανικό μποϊκοτάζ της Ολυμπιάδας της Μόσχας. Η απόφαση οδηγεί τη ΦΙΦΑ στην ασφαλέστερη επιλογή: το ΠΚ του 1990 θα το διοργανώσει τελικά η Ιταλία.

Χ. Το ποδόσφαιρο στη μετασοβιετική Ρωσία

Οι ρωσικοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι βιώνουν με ιδιαίτερη δυσκολία την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την άναρχη μετάβαση στον καπιταλισμό, ιδίως κατά την περίοδο Γέλτσιν. Χωρίς την υποστήριξη των κρατικών φορέων που τις χρηματοδοτούσαν και βλέποντας τους καλύτερους ποδοσφαιριστές τους να προτιμούν να αγωνίζονται σε συλλογους του εξωτερικού, οι ρωσικές ομάδες δυσκολεύονται να διατηρηθούν σε ανταγωνιστικό επίπεδο. Θα χρειαστεί να φθάσουμε στην αυγή του 21ου αιώνα, όταν επιτέλους οι ολιγάρχες και οι κολοσσοί της ρωσικής βιομηχανίας θα ενδιαφερθούν για το ποδόσφαιρο, επενδύοντας γενναία στους συλλόγους. Σύντομα οι ρωσικές ομάδες ξαναβρίσκουν το επίπεδο της σοβιετικής περιόδου. Δύο ρωσικοί σύλλογοι κατορθώνουν να κατακτήσουν τη δεύτερη, πλέον, ευρωπαϊκή συλλογική διοργάνωση (Europa League): η ΤΣΣΚΑ Μόσχας το 2005 (3-1 στη Λισσαβώνα την τοπική Σπόρτινγκ) και η Ζενίτ Πετρούπολης το 2008 (νίκη 2-0 στο Μάντσεστερ επί των Ρέιντζερς της Γλασκώβης). Το ρωσικό πρωτάθλημα γίνεται σταδιακά ένα από τα πιο ακριβά στην Ευρώπη. Οι σύλλογοι, χάρη στη χρηματοδότηση από τις μεγάλες επιχειρήσεις, μπορούν να προσελκύσουν αστέρια του διεθνούς ποδοσφαίρου. Μόνο που αυτή ακριβώς η δυνατότητα αποδεικνύεται νόμισμα με δύο όψεις. Τα αστέρια των ομάδων είναι σχεδόν πάντα αλλοδαποί ποδοσφαιριστές. Και η εύκολη λύση των μεταγραφών από το εξωτερικό δεν αφήνει χώρο στις βασικές ενδεκάδες για τους γηγενείς.

Το στοιχείο αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και τη μετριότατη πορεία της εθνικής Ρωσίας στις διεθνείς διοργανώσεις. Μοναδική διάκριση μέχρι σήμερα αποτελεί η παρουσία της Ρωσίας στα ημιτελικά του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 2008, όταν η ομάδα του Ολλανδού Χίντινκ λύγισε από την ορμή της μετέπειτα νικήτριας Ισπανίας. Οι υπόλοιπες παρουσίες της Ρωσίας σε τελικές φάσεις δεν έχουν τίποτε το αξιομνημόνευτο ή χαρακτηρίζονται απλούστατα ως τραγικές (σε όλες τις περιπτώσεις, 3 σε ΠΚ και 4 σε Ευρωπαϊκό, η ομάδα δεν κατόρθωσε να προκριθεί στη φάση των ομίλων).

Μπορεί κάτι να αλλάξει τώρα που η Ρωσία του Πούτιν διοργανώνει τα τελικά της μεγαλύτερης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης. Δεν είναι καθόλου βέβαιο. Χαρακτηριστικό της δυναμικότητας της εθνικής Ρωσίας είναι το ότι, στην κατάταξη που καταρτίζει η ΦΙΦΑ, η Ρωσία βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από κάθε άλλη ομάδα που συμμετέχει στη διοργάνωση, ακόμη κι από τη Σαουδική Αραβία! Βέβαια, η κατάταξη αυτή είναι σε ορισμένο βαθμό πλασματική (η Ρωσία ως διοργανώτρια δεν έχει δώσει εδώ και δύο περίπου χρόνια επίσημο αγώνα), αλλά δεν παύει να είναι ενδεικτική της μετριότητας της ομάδας. Στον Οσέτη προπονητή (και παλαιότερα τερματοφύλακα) Στανισλάφ Σαλάμοβιτς Τσερτσέσοφ και στους παίκτες του απόκειται να μας διαψεύσουν.

Αφίσα του ρωσικού ΠΚ που απεικονίζει τον μεγάλο Γιάσιν

[Για το ελληνικό κοινό, το σοβιετικό ποδόσφαιρο είναι συνδεδεμένο και με τις περιπτώσεις ομογενών ποδοσφαιριστών, συνήθως παιδιών της προσφυγιάς που προκάλεσε ο Εμφύλιος, οι οποίοι έμαθαν το ποδόσφαιρο κυρίως στις σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας κι αργότερα αγωνίστηκαν στην Ελλάδα. Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση είναι, φυσικά, αυτή του μεγάλου Βασίλη Χατζηπαναγή. Η σταδιοδρομία του αφήνει έντονα την αίσθηση του ανεκπλήρωτου.
Ο Χατζηπαναγής ανδρώθηκε ποδοσφαιρικά στην Παχτακόρ Τασκένδης, την πιο σημαντική ομάδα του Ουζμπεκιστάν. Οι διηγήσεις του σχετικά με τα μεγάλα ντέρμπυ μεταξύ της Παχτακόρ και της Καϊράτ Αλμά Ατά από το γειτονικό Καζακστάν δεν είναι μόνο γλαφυρές, αλλά καταδεικνύουν και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε συχνά το ποδόσφαιρο κατά τη σοβιετική περίοδο ως μέσο διατράνωση τοπικής και εθνοτικής ταυτότητας.

Ο Βασίλης Χατζηπαναγής με τη φανέλα του Ηρακλή

Ο Βάσια υπήρξε άτυχος. Η συμμετοχή του στις «μικρές» εθνικές ομάδες της ΕΣΣΔ τού στέρησε τη δυνατότητα να αγωνιστεί σε επίσημα παιχνίδια με την εθνική Ελλάδας. Δεν είχε επίσης την ευκαιρία να μεταγραφεί σε σύλλογο αγωνιζόμενο σε πρωτάθλημα υψηλότερου επιπέδου από αυτό του ελληνικού. Έμεινε τελικά πιστός στον αγαπημένο του Ηρακλή. Αν παρέμενε στην ΕΣΣΔ ίσως είχε μεταγραφεί σε κάποιο μεγάλο ρωσικό ή ουκρανικό σύλλογο, ίσως είχε γίνει βασικό στέλεχος της σοβιετικής εθνικής. Μπορεί και όχι, όμως…

Το μνημείο για τους παίκτες της Παχτακόρ που έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του αεροπορικού δυστυχήματος του 1979

Τη μοιραία 11η Αυγούστου 1979, η παλιά ομάδα του Χατζηπαναγή, η Παχτακόρ, ταξίδευε από την Τασκένδη στο Μινσκ της Λευκορωσίας για να αναμετρηθεί με την τοπική Ντινάμο. Ύστερα από μια ενδιάμεση στάση στο Ντονιέτσκ της ανατολικής Ουκρανίας, οι παίκτες της Παχτακόρ επιβιβάστηκαν στο Τουπόλεφ 134 που θα εκτελούσε την πτήση 7880 της Αεροφλότ προς το Μινσκ. Το αεροσκάφος απογειώθηκε λίγο μετά τη μία το μεσημέρι. Ενώ πετούσε πάνω από το Ντνιπροτζερζίνσκ (σημερινό Καμιάνσκε) συγκρούστηκε στον αέρα με ένα άλλο αεροπλάνο του ιδίου τύπου που πετούσε από το Βορόνιεζ προς το Κισινάου. Όλοι οι επιβαίνοντες στα δύο αεροσκάφη έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και 17 ποδοσφαιριστές και μέλη της αποστολής της Παχτακόρ. Ίσως, λοιπόν, ο Βάσια να μην ήταν τελικά καθόλου άτυχος.]
——————————————————————————————————–
Πηγές:
– Sylvain DUFRAISSE « Russie, la passion du football ? », L’Histoire, αριθ. 448, Ιούνιος 2018, σελ. 12-17.
– Robert EDELMAN “Serious Fun. A History of Spectator Sports in the USSR”, Oxford University Press, Οξφόρδη και Νέα Υόρκη, 1993.
– Régis GENTÉ & Nicolas JALLOT « Futbol. Le ballon rond de Staline à Poutine, une arme politique », Allary, Παρίσι, 2018.
– Ιστότοπος Footballski.fr
– Wikipedia.

1983, ο Μπλαχίν σε αναμέτρηση ΕΣΣΔ-Πορτογαλίας

——————————————————————————————————–

Το παιχνίδι της εξαπάτησης

Σέσαρ Λουίς Μενόττι

 

«Το ποδόσφαιρο είναι ένα παιχνίδι εξαπάτησης. Υπάρχουν δύο τρόποι για να εξαπατήσεις τον αντίπαλο. Η ταχύτητα και η τεχνική».

[Σέσαρ Λουίς Μενόττι (Ροσάριο, 5 Νοεμβρίου 1938), Αργεντινός ποδοσφαιριστής και προπονητής/ τεχνικός της παγκόσμιας πρωταθλήτριας εθνικής ομάδας της Αργεντινής το 1978]

Παιχνίδι εξαπάτησης κινδυνεύει να καταλήξει κι αυτό εδώ το ιστολόγιο. Εγώ θα υιοθετώ τη λύση της ήσσονος προσπαθείας, αλλά θα προσπαθώ να αποσπάσω από εσάς όσο γίνεται περισσότερα σχόλια! Ας είμαστε ειλικρινείς! Τα χρόνια περνούν και μεγαλώνουμε, κάποιοι κυνικοί θα έλεγαν πως μάλλον γερνάμε. Κι όπως συμβαίνει με εκείνους που βλέπουν τον χρόνο να κυλά, έτσι κι εμείς θα εκφράζουμε παράπονα, θα γκρινιάζουμε, θα επαναλαμβανόμαστε. Βλέπω τι έγραφα πριν από τέσσερα χρόνια και συνειδητοποιώ ότι ετοιμάζομαι να γράψω τις ίδιες ακριβώς προτάσεις. Και τότε επρόκειτο για Παγκόσμιο Κύπελλο που διοργανωνόταν σε μια χώρα μυθική για το ποδόσφαιρο (και όχι μόνο), με συμμετοχή της Εθνικής Ελλάδας κι όλα τα καλά. Ενώ τώρα; Τώρα έχουμε μπροστά μας το Παγκόσμιο της Ρωσίας, μιας χώρας της οποίας η Ιστορία κι ο πολιτισμός με ενδιαφέρουν σε ύψιστο βαθμό. Για όλα αυτά, όμως, μπορώ να σας γράφω κι αλλού. Και μάλλον δεν αρκούν τα ζητήματα γεωπολιτικής σημασίας (από την ουκρανική κρίση στις τεταμένες σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και ισλαμικού φονταμενταλισμού) για να μεταβάλουν την κατάσταση.

Θέατρο Μπαλσόι, Μόσχα [φωτογραφία: A.Savin/ Wikipedia

Το ενδιαφέρον για το ποδόσφαιρο δεν μπορεί να είναι το ίδιο με το παρελθόν. Κάποτε μπορούσα να παραθέσω από μνήμης τις ενδεκάδες όλων των ομάδων της Β΄ Εθνικής στη Γαλλία. Όσον αφορά τις αποστολές των εθνικών ομάδων που μετείχαν σε τελική φάση ΠΚ, γνώριζα όχι μόνον ονόματα, αλλά και ηλικίες και συλλόγους στους οποίους αγωνίζονταν ή είχαν αγωνιστεί στο παρελθόν οι ποδοσφαιριστές. Τώρα, μόλις χθες αξιώθηκα να ρίξω μια ματιά στις αποστολές για το ρωσικό Μουντιάλ. Κάποτε  θυμόμουν καθαρά πολλά παιχνίδια, ακόμη και σε πρώιμα στάδια διοργανώσεων. Τώρα πια έχουν ανακατευτεί στο μυαλό μου ως κι ο περσινός με τον προπέρσινο τελικό του Τσάμπιονς Ληγκ… Πώς είναι δυνατόν να περιμένετε από εμένα προβλέψεις για το ποια είναι τα φαβορί της διοργάνωσης; Μάλλον τις επιθυμίες μου θα εκφράσω και τίποτε παραπάνω.

Δεν είναι, βέβαια, απλώς μια ιστορία κούρασης και κορεσμού. Το σημερινό ποδόσφαιρο έχει πολύ μικρή σχέση με εκείνο που παιζόταν πριν από τριάντα χρόνια, ελάχιστη με το ακόμη παλαιότερο. Πρόκειται για κάτι το εξαιρετικά σύνθετο και τεχνικό (εντός ή εκτός εισαγωγικών), σε όλα τα επίπεδα. Όχι μόνο σε ό,τι αφορά την εμπορική προώθηση του προϊόντος, αλλά και σε ό,τι αφορά το ίδιο το άθλημα. Στρατιές ολόκληρες επαγγελματιών εργάζονται και συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εικόνας που θα δει ο φίλος του αθλήματος. Ρωτήστε κάποιον ειδικό, κατά προτίμηση Ιταλό, για το πόσο επιστημονικός είναι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται η αμυντική λειτουργία μιας ποδοσφαρικής ομάδας. Πόσα στοιχεία υπάρχουν που είναι αδιόρατα για τον μέσο θεατή. Πώς αντιλαμβάνεται την πτήση ο επιβάτης και πώς ο πιλότος ή ο μηχανικός αεροσκαφών; Πώς αντιλαμβάνεται την εκτέλεση μιας συμφωνίας ο ερασιτέχνης φίλος της κλασσικής μουσικής και πώς ο διευθυντής ή το μέλος της ορχήστρας; Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το σύγχρονο ποδόσφαιρο.

Το άγαλμα της Μητέρας Πατρίδας στον Τύμβο Μαμάγεφ, Βολγκογκράντ [πηγή: http://www.volganet.ru/volgobl/region/tourism/ – Περιφέρεια Βολγκογκράντ]

Τέλος, το ποδόσφαιρο αποτελεί έναν από τους κατεξοχήν τομείς ολοκλήρωσης της παγκοσμιοποίησης. Τα παραμύθια για εθνικές σχολές και νοοτροπίες είναι για να τα λέμε μεταξύ μας και να ξεγελιόμαστε. Οι ποδοσφαιριστές της εποχής μας είναι προϊόντα ακαδημιών που λειτουργούν σε ολόκληρο τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο. Όλοι είναι επαγγελματίες που εργάζονται, λειτουργούν και σκέφτονται με τρόπο σχεδόν πανομιότυπο. Ελάχιστα στοιχεία διακρίνουν τον Βραζιλιάνο από τον Σουηδό ποδοσφαιριστή. Πολύ αμφιβάλλω για το αν μπορεί να τα αντιληφθεί ο απλος φίλος του ποδοσφαίρου.

Και όμως… Έχοντας πλήρη επίγνωση όλων αυτών των δεδομένων, εξακολουθούμε να ελπίζουμε για το αυθόρμητο, για την εκδήλωση της ιδιοφυΐας κάποιου προικισμένου πoδοσφαιριστή ο οποίος θα κάνει τη διαφορά την κρίσιμη στιγμή, για την έκπληξη, την επικράτηση του θεωρητικά αδύναμου έναντι του ισχυρού. Νομίζω πως το είπαμε… το ποδόσφαιρο είναι το παιχνίδι της εξαπάτησης, κι όχι μόνο του αντιπάλου, αλλά και του θεατή. Και η διοργάνωση που ενσαρκώνει με τον καλύτερο τρόπο την ελπίδα πραγματοποίησης αυτού του ονείρου είναι η τελική φάση του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Πάμε, λοιπόν…

 

[και ψηφοφορία προσθέσαμε, οπότε σας περιμένουμε. Venez nombreux, όπως λένε και στο χωριό μου!]

Γη των ηφαιστείων

Χάρτης της Ισλανδίας από τον Αβραάμ Ορτέλιους, περίπου 1590

 

Η Ισλανδία δεν είναι η καλύτερη ομάδα αυτού του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος ποδοσφαίρου. Δεν είναι σε καμία περίπτωση η πιο θεαματική. Είναι, μάλιστα, η ομάδα με το μικρότερο ποσοστό κατοχής ανά παιχνίδι από τις 24 που συμμετείχαν (στον αγώνα με τους Άγγλους έκανε ρεκόρ, φτάνοντας στο «δυσθεώρητο» 37 %). Η ομάδα που σουτάρει λιγότερο από τις 24. Και η έκπληξη που πέτυχε δεν είναι τελικά και τόσο μεγάλη, αν λάβουμε υπόψη την πραγματική αξία του αντιπάλου της. Ο οποίος τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει καταφέρει ν’ αποκλείσει σε αναμέτρηση νοκ άουτ μόνο τον συμπαθή, πλην όμως περιορισμένων φιλοδοξιών και δυνατοτήτων, Ισημερινό. Γιατί, επομένως, να αρχίσουμε με την Ισλανδία;

Επειδή η Ισλανδία είναι ομάδα που ξεπερνά τον εαυτό της και τις δυνατότητες που θεωρητικά είχε. Επειδή ο τρόπος παιχνιδιού της (μακρινές μπαλιές, ακόμη κι από τον τερματοφύλακα προς τους επιθετικούς, πλάγια άουτ κ.λπ.), μολονότι αρχαϊκός, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Επειδή έχει επιτυχίες στην πρώτη της συμμετοχή σε μεγάλη ποδοσφαιρική διοργάνωση. Επειδή επιλέγει τους διεθνείς της από έναν απίστευτα μικρό πληθυσμό . Επειδή το ποδόσφαιρο εξακολουθεί να είναι το πιο δημοφιλές άθλημα χάρη σε τέτοιες όμορφες ιστορίες, στις οποίες ο Δαυίδ κατατροπώνει τον Γολιάθ. Το ότι ο Γολιάθ εν προκειμένω ήταν κουτσός θα κάνουμε ότι το ξεχνούμε.

Ράγκναρ Σίγκουρντσσον [πηγή: The Guardian/ φωτογραφία: Xinhua/Rex/Shutterstock]

Αξίζει να αφιερώσουμε πάνω από δύο γραμμές σε αυτήν την, εκ νέου, τραγική Αγγλία; Ο μόνος λόγος είναι η επιτυχία της να χάνει εντυπωσιάζοντας αρνητικά. Συμβαίνει αυτό σε μέτριες ομάδες που καμώνονται τις μεγάλες. Πάντως, πώς είναι δυνατόν να αποκλείεσαι σε παιχνίδι που αρχίζει για σένα με τον καλύτερο τρόπο (πέναλτυ και γκολ); Να ισοφαρίζεσαι αμέσως μετά την επιτυχία του δικού σου τέρματος; Να έχεις στη διάθεσή σου 80΄ κι εσύ να επιτίθεσαι με σέντρες, γεμίσματα και γιουρούσια; Να πρέπει να ισοφαρίσεις κι όλες οι ευκαιρίες να ανήκουν τελικά στον αντίπαλο; Είναι ακόμη ποδοσφαιριστής ο Ρούνυ; Ήταν ποτέ ο Κέην; Τι μπορεί να προσφέρει ως πρώτη αλλαγή ένας ποδοσφαιριστής που την αγωνιστική περίοδο που ολοκληρώθηκε αγωνίστηκε σε 3 μόλις παιχνίδια;

Είναι, πάντως, αδικία να λέμε ότι ο Χότζσον δεν παίρνει σωστές αποφάσεις. Μετά τον αποκλεισμό παραιτήθηκε…

Αριστούργημα τακτικής

Το λέει κι η Γκαζέτα που κάτι ξέρει παραπάνω. Και οργάνωσης, δουλειάς, μελέτης και πολλών πραγμάτων ακόμη. Στο δεύτερο κρίσιμο παιχνίδι στο οποίο αγωνίστηκε με σοβαρότητα, η Ιταλία ήταν σαρωτική. Κατάπιε τους ανήμπορους Ισπανούς κι αν ήταν περισσότερο εύστοχη, τότε θα είχε πάρει την απόλυτη εκδίκηση για τον χαμένο τελικό του 2012. Καμία αμυντική τακτική: η Σκουάντρα Ατζούρρα κάλυψε όλους τους χώρους του γηπέδου, προκαλώντας ασφυξία στην άτυχη αντίπαλό της. Μόνο θαυμασμός αξίζει σε αυτήν την ομάδα, της οποίας η αξία είναι πολλαπλάσια του αθροίσματος της ατομικής αξίας των παικτών που την απαρτίζουν. Δικαίως τρελάθηκε ο Κόντε μετά το τέλος του αγώνα.

Αντόνιο Κόντε [φωτογραφία: Wikipedia/ Clément Bucco-Lechat]

Πολύ άγχος

Η Γαλλία προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να βρεί τον καλό εαυτό της. Παίρνει, βέβαια, τα αποτελέσματα που χρειάζεται, αλλά με ζόρι. Απέναντι στους ψυχωμένους, αλλά χωρίς ποδοσφαιρική ποιότητα, Ιρλανδούς, το ματς στραβώνει με το ξεκίνημα (πόσες αμφιβολίες κουβαλάει στο μυαλό του ο Πογκμπά;) και χρειάζεται τελικά το αστέρι κι η ποδοσφαιρική ευφυΐα του Γκριζμάνν για να ανατραπεί το σκορ.

Υγιεινός περίπατος

Η εμφάνιση και το αποτέλεσμα λένε ότι η Γερμανία ανέβασε στροφές. Εγώ λέω να περιμένω κάποιον πιο σοβαρό αντίπαλο. Μπράβο, φυσικά, στους Γερμανούς για την εμφάνιση, αλλά ο αγώνας θύμιζε κάτι αναμετρήσεις Πανθρακικού-Ολυμπιακού, μείον τις βραβεύσεις βετεράνων. Αναρωτιέμαι, δηλαδή, γιατί κατέβηκαν οι Σλοβάκοι στο γήπεδο, αφού δεν είχαν σκοπό να διεκδικήσουν τη νίκη, αλλά είχαν αποδεχθεί την ήττα τους πριν καν αρχίσει το παιχνίδι.

Αδικία (λίγο)

Μου αρέσει ο τρόπος που αναπτύσσεται αυτή η εθνική Ουγγαρίας, βάζοντας πάντα τη μπάλα κάτω. Το προσπάθησε μέχρι το 80΄ και στο παιχνίδι με τους Βέλγους. Αν είχε έναν επιθετικό περιωπής που να κάνει το γκολ πιο εύκολο θα είχε ισοφαρίσει. Δεν τον έχει, όμως. Οπότε, ας πρόσεχε. Ας πρόσεχε πώς τοποθετείται η άμυνά της στα στημένα (στο πρώτο γκολ των Βέλγων, αυτό που καθόρισε τον ρυθμό του αγώνα, αμύνεται με… ζώνη, με αποτέλεσμα να αφήσει αντιπάλους εντελώς αμαρκάριστους)! Ας πρόσεχε να μη δώσει χώρους στο Βέλγιο.

Διότι αν το Βέλγιο μπορεί να κάνει κάτι με εξαιρετικό τρόπο, αυτό είναι οι αντεπιθέσεις όταν ο αντίπαλος της αφήνει ελεύθερους χώρους. Και η Ουγγαρία στο τελευταίο δεκάλεπτο άφησε πάρα πολλούς. Το Βέλγιο είχε αυτή τη φορά την τύχη (και την ικανότητα) να προηγηθεί νωρίς και να διαχειριστεί το ματς από θέση ισχύος. Στο τέλος έκανε επίδειξη ικανοτήτων και πλούτου του έμψυχου δυναμικού του. Βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη διάκριση που μπορεί σαφώς να είναι κι ο τελικός (κι εκεί, ας προκύψει ό,τι θέλει).

Φάσεις με το στανιό

Η ενδοβρετανική αναμέτρηση, δυο ημέρες μετά το δημοψήφισμα του Μπρέξιτ, δεν απαιτεί λεπτομερείς αναλύσεις. Ήταν ένα κακό και πολύ νευρικό παιχνίδι, χωρίς καθόλου φάσεις. Η Ουαλία χρειάστηκε ένα αυτογκόλ για να κάμψει την αντίσταση μιας πολύ λιγότερο ταλαντούχας αντιπάλου. Ο ρόλος του φαβορί δεν της πάει καθόλου μάλλον. Οι Βορειοϊρλανδοί θα μείνουν με το παράπονο και την απορία γιατί ο προπονητής τους δεν χρησιμοποίησε έστω και για λίγο τον εμβληματικό Γουίλ Γκριγκ.

Η Πολωνία επιστρέφει;

Η Πολωνία αποτελεί αρκετά ενδιαφέρουσα περίπτωση ομάδας. Αναπτύσσεται καλά από τα άκρα (Μπουαστσυκόφσκι-Πίστσεκ από τα δεξιά, Γκροσίτσκι-Γεντζέιτσυκ από τα αριστερά), τα στόππερ της (Πάζνταν, Γκλικ) κάνουν πολύ καλό ευρωπαϊκό, ο Κρυχόβιακ είναι σε φόρμα, ο τερματοφύλακάς της (Φαμπιάνσκι) είναι εξαιρετικός. Ο μόνος που λείπει από τον πίνακα των φορμαρισμένων είναι εκείνος που θα αποτελούσε την αιχμή του δόρατος της ομάδας, ο Λεβαντόφσκι που, ενώ επιχειρεί αρκετά σε κάθε παιχνίδι, δεν του βγαίνει απολύτως τίποτε.

Γιάκουμπ Μπουαστσυκόφσκι

Έστω κι έτσι η Πολωνία διαχειρίστηκε υποδειγματικά το παιχνίδι με την Ελβετία… μέχρι το 70ό λεπτό. Μπήκε πιο δυνατά, είχε ευκαιρίες, κι ακόμη κι όταν οι Ελβετοί ισορρόπησαν τον αγώνα, ήταν εκείνη που έκανε τις πιο ουσιαστικές φάσεις και κατόρθωσε να ανοίξει το σκορ. Μετά μίλησε η κόπωση. Κι η αβλεψία του Ναβάλκα που δεν προσπάθησε καν να φρεσκάρει την ομάδα του (ο άνθρωπος περίμενε φαίνεται την παράταση για να κάνει αλλαγές – πάλι καλά που δεν το πλήρωσε).

Η Ελβετία μπορεί να κατηγορηθεί επειδή ποτέ δεν φτάνει στην υπέρβαση. Τα λογικά κι αναμενόμενα τα κάνει πάντα και με σχετική επιτυχία. Κάτι οι αλλαγές, κάτι το ξεφούσκωμα του αντιπάλου, πήρε το πάνω χέρι κι ισοφάρισε τελικά με αυτό το γκολ-ποίημα του Σατσίρι, το πιο όμορφο ίσως της διοργάνωσης μέχρι τώρα. Αλλά ως εκεί. Μπορούσε να συνεχίσει την πίεση και να κάνει τη διαφορά στην παράταση. Δεν το έκανε. Και στα πέναλτυ δικός της ήταν ο μοναδικός παίκτης που λύγισε από το άγχος.

Κακοποίηση του ποδοσφαίρου και άλλα εγκλήματα

Όταν έχεις την καλύτερη, την πιο ταλαντούχα, την πιο φορμαρισμένη ομάδα, είναι έγκλημα να μην πάρεις τα λογικά ρίσκα για να κερδίσεις το παιχνίδι. Η Κροατία αρκέστηκε σε ένα επιφυλακτικό, φοβισμένο παιχνίδι και τελικά το πλήρωσε. Σημαντική η ευθύνη του προπονητή της. Εκτός των άλλων, χρεώνεται και με σφάλματα ως προς την κατάρτιση της ενδεκάδας: στο παιχνίδι με την Ισπανία οι Κάλινιτς και Πιάτσα είχαν δείξει πολύ καλά στοιχεία για να μείνουν αυτή τη φορά στον πάγκο, παραχωρώντας τις θέσεις τους στον ντεφορμέ Μάντζουκιτς και τον άχρωμο και άοσμο Μπρόζοβιτς.

Η Κροατία ξύπνησε πολύ αργά. Στο 110΄. Έκανε ευκαιρές. Μόνο που στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο η όποια στραβή πληρώνεται αμέσως. Η Κροατία δέχεται το γκολ στη μοναδική φάση των Πορτογάλων, αμέσως μετά το δοκάρι της! Έχει ευκαιρίες ακόμη και στα τρία λεπτά που πρόκειται να παιχτούν, αλλά ο νεαρός Πιάτσα έχει την αφέλεια να προσπαθήσει να σταθεί στα πόδια του μετά το πέναλτυ που του κάνουν οι Πορτογάλοι, ενώ ο Βίντα δεν βρίσκει στόχο ούτε και στην τελευταία προσπάθειά του. Η καλύτερη ομάδα αποκλείεται. Αλλά τις ευθύνες πρέπει να τις αναζητήσει στον ίδιο της τον εαυτό.

Βλέποντας την άμυνα-παιδική χαρά του αγώνα με τους Ούγγρους, ο Σάντος άλλαξε την ομάδα του ριζικά. Τέσσερα νέα πρόσωπα μεταξύ των αμυντικογενών του. Μπετονάρισμα. Εικόνα απωθητική για τον θεατή, αλλά τελικά αποτελεσματική. Το αποτέλεσμα το πήρε. Μαζί με την προοπτική της μεγάλης διάκρισης που διαφαίνεται. Με τις συνθήκες αυτές, ίσως και να μην έχει σημασία (για κάποιους) η μέτρια εικόνα της ομάδας.

Οι προημιτελικοί αναμένονται αμφίρροποι, όπως αρμόζει στο στάδιο αυτό της διοργάνωσης. Οι Πορτογάλοι ξεκινούν ως φαβορί, λόγω παράδοσης και βάρους φανέλας, αλλά πρέπει να προσέξουν. Οι Βέλγοι είναι ίσως το πιο ισχυρό φαβορί απέναντι στους άπειρους Ουαλούς, αλλά τίποτε δεν μπορεί να αποκλειστεί λαμβανομένων υπόψη των μειονεκτημάτων του φαβορί και των αρετών του αουτσάιντερ. Η Ιταλία είναι ως τώρα εντυπωσιακή. Ο λόγος που δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει ήδη περάσει στον επόμενο γύρο είναι ακριβώς η ιδιαίτερη ταυτότητα της εθνικής Γερμανίας. Που δεν πρόκειται να παρατήσει κανένα παιχνίδι, όσο δύσκολο κι αν δαγράφεται πριν αρχίσει ή κατά τη διάρκειά του. Οι διοργανωτές Γάλλοι έχουν την υποχρέωση να προκριθούν, λόγω έδρας και ποδοσφαιρικής αξίας των μονάδων τους. Αλλά το πολεμικό των Βίκινγκ έχει σαλπάρει και τίποτε δεν το σταματά. Κι αυτοί ξέρουν καλά από πλοήγηση στον Σηκουάνα και πλιάτσικο.